Yemek Yeme Krizleri: Aşırı Yeme ile Nasıl Baş Edebilirsiniz?

Yemek Yeme Krizleri Nedir?

Yemek yeme krizi bireyin açlık durumundan bağımsız olarak aniden belirir ve onu yemek yemeye teşvik eder. Çoğu zaman birey bu dürtüsel davranışı gerçekleştirmeden rahat edemez. Tokluk hissetse ve yemeğe ihtiyacı olmadığına emin olsa da yemek yiyebilir.

Yeme krizleri aşırı yeme probleminin belirgin semptomlarından bir tanesidir. Bu krizler sonucunda bireyin 2 saatlik aralıklar gibi kısa süreler içerisinde bile yemek yemesi söz konusu olabilir. Bununla birlikte aşırı yeme probleminden dolayı meydana gelen yeme krizleri esnasında birey boğulurcasına hızlı bir şekilde yiyebilir. Bu krizler sonucunda birey fiziksel ve psikolojik açıdan olumsuz yönde etkilenebilir.

Aşırı Yeme Davranışının Tanımı

Her bireyin yeme alışkanlıkları farklı olabilir, zaman içerisinde veya dönemsel olarak değişebilir. Aşırı yeme bozukluğuna sahip bireylerde bu durum kısır bir döngü oluşturabilir. Aşırı yeme davranışı, bireyin tıkanırcasına yemek yemesine yol açar. Bunun sonucunda birey kendisini psikolojik ve fiziksel olarak kötü hissettiği bir döngünün içine girebilir.

Aşırı yeme davranışına sahip olan bireyler bu durumdan utanabilirler ve bu durumu saklamaya çalışabilirler. Yemek yeme konusunda takıntılı düşüncelere sahip olarak kendilerini yemekten mahrum bırakmak gibi davranışlar da sergileyebilirler. Bu tarz işlevsiz davranışlar problemi çözmediği gibi bireyin fiziksel ve psikolojik sağlığının daha fazla etkilenmesine yol açabilir.

Duygusal Yeme Nedenleri

Duygusal yeme her bireyin belli dönemlerde yaşayabileceği bir durumdur. Bir bireyin zor geçen bir günün akşamında çok aç hissetmemesine rağmen en sevdiği yemeği tıkanırcasına yemesi gibi davranışlar duygusal yeme kapsamında sayılabilir. Aşırı yeme bozukluğu sebebiyle meydana gelen duygusal yeme ise daha farklı seyredebilir. Duygusal yemenin altında yatan nedenler şu şekilde sıralanabilir:

• Duygusal Boşluk: Duygusal boşluk hissinin altında stres veya üzüntü gibi çeşitli faktörler yer alabilir. Duygusal boşlukta olan bir birey kötü hislerini yemek aracılığıyla bastırmaya çalışabilir. Bu sayede yemek yediği esnada duygusal boşluk hissinden kaçabilir.
• Alışkanlıklar: Yeme bozukluklarında alışkanlıkların etkisi büyüktür. Özellikle çocukluktan gelen alışkanlıklar duygusal yemeye sebebiyet verebilir. Bir bireyin çocukken yemek aracılığıyla cezalandırılması ya da ödüllendirilmesi, yemek yeme ve iyi hissetmeyi bağdaştırmasına yol açabilir. Bunun sonucunda birey kendini ödüllendirmek ya da cezalandırmak isteyeceği duygular hissettiğinde duygusal yeme davranışı sergileyebilir.
• Stres: Duygusal yeme ve stres arasındaki ilişki fiziksel ve psikolojik nedenlere dayanabilir. İnsan vücudu stres yaşadığı zaman kortizol yani stres hormonunu salgılar. Aşırı kortizol salgılanması bireyin kötü hissetmesine ve dolayısıyla duygusal yeme krizlerine yol açabilir. Bununla birlikte kortizol hormonu bireyin aşırı tatlı ya da tuzlu gibi baskın tada sahip yiyeceklere yönelmesine de sebebiyet verebilir.
• Sosyal Etkileşimler: Başta Türkiye olmak üzere birçok ülkenin kültüründe yemek sofralarının önemi büyüktür. Bu yüzden duygusal yemenin altında yatan sebeplerden biri sosyal olarak etkileşimde kalma isteği olabilir. Örneğin genellikle yemek sofralarında buluşan bir arkadaş grubunda olmak bireyin aç hissetmese bile o insanlarla bir arada olmak adına gereksiz ya da aşırı yemek yemesine yol açabilir.

Aşırı Yeme Krizlerinin Nedenleri

Aşırı yeme krizlerine neden olan faktörler arasında psikolojik durumlar, stres, belirli alışkanlıklar, hormonal etkenler ve çevresel koşullar sayılabilir. 

