Yumurtalık kistleri neden oluşur?
Yumurtalıklarda oluşan kistler, her zaman kötü huylu değildir. İyi huylu da olabilen kistler, takip edilir ya da müdahale ile alınabilir. Yumurtlama sırasında ya da adet döngüsü içerisinde doğal olarak meydana gelen, çoğunlukla gerileyen ve iyi huylu olan yumurtalık kistlerine ‘fonksiyonel kistler’ denir. Yumurtlamanın olmaması nedeniyle içeride sıvı birikmesine bağlı oluşan, 3-10 cm arasında ve birden fazla olabilen folikül kistleri de bu gruba girer. Bu tip yumurtalık kistlerinin ultrason görüntülerinin temiz ve sıvı içerikli olması, üzerinde karnabahar tipi çıkıntıların bulunmaması iyi huylu fonksiyonel kist olabileceğini gösterir. Bu tip yumurtalık kistlerinde ameliyat kararı almak yerine sonraki adet dönemlerinde takip yolu tercih edilir.
Polikistik over nedir?
Bir yumurtalığın üzerinde 12’den fazla folikül bulunuyorsa, polikistik over durumu söz konusudur. Çoklu kist bulunan kişilerde cerrahi tedavi yapılmaz. Kişide tüylenme, adet gecikmesi, yumurtlama olmaması, sivilcelenme gibi polikistik over sendromu belirtileri varsa ilaç tedavisi uygulanabildiği gibi, diyet ve egzersiz de önerilebilir. Hamilelik isteyen ve başka yöntemlerle başarılı olamayan kişilerde ise laparoskopik cerrahi ile o bölge tedavi edilerek hormonal düzeyin normale dönmesi ve yumurtlamanın gerçekleşmesi sağlanır.
Yumurtalık kistleri tedavisi
Yumurta çatlayıp, atıldıktan sonra damarlanmanın artmasına bağlı olarak oluşan kanama bazen kendi kendine sona ermek yerine içeri doğru devam edebilir. Bu duruma bağlı olarak ‘corpus hemorajikum’ denilen ve yaklaşık 3-10 cm’ye kadar büyüyebilen kistler oluşur. Bunların da birkaç ay içinde kaybolduğu bilinir. Ancak büyümeye devam ediyorsa ya da ilk ortaya çıktığında 8-10 cm boyutundaysa ameliyat kararı alınabilir. Kanama fazla olursa bu kişiler acil servise başvurmak zorunda kalabilir ve laparoskopik cerrahi ile tedavi edilir.
Çikolata kistleri ne zaman alınmalı?
Rahmin içini kaplayan ve her ay adet kanamasını sağlayan endometrium dokusu bazı durumlarda yumurtalıklar ya da pelvik bölge gibi farklı bölgelerde de oluşabilir ve bu bölgelerde tıpkı rahim içindeki gibi kanamaya neden olabilir. Yumurtalıklarda kan birikimi sonucu oluşan kistler de koyulaşarak, çikolata kıvamına gelir. Çeşitli boyutlarda olabilen bu kistlere, 3 cm’nin altındaysa ve bir rahatsızlık vermiyorsa dokunulmaz. Ancak kişiyi rahatsız ediyorsa ya da hamileliğe engel teşkil ediyorsa ameliyat edilebilir. Bu kişilerde ameliyat sonrası ağrının daha az ve iyileşmenin daha hızlı olduğu laparoskopik yöntem kullanılabilir.
Yumurtalık tümörü ne zaman tehlikelidir?
Yumurtalık tümörleri türlerine göre değişiklik gösterebilir.
- Yumurtalık kistlerinin yaygın bir türü olan ‘neoplastik’ kistlerin iyi veya kötü huylu olduğunu ayırt etmek çok önemli. Burada yaş belirleyicidir; çünkü yaş ilerledikçe bu kitlelerin kansere dönüşme riski de artar.
- Yumurtalık yüzeyini ve karın zarını ‘mezotelium’ adı verilen epitelyal tabaka kaplar. Bu tabakadan kaynaklanan tümörlere epitelyal tümörler denir. Tüm yaş gruplarına bakıldığında en sık bu tümörlere rastlanır. Yumurtalık kistlerinin yaklaşık yüzde 60-70’i bu tabakadan oluşur. Epitelyal tümörler kendi içlerinde iyi ya da kötü huylu olarak ayrılır.
- Epitelyal olmayan grup ise germ hücreli ve seks kord-stromal tümörler olarak sınıflandırılır. Germ hücreli tümörler, yumurta hücresinden ortaya çıkar. Yumurta ve epitelyal hücreler arasındaki bölmeden kaynaklanan ve hormon üreten hücrelerden oluşan tümörlere de seks kord-stromal tümörler denir. Germ hücreli tümörler tüm yumurtalık kistlerinin yaklaşık yüzde 15-20’sini, stromal tümörler de yaklaşık yüzde 8’ini oluşturur.
Yumurtalık kisti belirtileri
Yumurtalık kistleri çoğunlukla belirti vermez, verdiğinde ise midede hazımsızlık, hafif karın şişliği, sık tuvalete çıkma gibi her kadının karşılaşabileceği sıkıntılar ortaya çıkar. İleri evrelerde ise karın ağrısı, karında kitle ve şişkinlik gibi belirtilere neden olur. Bu nedenle kistlerin sadece yüzde 20-25’i erken evrede, çoğunlukla da tesadüfen yakalanır. Kansere karşı her yıl düzenli jinekolojik muayene yaptırmak önem taşır.
Yumurtalık kanserinde yaş faktörü
Yumurtalık kistlerinde, tür ne olursa olsun ameliyat kararı verilirken en önemli faktör yaş olur. ABD’de yumurtalık kiste sorunu yaşayan 1200 kişinin patoloji raporları üzerinde yapılan bir araştırma, 20 yaşın altında ve 40 yaşına kadar ameliyatla alınmış kitlelerin kanser çıkma ihtimalinin yüzde 7, 40-50 yaş arasında ise yüzde 30 olduğunu gösterir. 50 yaşında bu oran yüzde 45’e yükselir.
Yumurtalık kistleri alınırken bunlara dikkat!
Yumurtalık kistleri ameliyatın hangi yöntemle gerçekleştirileceğine, kişinin yaşına ve yumurtalık kistinin şekline göre karar verilir. Yumurtalık kistinin kötü huylu olduğundan emin olunmadığı durumlarda laparoskopik veya robotik cerrahi tercih edilir. Bu yöntemde üç noktadan karın boşluğuna girilerek kitle değerlendirilir. İyi huylu olduğu düşünülen bir yumurtalık kisti ise yumurtalığa dokunmadan sadece kist çıkartılır ve patolojiye gönderilir. Kanser durumunda erken evrede ve gebelik arzusu olan genç kadınlarda sadece kanserli yumurtalık dokusu alınıp, evreleme cerrahisi yapılır. İleri evrelerde ise açık ameliyatla yumurtalık ile beraber kanserin yayıldığı tüm dokular alınır.
