Psikiyatri

Psikiyatri Nedir?

Psikiyatri, ruh sağlığı ve hastalıkları ile ilgilenen bilim dalıdır. Çocuk ergen, erişkin olmak üzere iki ana dala ayrılan bilim dalında görevli doktorlar, çeşitli yaş gruplarında görülebilen ruhsal rahatsızlıkların teşhis ve tedavisine odaklanır. Psikiyatristler, bu amaç doğrultusunda çeşitli tanı tekniklerinden faydalanarak hastanın ihtiyaçlarına özel tedavi programları oluşturur.

Psikiyatrik Hastalıkları Tanısı Nasıl Belirlenir?

Psikiyatri hastalıkları tanısı, kişinin davranış ve duygudurum bozukluklarının bir süre gözlemlenmesi ile konur. Söz konusu süreç dahilinde kullanılan yaygın yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

Psikiyatri Klinik Değerlendirme

Psikiyatrik hastalıklara tanı konulması amacıyla kullanılan yöntemlerin başında klinik değerlendirme gelir. Yöntem, psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından uygulanır. Semptomların değerlendirilebilmesi için hasta ile bir dizi görüşme yapılır. Görüşmelerde; hastanın yaşam öyküsü, mevcut duygudurum hali, davranışları, düşünce içeriği ve diğer belirtileri hakkında detaylı bilgi edinilir.

Anamnez Alma

Anamnez, hastalığını teşhis edebilmek veya durumunu anlamak amacıyla kişiye sorular sorulup bilgi toplanmasıdır. Anamnez alma yönteminde hastanın kişisel ve ailevi tıbbi geçmişi ile ilgili veri toplanmaya odaklanılır. Kişiyle yapılan görüşme esnasında ayrıca yaşam koşulları, travmaları, stres faktörleri ve varsa madde kullanım geçmişi gibi faktörler dikkate alınır. Edinilen bu bilgiler, hastanın mevcut semptomlarının nedenlerini anlamayı mümkün kılar.

DSM-5 veya ICD-10 Kriterlerine Göre Değerlendirme

DSM-5, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Tanısal ve İstatistiksel Ruhsal Bozukluklar El Kitabı’nın kısaltmasıdır. ICD-10 ise Dünya Sağlık Örgütü'nün Uluslararası Hastalıklar Sınıflaması için yayımladığı kılavuzdur. Her iki kılavuz da psikiyatrik hastalıklara tanı konulması esnasında yararlanılan referans kaynaklardır. Semptomlar, söz konusu iki kılavuzda belirtilen tanı kriterlerine uygunluk açısından değerlendirilerek sonuca bağlanır.

Laboratuvar ve Görüntüleme Testleri

Tanı belirlemek için bazı hastalıklara laboratuvar ve görüntüleme testlerinin yapılmasını gerekebilir. Psikiyatrist tarafından uygulanan testler vasıtasıyla kişilerin nörolojik ve tıbbi durumları değerlendirilir. Tanı koyma aşamasında uygulanan tıbbi testler, kişinin durumuna bağlı olarak kan testleri ve nörolojik muayenelerle sınırlı kalabilir. Gerekli görülmesi durumunda ayrıca Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) gibi görüntüleme testlerine başvurulabilir.

Diğer Değerlendirme Araçları

Psikiyatrik hastalıklara tanı konulması sürecinde, standardize edilmiş değerlendirme araçlarından da faydalanılabilir. Söz konusu araçlar; depresyon, anksiyete, bipolar bozukluk ve şizofreni gibi belirli hastalıkların semptomlarını değerlendirmek için ideal seçenekler arasındadır.

Psikiyatrik Hastalıkların Tedavi Süreci

Psikiyatrik hastalıklar ile ilgili tedavi süreci, vaka bazında değişkenlik göstermekle birlikte şu aşamaları içerebilir:

Değerlendirme ve Tanı: Psikiyatrik hastalıkların tedavisinde ilk aşama, hastadaki semptomların değerlendirilmesi ve tanı konulmasıdır. Sürecin bu adımında, bir önceki bölümde anlatılan yöntemlerden faydalanılır. Değerlendirme ve tanı sürecinde en çok üzerinde durulan konular, kişinin ve ailesinin sağlık geçmişi ile mevcut duygudurum halidir.

Tedavi Planının Oluşturulması: Tanı konulduktan sonra hastanın semptomlarına ve ihtiyaçlarına uygun tedavi planının oluşturulmasına geçilir. Plan, söz konusu iki kritere bağlı değişkenlere göre farklı tedavi yöntemlerini içerebilir. Tedavi planı, uygulama aşamasında hastanın bireysel gereksinimlerindeki değişikliklere ve tedaviye yanıt durumuna göre güncellenebilir.