Psikolojik Faktörler ve Stres

Aşırı yeme problemi söz konusu olduğu zaman stres ve psikolojik faktörlerin etkisi yadsınamaz. Aşırı yeme krizlerine neden olabilen ruh sağlığı kaynaklı faktörler şu şekilde sıralanabilir:

• Düşük Benlik Algısı: Düşük benlik algısı travma veya olumsuz yaşantılar gibi çeşitli nedenlerle oluşabilir. Düşük benlik algısına sahip olan bir birey görünüşünden veya insanların onun hakkında olan düşüncelerinden memnun olmaz. Düşük benlik algısı bireyi aşırı yeme krizleri konusunda kısır döngüye sokabilir. Birey aşırı yeme davranışından dolayı öz saygı ve şefkat gibi hisleri kaybettikçe ya da görünüşünden dolayı zorbalığa uğradıkça daha fazla yemeye başlar. Bu durum bireyin hem fiziksel hem psikolojik açıdan olumsuz etkileneceği ve içerisinden çıkmakta zorlanacağı bir döngü oluşturabilir.
• Stres: Stres ve yeme alışkanlıkları arasında dolaylı bir ilişki vardır. Endişeli ve stresli olmak bireyin anlık olarak duygusal ve fiziksel yönden iyi hissedeceği eylemlere yönelmesine yol açabilir. Bu eylemler çeşitli kötü alışkanlıkları ya da yeme bozukluklarını kapsayabilir. Bireyler yoğun stres yaşadıkları zamanlarda tetiklenerek aşırı yeme davranışı sergileyebilirler.
• Depresyon: Bir ruh sağlığı hastalığı olan depresyon farklı yeme bozukluklarıyla kendini gösterebilir. Kimi bireylerde iştahsızlık yaratırken kimi bireylerde duygusal yeme krizlerine yol açabilir. Depresyon bazı durumlardaysa aşırı yeme krizlerinin nedeni değil, sonucu olarak ortaya çıkabilir.
• Cinsiyet: İçerisinde bulunduğu kültüre bağlı olarak bireyin atanmış cinsiyeti onu psikolojik açıdan etkileyebilir. Günümüzde popüler hale gelen ideal beden algısı genellikle kadın bedeni üzerinden değerlendirilir. Bu sebeple kadınlar aşırı yeme krizleri konusunda dolaylı olarak daha büyük bir risk altında olabilirler.

Hormonal ve Fizyolojik Etkiler

Aşırı yeme krizlerine yol açabilen hormonal ve fizyolojik etkiler genetik aktarım ve cinsiyet gibi faktörleri kapsayabilir.

• Genetik Aktarım: Aile öyküsünde yeme bozukluğu bulunan bireyler diğerlerine göre daha büyük bir risk altında olabilirler. Yapılan araştırmalar yeme davranışının genetik aktarım doğrultusunda şekillenebileceğini gösterir.
• Cinsiyet: Aşırı yeme krizleri söz konusu olduğunda cinsiyet faktörü bireyi sadece psikolojik açıdan değil, fizyolojik açıdan da etkileyebilir. Yapılan bir araştırma kadınlarda yeme bozukluğunun çok yaygın görüldüğünü belirtir. Bu durumun altında hormonal nedenler yer alır. Kadınların menstrüel döngülerinden dolayı sık sık hormonal dalgalanma yaşamaları duygusal yeme davranışı sergilemelerine ve aşırı yeme krizleriyle karşı karşıya kalmalarına yol açabilir. 

Alışkanlıklar ve Çevresel Faktörler

Aşırı yeme problemine yol açan faktörlerden bir diğeri çevresel etkenlerdir. Gereğinden fazla yeme alışkanlığına sahip olan ebeveynlerle büyüyen bireyler aşırı yeme krizleri için risk altında olabilirler. Bu gibi durumlar bireyin aşırı yeme davranışını alışkanlık haline getirmesine yol açabilir. Bununla birlikte aşırı yeme konusunda kültür de büyük oranda etkilidir. Yemek yemenin sosyalleşmeyle ilişkilendirildiği bir kültürde büyüyen birey yeme problemleriyle karşı karşıya kalabilir.

Bunlara ek olarak, günümüzde diyet yapmanın popüler hale gelmesi ve yanlış diyet tariflerinin çoğalmasıyla yeme problemleri sıkça karşılaşılan sorunlar arasında yerini alır. Diyete ihtiyacı olan bir bireyin yanlış diyetler yapması ve kalori kontrolü sağlama amacıyla çok az beslenmesi sonucunda aşırı yeme krizleri oluşabilir.

Yemek Yeme Krizleriyle Başa Çıkma Yolları

Yemek yeme krizleriyle başa çıkmanın çeşitli yolları bulunur. Bunlar arasında öncelikle tetikleyicileri fark etmek ve ardından beslenme alışkanlıklarını düzenlemek sayılabilir.

