Pazı Nedir, Faydaları Nelerdir?

Pazı Nedir?

Pazı besin değerleri ile ön plana çıkan bu sebze, hem çiğ hem de pişmiş olarak tüketilebilen ender gıdalardan biridir. Pazının sağlığa etkileri arasında bağışıklık güçlendirmeden sindirim düzenlemeye, kemik sağlığından cilt ve göz sağlığına kadar pek çok olumlu nokta bulunur. Özellikle demir eksikliği yaşayan ve anemi problemi olanlar için pazı harika bir alternatiftir.

Mutfakta yaratıcılığınızı kullanarak, pazı sarma, pazı çorbası, pazı dolması, börek içi, salata ve daha birçok farklı tarifle zengin menüler oluşturabilirsiniz. Pazı, buharda pişirme, haşlama, sote, fırın veya ızgara gibi yöntemlerle sağlıklı ve lezzetli sonuçlar elde etmeniz mümkündür. Taze pazıyı seçmek ve doğru saklama yöntemlerini uygulamak, besin değerlerini en üst seviyede korumanıza yardımcı olacaktır.

Sağlıklı, lezzetli ve besleyici bir sebze arıyorsanız, pazı mutlaka listenizde yer almalı. İster kilo kontrolü için, ister bağışıklık sistemini desteklemek için, ister günlük menünüze daha fazla yeşillik katmak için olsun; pazı, sofralarınızın vazgeçilmezlerinden biri olmaya aday. Üstelik ülkemizde de kolayca bulunabiliyor olması, her mevsimde rahatlıkla tüketebilmenize olanak tanır.

Pazının Tanımı ve Özellikleri

Pazı, genellikle “Beta vulgaris subsp. cicla” olarak bilinen ve ıspanakgiller (Amaranthaceae) familyasına ait bir bitkidir. Geniş ve etli yaprakları sayesinde mutfakta pek çok farklı tarifte değerlendirilebilir. Yaprak rengi, açık yeşilden koyu yeşile kadar değişebildiği gibi, sap kısımları genellikle beyaz, sarı veya kırmızı tonlarındadır. Dünyanın birçok bölgesinde yetiştirilen pazının tarihçesinin antik döneme kadar uzandığı tahmin edilmektedir. Görünüş ve lezzet itibarıyla ıspanakla benzeştiği için kimi zaman onunla karıştırılabilmektedir. Ancak pazının farkı, genellikle daha kalın saplara ve daha büyük yapraklara sahip olmasıdır.

Pazı, hem sulu yemeklerin içerisinde, hem de salatalarda çiğ olarak rahatlıkla tüketilebilmektedir. Ülkemizin pek çok yöresinde de popüler olan pazı, sağlıklı bir yaşam sürmek isteyenlerin diyet listelerine dâhil ettiği önemli sebzeler arasındadır.

Pazının Yetiştiği Bölgeler ve Mevsimi

Pazı, ılıman iklimlerde daha rahat yetişen bir sebzedir. Genellikle sonbahar ve ilkbahar mevsimlerinde hasat edilmekle birlikte, iklime bağlı olarak yıl boyunca da bulunabilir. Türkiye’de özellikle Ege, Akdeniz ve Marmara bölgelerinde geniş çapta yetiştirilir. Sıcak ve nemli bölgelerde daha çabuk büyüyen pazı, soğuk hava koşullarında ise yetiştiricilik süreci biraz daha uzun olabilir.

Pazı, sebze bahçelerinde kolayca yetiştirilebilen bir bitkidir. Tohumdan yetiştirilecekse, toprağın sıcaklık ve nem dengesine dikkat edilmelidir. Saksıda veya küçük alanlarda dahi yüksek verim sağlayabildiği için ev tipi üretime de uygundur.

Pazının Besin Değerleri Nelerdir?

Vitamin ve Mineral İçeriği

Pazı besin değerleri incelendiğinde, bu sebzenin tam bir vitamin ve mineral deposu olduğu görülmektedir. Pazının sağlığa etkileri bu zengin içeriğinden kaynaklanır. Özellikle K vitamini, A vitamini, C vitamini, E vitamini ve bazı B grubu vitaminlerini bolca içerir. K vitamini, kemik sağlığının korunmasında önemli bir yere sahiptir. A vitamini ise göz sağlığını desteklerken, C vitamini bağışıklık sistemini güçlendirir ve vücutta kolajen üretimine katkı sağlar.

Mineral bakımından da pazı oldukça zengindir. Demir, kalsiyum, magnezyum, potasyum ve fosfor gibi önemli mineraller içerir. Demir kaynağı sebzeler arasında da yer alan pazı; kırmızı kan hücrelerinin üretimi için gerekli temel bileşenlerden demiri vücuda kazandırarak kansızlığın önlenmesinde yardımcı olabilir. Kalsiyum ve fosfor, kemik ve diş sağlığının korunmasında önemli rol oynar. Potasyum ise kalp sağlığını destekleyerek tansiyon dengesi sağlamaya yardımcı olur.