Psikoterapi: Psikoterapi (Konuşma Terapisi), psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde en önemli adımlardan biri konumundadır. Konuşma terapisi, farklı şekillerde uygulanabilir. Yani psikoterapi seansları bireysel olarak gerçekleştirilebileceği gibi aile, çift ve grup şeklinde birden fazla kişiyi kapsayacak şekilde yapılabilir. Tedavi sürecinin bu adımı, kişinin duygusal ve zihinsel sağlığını iyileştirme, stresle başa çıkma becerilerini geliştirme, sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olma amaçlarını taşır.

İlaç Tedavisi: Bazı psikiyatrik bozuklukların tedavi süreci, ilaç kullanımı gerektirebilir. Psikiyatrik ilaçlar, semptomları hafifletmek amacıyla kullanılır. Bu amaçla tedavi sürecine antidepresanlar, antipsikotikler, anksiyolitikler, duygudurum düzenleyiciler ve diğer psikiyatrik ilaçlar eklenebilir. İlaç kullanımına yönelik doz ayarı, semptomların ciddiyetine ve hastanın tedaviye verdiği yanıta göre değişkenlik gösterir.

Destekleyici Hizmetler: Psikiyatrik hastalıkların tedavi sürecinde, hastanın ihtiyaçlarına göre destekleyici hizmetler sağlanabilir. Söz konusu hizmetler; destek gruplarına katılım, eğitim ve rehabilitasyon programları şeklinde sıralanabilir.

İzleme ve Değerlendirme: Tedavi süreci boyunca hastanın ilerlemesi düzenli olarak izlenir ve değerlendirilir. Kişinin tedaviye ne oranda yanıt verdiğini ölçümleyebilmek için semptomlarda azalma, işlevsellikte artış, yaşam kalitesinde iyileşme gibi faktörler göz önünde bulundurulur. Tedavi süreci, değerlendirme sonucunda hastanın ihtiyaçlarındaki değişimlere göre revize edilebilir.

Psikolog ve Psikiyatri Farkı Nedir?

Gerek psikologlar gerekse psikiyatristler, kişilerin ruh sağlığı ve zihinsel sağlık sorunları ile ilgilenen tıp profesyonelleridir. Bu iki grup, odaklandıkları konular aynı olsa bile eğitim ve yöneldikleri tedavi yöntemleri bakımından birbirinden ayrılır.

Eğitim Bakımından Psikolog ve Psikiyatrist Arasındaki Farklar

Psikologlar, eğitim sürecinde ağırlıklı olarak psikolojik değerlendirme, terapi teknikleri, araştırma yöntemleri ve insan davranışları üzerine odaklanır. Bir psikologun çalışma alanı bireysel, grup ve aile gibi farklı terapi hizmetlerinin birini ya da birkaçını kapsayabilir. Psikologların danışan terapisine girmesi için klinik psikoloji yüksek lisansını tamamlamış olması gerekir. Farklı teknikleri öğrenmek için çeşitli sertifika programlarına ve eğitimlere katılırlar.

Psikiyatristler, tıp fakültesinde lisans eğitimi aldıktan sonra uzmanlık seçiminde psikiyatriye yönelerek bu alanda yetkin hale gelebilir. Uzmanlık eğitimi; psikiyatrik hastalıkların tanısı, farmakoloji, biyolojik tedaviler ve psikoterapi teknikleri üzerine yoğunlaşır. Psikiyatristler, tıbbi bir bakış açısıyla ruh sağlığı sorunlarını değerlendirme ve tedavi etme yetkinliğine sahiptir.

Tedavi Yöntemleri Bakımından Psikolog ve Psikiyatrist Arasındaki Farklar

Psikologlar, tedavi sürecinde kişilerin duygusal, zihinsel ve davranışsal sorunlarını tespit etmeyi amaçlar. Bu amaçla süreç dahilinde bilişsel davranışçı yaklaşım, psikanaliz, duygu odaklı terapi gibi çeşitli teknikler kullanılır. Psikologlar, danışanlarının kendilerini daha iyi anlamalarına, sağlıklı ilişkiler kurmalarına ve stresle başa çıkmalarına yardımcı olmak için çalışır.

Psikiyatristler; psikiyatrik ilaçların reçetelendirilmesi, ilaç yönetimi, farmakoterapi alanlarında uzmanlığa sahip doktorlardır. Ruh sağlığı sorunlarının semptomlarını kontrol altına almak amacıyla ilaç kullanımı, psikiyatristlerin uyguladıkları temel tedavi yöntemidir. Psikiyatristler tarafından uygulanan ilaç tedavisi gerekli hallerde psikoterapi ile desteklenebilir.

Özetlemek gerekirse, psikologlar ağırlıklı olarak terapi ve danışmanlık hizmeti sunar. Psikiyatristler ise aynı konu kapsamında ilaç yönetimi ve terapi yöntemlerini içeren yaklaşım benimseyebilir. Bazı psikiyatrik sorunların çözümü için hem psikolog hem de psikiyatrist desteği almak gerekebilir, bazı durumlarda iki uzman birlikte çalışabilir.