Duygusal Yeme Tetikleyicilerini Anlama

Yemek yeme krizlerinde duygusal yemeye teşvik eden tetikleyicileri fark etmek bu sorunu çözmenin ilk adımı olabilir. Bazı durumlar ve duygular bireylerin duygusal yeme davranışını sergilemelerine ve dolayısıyla aşırı yeme krizleriyle karşı karşıya kalmalarına yol açabilir. Bu noktada birey bu davranışını tetikleyen durumları veya duyguları analiz etmeye çalışabilir. Örneğin bir duygu günlüğü tutmak işe yarar bir yöntem olabilir.

Mindful Eating (Bilinçli Beslenme) Uygulamaları

Mindful eating olarak da bilinen bilinçli beslenme yöntemi sayesinde birey, aşırı yeme krizlerinden ve dolayısıyla yeme bozukluklarından kurtulabilir. Bilinçli beslenme uygulamaları arasında sayılabilecek yöntemler başlıca şunlardır:

• Yemek esnasında arka plandaki televizyon gibi dikkat dağıtıcı unsurları engellemek,
• Açlık hissinin duygusal ya da fiziksel oluşunu sorgulamak, 
• Yavaş bir şekilde yemeye dikkat etmek,
• Aşırı ya da gereksiz yeme tetikleyicilerini ayırt ederek bunlardan uzak durmak.

Sağlıklı ve Düzenli Beslenme Alışkanlıkları

Aşırı yeme davranışı obezite gibi sağlık problemlerine yol açabilir. Bu noktada birey kendini kötü hissederek daha fazla yemeye başlayabilir. Kendini aç bırakmak gibi yanlış davranışlar sergileyebilir ve bunun sonucunda çok daha kötü aşırı yeme krizleri oluşabilir. Böyle durumlarda daha sağlıklı ve düzenli beslenme alışkanlıklarına sahip olmak için bir diyetisyenden yardım almak gerekebilir. Ruh sağlığı kaynaklı yeme bozukluklarında bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak da işe yarayabilir. Bu sayede kaliteli bir beslenme düzeni oluşturulabilir ve yeme problemleri tedavi edilebilir.

Sağlıklı Yaşam İçin Önleyici Adımlar

Fiziksel Aktivite ve Egzersizin Önemi 

Aşırı yeme krizleri gibi uzun vadede sağlığı tehlikeye atacak durumlardan uzaklaşmak ve sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek önemlidir. Fiziksel aktivite bir bireyin aşırı yeme krizlerini kontrol altına almasına yardımcı olabilir. Fiziksel aktivite esnasında birey kendini meşgul ederek duygusal yemeye yöneltecek tetikleyicilerden ve dolayısıyla aşırı yeme davranışından uzak durabilir. Egzersiz gibi aktiviteler bireyin daha fazla enerji harcamasını destekleyebilir ve varsa aşırı kilo probleminden kurtulmasına katkı sağlayabilir. Bu sayede birey psikolojik ve fiziksel açıdan daha iyi hissederek aşırı yeme davranışından uzaklaşabilir.

Stres Yönetimi Teknikleri 

Stres faktörü aşırı yeme probleminin sebebi ya da sonucu olabilir. Her iki durumda da birey stres duygusunu yöneterek problemi kontrol altına alabilir. Stresli zamanlarda aşırı yeme davranışını başka bir alternatifle değiştirmek işe yarayabilir. Örneğin sosyal etkinliklere katılmak stresin ve dolayısıyla aşırı yeme davranışının kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. 

Sıkça Sorulan Sorular

Yemek yeme krizi nasıl geçer?

Yemek yeme krizinde birey başka şeylerle dikkatini dağıtarak bu süreci doğru şekilde yönetebilir. Örneğin egzersiz yapmak ya da arkadaşlarla konuşmak gibi aktiviteler sayesinde birey aşırı yeme davranışından uzak durur ve yemek yeme krizini kontrol altına alabilir. Ancak bu yöntem uzun vadede etkili olmayabilir. Etkili ve kalıcı sonuçlar için bir diyetisyenden ve ruh sağlığı uzmanından destek almak fayda sağlayabilir.

Aşırı yeme bozukluğu olan birine nasıl davranılır?

Aşırı yeme bozukluğu olan birine yargılayıcı tutumdan uzak ve empatik şekilde yaklaşmak gerekir. O bireyi anlamaya çalışmak ve aşırı yeme krizi esnasında dikkatini olumlu şeylerle dağıtmak faydalı olabilir. Aşırı yeme probleminde psikolojik destek önemli olduğundan bireyi psikolojik destek almaya yönlendirmek de yarar sağlayabilir.

Aşırı yeme bozukluğu tedavisi nasıl yapılır?

Aşırı yeme bozukluğu ruh sağlığı ve diyetisyenler eşliğinde tedavi edilebilir. Birey aşırı yeme davranışının altında yatan nedenleri öğrenmek ve problemi temelden çözmek için bir ruh sağlığı uzmanından destek alabilir. Diyetisyen de birey için sağlıklı ve dengeli bir beslenme programı oluşturabilir.