Erken menopoz nedir?
Ülkemizde kadınlar ortalama olarak 48 yaşında menopoza girer. Ancak çeşitli nedenlerle 40 yaşından önce de menopoza girebilir. Buna “erken menopoz” denir. Türkiye’de sağlıklı bir istatistiksel veri olmasa da modern yaşamın olumsuz getirisi olan çevre kirliliğinin artması, sigara kullanımı, aşırı stres, diğer faktörler ve sıfır bedene ulaşma çabaları nedeniyle erken menopozun görülme sıklığı artar. Çok zayıf olma üreme sağlığını olumsuz yönde etkiler, çünkü vücuttaki yağ oranı kritik yağ sınırı olan yüzde 12’nin altına düştüğünde üreme fonksiyonları da durur. Bunun sonucunda da genç yaşta olmasına rağmen, kadının hamile kalmasını önleyen ve yaşam kalitesini ciddi boyutlarda etkileyebilen “hipolatamik amenore”, bir başka deyişle adet kanamalarının beyinsel olarak durdurulması tablosu ortaya çıkar.
Açlık dönemlerinde üreme fonksiyonları durur
Kadın üreme sistemi dışarıdan gelen etkilere son derece açık olur ve belirgin bir şekilde etkilenir. Enerjinin az olduğu zamanlar ile açlık dönemlerinde üreme fonksiyonları durur. Bu nedenle sağlıklı ve doğru beslenme büyük önem taşır. Üremenin beslenme ile ilişkisi 3 olayın analizinden anlaşılır:
- Dünyada açlık çekilen zamanlardaki veriler
- Kaşeksi denilen hastalığı olan çok zayıf kadınlardan elde edilen veriler
- Aşırı spor nedeni ile hızla yağ kaybeden sporculardan elde edilen veriler
Yapılan analizlere göre, besinlerle alınan enerji ilk olarak kalp-damar sistemi ve beyinsel aktiviteler gibi yaşam fonksiyonları için kullanılır. Bunu ikinci olarak hareket ve büyüme gibi kısıtlanabilir fonksiyonlar takip eder. Son olarak da yeterli enerji olursa üreme fonksiyonları için kullanılır.
Aşırı zayıflık kalıcı adet görememe nedeni
Aşırı zayıf olan kadınlarda hem enerji yokluğu hem de hatalı diyetler nedeniyle gerekli yaşamsal maddelerin alınmaması sonucu hücre aktiviteleri bozulur. Bu da üreme fonksiyonlarını durdurur. Aşırı zayıflık durumu ne kadar uzun olursa, kalıcı etkileri de o kadar çok olur. Örneğin; daha sonra tekrar normal diyete dönülüp ideal kiloya erişilse bile bu kadınların yaklaşık yüzde 30’unda adet görememe durumu kalıcı hale gelir.
Menopoz belirtileri görülüyorsa…
Menopoz belirtileri ortaya çıktığında çoğu kez durum oldukça ciddi boyutlara ulaşmış olur. Bu nedenle her kadının erken menopoz açısından risk faktörlerine sahip olup olmadığını analiz etmesi son derece önemlidir. Belirgin bir risk varsa belirtiler henüz ortaya çıkmadan doktora başvurulmalı ve doğurganlığı koruma seçenekleri hakkında fikir edinilmelidir.
Adetler 22 günden daha sıksa…
Normalde adet döngüsü ortalama 28 günde bir olur. Adet döngüsünün 22 günden daha sık olması genellikle yumurtalık rezervinin azaldığına işaret eder. Durum her zaman böyle olmasa da, FSH (follicle-stimulating hormone) yüksekliği tespit edilirse kişinin durumuna uygun üreme ve doğurganlığın korunması seçeneklerinin anlatılması gerekir. Adet döngüsünün hızlanmasından başka, tablo daha da ilerlediğinde; vajinal kuruluk, ağrılı cinsel ilişki, cinsel isteksizlik, sıcak basmaları, uyku ve konsantrasyon bozuklukları, depresyon, iş veya okulda başarı düşüşü görülebilir. Son aşamada da adet kanamaları seyrekleşmeye başlar. Menopoz tam oturduğunda adetler tamamen kesilir. İlerleyen yıllarda kemik erimesi, kalp hastalıklarında artış, vücut şeklinde ve oranlarında değişim, örneğin erkek tipi göbeklenme görülür.
Menopoz belirtileri nelerdir?
- Adet kanamalarının sıklaşması ve periyotların 20-22 güne kadar düşmesi
- Daha sık adet öncesi gerginlik görülmesi
- Adet döneminde daha sık ağrı hissetmek
- Daha sık tuvalete gitme ihtiyacı
- Ruh halinde dalgalanmalar. İyi uyuyamamanın da etkisinin olduğu depresyon ve yorgunluk yakınmaları
- Konsantrasyon bozukluğu ve unutkanlık sorunu
Erken menopozun nedenleri
- Ailede erken menopoz öyküsü
- Turner sendromu veya Swyer sendromu gibi kromozal hastalıklar
- Galaktozemi ve talassemi majör gibi bazı enzim eksiklikleri
- Kemoterapi ya da radyoterapi
- Sık geçirilen yumurtalık ameliyatları
- Kabakulak ve zona gibi enfeksiyonlar
- Tiroit, romatizmal artrit, diyabet, vitiligo gibi bazı otoimmün hastalıklar
- Epilepsi
- Sigara
- Stres
- Aşırı zayıflık veya obezite
- Bazı mesleklerde çalışmak (kimyasal kozmetik satıcıları, bayan kuaförü çalışanları vb.)
Menopozu ertelemek için…
- Sıfır beden ya da aşırı kilolu olmayın.
- Stresinizi azaltacak önlemler alın.
- Sigara içmeyin ve pasif içicilikten uzak durun.
- Zararlı olduğu bilinen propanediol, metilolakrilamid, monometil eter gibi kimyasal maddelerden kaçının.
- Spora hayatınızda yer verin.
- Oksijen radikali emme kapasitesi yüksek antioksidan besinleri tüketin.
- Antioksidan ilaçlar alın.
- Kalsiyumdan zengin beslenin.
- Güneşlenerek D vitamini aktivasyonuna yardımcı olun.