Psikiyatri Bölümüne Neden Gidilir?

Psikiyatri bölümüne, birçok farklı nedenden dolayı gidilebilir. Kişilerin bu bölüme başvurmalarına nende olan sebeplerin başlıcaları şunlardır:

Psikolojik Sorunlar: Depresyon , anksiyete , bipolar bozukluk , şizofreni , obsesif-kompulsif bozukluk gibi sorunlar, kişinin günlük yaşamını olumsuz yönde etkileyebilir. Bu konuda etkili çözüm yolları arayanlar psikiyatri bölümünden destek alabilir.

Duygusal Sorunlar: Stres, üzüntü, endişe, öfke gibi duygusal zorluklarla başa çıkmak isteyen kişiler de psikiyatri bölümüne başvurabilir. Böylece bu duyguların altında yatan nedenleri anlamak ve sağlıklı başa çıkma becerileri geliştirmek mümkün hale gelir.

Psikiyatri Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar?

Psikiyatrik hastalıklarda hasta, hastalığının sebep olduğu ruh hallerindeyken zorluklar yaşar. Gündelik hayatını sürdürürken, okul ve meslek hayatının gerekliliklerini yerine getirirken ya da sosyal ilişkiler kurarken zorluk çekebilir. Hastalığın teşhisi, tedavinin en önemli aşamasını oluşturmaktadır. Hastalığın doğru tanısı ile birlikte hekim desteğiyle psikiyatrik hastalıkların tedavileri yapılır. Bu tedaviler hastanın hayatını olumsuz etkileyen semptomların azaltılmasını ya da yok edilmesini, şayet durum kronikse kişinin hastalığıyla birlikte yaşamayı öğrenmesini içerir. Psikiyatri bölümünün ilgilendiği hastalıklardan bazıları ise aşağıdaki gibidir.

Sosyal Fobi: Sosyal fobi; utangaçlığa indirgenemeyecek bir psikolojik hastalıktır. Kişinin yaşadığı topluluklarda beğenilmeme, onaylanmama kaygısı çok yüksektir. Bu nedenle zamanla sosyalliğini bırakabilir, insan içinde konuşmaya ve diğer sosyal paylaşımlara kendini kapatabilir. İlaç ve psikoterapi yöntemleri ile tedavisi mümkündür.

Panik Bozukluğu: Panik bozukluğu, genellikle daha önce yaşanmış bazı durumların tetikleyici unsurlar nedeniyle hatırlanmasıyla meydana gelir. Kişide aniden çok şiddetli kaygılar meydana gelebilir. Bu kaygı nöbetleri sırasında hastada çarpıntı ve nefes darlığı yaşanabilir, sindirim sisteminde bozukluklar görülebilir.

Cinsel İşlev Bozuklukları: Cinsel işlev bozuklukları, çeşitli nedenlerle meydana gelen vajinismus, erken boşalma, sertleşme sorunlarını ifade eder. Bu tür hastalıkların fizyolojik ve psikiyatrik tedavisi iş birliğiyle yapılmaktadır.

Davranışsal Sorunlar: Yeme bozuklukları , Tourette Sendromu gibi davranışsal sorunlarla başa çıkmak için psikiyatrik yardım alınabilir.

İlişki Sorunları: Aile içi ve çiftler arası iletişim sorunları ya da diğer ilişki problemleri nedeniyle psikolojik sorunlar yaşayan kişiler, ihtiyaç duydukları desteği almak için psikiyatri bölümüne gidebilir.

Madde Bağımlılığı: Madde kullanımı sorunları olan kişiler, bağımlılıkları ile başa çıkmak ve iyileşmek için psikiyatristlerden yardım alabilir. Kişinin duygularını, düşüncelerini ve genel sağlık durumunu olumsuz yönde etkileyici maddeler karşısındaki istek durumunu ifade eder. Bağımlılıklarda kişi, bağımlı olduğu şeyin kendine zararlarını kabul etse dahi, yoksunluk durumundan dolayı maddeden uzaklaşamayabilir. Bağımlılıkların tedavisi çok yönlü olarak yapılır. Bağımlılık tedavi sonrasında da psikolojik destek alınmalıdır.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Travmatik bir olayın ardından yaşanan semptomlar, kişinin işlevselliğini etkileyebilir. Psikiyatristler, TSSB gibi travma sonrası ruh sağlığını etkileyen durumlara uygun tedavi programları oluşturabilir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): DEHB gibi gelişimsel bozukluklar ve öğrenme güçlüğü, küçük yaştaki kişilerde gözlemlenebilen ruhsal sorunlarıdır.

Değerlendirme ve yönetim desteği gerektiren bu tür sorunların tedavisi için size en yakın Acıbadem Hastanesi’ndeki psikiyatri bölümlerinden randevu alabilirsiniz.