Kalori ve Lif Değeri

Düşük kalori içeriğine sahip olan pazı, diyet programlarına rahatlıkla eklenebilen bir sebzedir. Bir porsiyon pazı (yaklaşık 100 gram) ortalama 19-20 kalori civarındadır. Lif içeriği bakımından da zengin olan pazı, sindirim sistemini düzenleyerek bağırsak hareketlerini destekler ve uzun süre tok kalmaya yardımcı olur. Lifli gıdalar, kan şekeri seviyesinin dengelenmesinde de önemli bir role sahiptir.

Bu nedenle kilo kontrolü sağlamak isteyenler ve sağlıklı beslenme düzeni oluşturmak isteyenler için pazı, son derece faydalı ve düşük kalorili bir seçenek sunar.

Pazının Sağlığa Faydaları Nelerdir?

Pazı, içerdiği vitaminler, mineraller ve diğer biyoaktif bileşikler sayesinde pek çok faydayı beraberinde getirir. 

Bağışıklık Sistemini Güçlendirme

Pazı, içeriğindeki C vitamini ve antioksidan bileşikler sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirmeye destek olur. Antioksidanlar, vücutta oluşan serbest radikallerle savaşarak hücre hasarını önler. Özellikle mevsim geçişlerinde artan hastalıklara karşı korunmak için düzenli olarak pazı tüketmek iyi bir tercihtir.

Sindirim Sağlığını Destekleme

Pazı, yüksek lif içeriği sayesinde sindirim sağlığına olumlu etkilerde bulunur. Lifli gıdalar bağırsak hareketlerini düzenleyerek kabızlık gibi sindirim problemlerinin önlenmesinde yardımcı olur. Aynı zamanda besinlerin daha iyi emilmesine de destek olur. Böylelikle midede uzun süre tokluk hissi sağlayarak, gereksiz atıştırmalıkların önüne geçer.

Kemik Sağlığına Katkıları

Kemik sağlığı için kalsiyum, fosfor, K vitamini ve magnezyum oldukça önemlidir. Pazı, bu besin öğelerini içeren bir sebze olduğu için kemiklerin güçlenmesine katkıda bulunur. Özellikle K vitamini, kemik oluşumunu destekleyerek, kemik yoğunluğunun azalmasının önüne geçmeye yardımcı olur.

Kansızlığa Karşı Demir Kaynağı

Demir kaynağı sebzeler arasında sayılan pazı, kırmızı kan hücrelerinin yapımında görevli olan demiri bol miktarda içerebilir. Demir eksikliği özellikle kadınlarda ve çocuklarda sık görülen bir problemdir. Düzenli olarak pazı tüketmek, bu eksikliğin önlenmesinde ya da giderilmesinde destekleyici bir rol oynayabilir. Elbette demir emiliminin arttırılması için C vitamini açısından zengin besinlerle (örneğin limon, portakal gibi) birlikte tüketilmesi de oldukça önemlidir.

Cilt ve Göz Sağlığı Üzerindeki Etkileri

Pazı, beta-karoten açısından da zengin bir sebzedir. Vücutta A vitaminine dönüşebilen beta-karoten, özellikle göz sağlığı için gereklidir. Düzenli beta-karoten alımı, gece körlüğü ve göz yorgunluğu gibi sorunların önlenmesinde yardımcı olur. Cilt sağlığında da olumlu etkileri bulunan A vitamini, dokuların yenilenmesine, cildin nem dengesini korumasına ve daha parlak görünmesine destek olur.

Pazı Nasıl Tüketilir?

Pazı, farklı yöntemlerle hazırlanabilen oldukça esnek bir sebzedir. Mutfak becerinize ve damak tadınıza göre şekillenebilir.

Pazı Pişirme Yöntemleri

• Haşlama veya Buharda Pişirme: Pazı yapraklarını birkaç dakika haşlamak ya da buharda pişirmek, besin değerlerini büyük oranda koruyarak tüketmeyi sağlar. Bu yöntem özellikle diyet yapanlar için idealdir.
• Soteleme: Zeytinyağı, sarımsak ve soğanla birlikte hafifçe sotelemek, pazıya lezzet katan en yaygın yöntemlerden biridir. Soteleme işleminde kısa sürede yüksek ısı kullandığınızdan, vitamin kaybını olabildiğince minimuma indirebilirsiniz.
• Fırında Pişirme: Fırında sebze karışımlarıyla birlikte pişirmek, pazıya farklı bir dokunuş katar. Özellikle lazanya tarzı yemeklerde ya da börek içlerinde fırın yöntemi sıkça tercih edilir.
• Izgara: Yapraklar çok büyük olmadığı sürece hafifçe marine edilerek ızgarada kısa süre pişirilebilir. Bu yöntemde sebzenin kendi aromasını koruması daha kolay olur.

Pazı Yemeği ve Salata Tarifleri

• Pazı Yemeği: Geleneksel Anadolu mutfağında, soğan, bulgur veya pirinç, domates salçası ve zeytinyağı ile pişirilen pazı yemeği oldukça yaygındır. Üzerine yoğurt ekleyerek tüketmek hem lezzet hem de besin değeri açısından zengin bir öğün sunar.
• Pazı Sarma: Asma yaprağı yerine pazı yaprakları kullanarak iç pilavla veya zeytinyağlı harçla sarma yapmak mümkündür. Pazının geniş yaprakları sarmaları daha pratik hale getirir ve farklı bir aroma elde etmenizi sağlar.
• Pazı Salatası: Taze pazı yapraklarıyla çiğ olarak hazırlanan salatalar, C vitamini ve diğer vitaminlerin korunması açısından idealdir. Zeytinyağı, limon suyu, tuz ve çeşitli baharatlarla lezzetlendirebilirsiniz. Üzerine eklenen ceviz, nar taneleri veya peynir dilimleri, salatayı hem besleyici hem de renkli hale getirir.
• Pazı Çorbası: Soğan, sarımsak, patates veya mercimek gibi malzemelerle hazırlanan bir sebze çorbasına pazı eklemek, çorbanın besleyiciliğini artırır. Çorbayı blender’dan geçirmeden önce pazıları ekleyerek taze tadını koruyabilirsiniz.

Çiğ Pazı Tüketimi

Pazı, marul veya ıspanak gibi çiğ halde de tüketilebilen bir sebzedir. Yapraklarının ince kısımlarını salataya ekleyebilir ya da smoothielere katabilirsiniz. Çiğ tüketim, vitamin ve minerallerin neredeyse tamamının korunması açısından önemlidir. Ancak mide hassasiyeti olanların, çiğ pazıyı azar azar ve kontrollü şekilde tüketmeye başlaması tavsiye edilir.

Pazı Seçerken ve Saklarken Nelere Dikkat Edilmeli?

Taze ve besin değerleri yüksek pazı seçmek, lezzetli yemeklerin ilk adımıdır. Aynı şekilde, satın aldıktan sonra uygun şekilde saklamak da önemlidir.

Taze Pazı Nasıl Seçilir?

• Yaprak Rengi: Canlı, parlak yeşil renkli yapraklar, pazının taze olduğunu gösterir. Soluk veya sararmış yapraklardan kaçınmak gerekir.
• Sap Sertliği: Saplar kırılabilir derecede sert ve diri olmalıdır. Ezilmiş ya da yumuşamış saplar, pazının beklediğini ve tazeliğini kaybetmeye başladığını gösterir.
• Lekeler: Yapraklar üzerinde kahverengi veya kara lekeler olmamalıdır. Bu lekeler hastalık veya bozulma belirtisi olabilir.

Saklama Koşulları ve Süresi

Pazı, ıspanak benzeri sebzeler gibi hızlıca solmaya meyillidir. Bu nedenle, satın aldıktan kısa süre içinde tüketmek en iyisidir. Buzdolabında saklarken, yaprakları yıkayıp iyice kuruttuktan sonra bir kağıt havlu veya mutfak bezi yardımıyla sarmak ve ağzı kapalı bir saklama kabında tutmak tazeliğini koruyacaktır. Bu şekilde ortalama 2-3 gün süreyle taze kalabilir. Daha uzun süre saklamak istiyorsanız, pazıyı suda hafifçe haşlayıp soğuttuktan sonra buzluk poşetlerine koyarak derin dondurucuda muhafaza edebilirsiniz. Dondurulduktan sonra birkaç ay içerisinde tüketmeniz önerilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Pazı Ve Ispanak Arasındaki Fark Nedir?

Pazı, ıspanaktan daha büyük yapraklara ve daha kalın, etli saplara sahiptir. Lezzet açısından da pazı biraz daha tatlımsı olabilir. Besin değerleri bakımından her ikisi de oldukça faydalıdır, ancak pazı, özellikle K vitamini ve bazı mineraller açısından nispeten daha yüksek değerlere sahiptir.

Pazı Çiğ Tüketilebilir Mi?

Evet, pazı çiğ olarak tüketilebilir. Salatalara ekleyebilir veya smoothielerde kullanabilirsiniz. Ancak çiğ tüketimden kaynaklanabilecek mide hassasiyeti konusunda dikkatli olmak önemlidir.

Pazı Hangi Yemeklerde Kullanılır?

Pazı yemekleri arasında haşlama, sote, sarma, çorba ve börek içi gibi birçok alternatif bulunur. Hatta gözleme ya da makarna sosu olarak bile kullanılabilir. Yaratıcılığınıza bağlı olarak pek çok tarife rahatlıkla dahil edilebilir.

Pazı Kalp Sağlığını Nasıl Etkiler?

Pazı, içerdiği potasyum, magnezyum ve antioksidanlar sayesinde tansiyonu dengelemeye ve damar sağlığını korumaya yardımcı olur. Düzenli pazı tüketimi, kalp-damar sağlığını olumlu yönde etkileyebilir.

Pazıyı Çok Pişirmenin Bir Zararı Var Mıdır?

Uzun süre veya yüksek ateşte pişirme, sebzelerin vitamin ve mineral içeriğini azaltabilir. Bu nedenle, mümkün olduğunca kısa pişirme süreleri ve orta ateş kullanmak, besin değerlerini korumak açısından faydalıdır.