Kombu Çayı Nedir?

Kombucha Nasıl Yapılır?

Kombucha çayını evde hazırlamak için su, şeker, siyah veya yeşil çaya ihtiyaç var. Ayrıca çayın asıl malzemesi olan kombucha mayası yani SCOBY kullanmak gerekir. Kombucha bireyin damak tadına bağlı olarak 6 ila 12 gün içinde tüketilmeye hazır olur. Çayın tat ve asitlik oranı her geçen gün daha yoğun hâle gelir. Bu nedenle çayı tüketmek için uygun olan süre damak tadına göre değişiklik gösterebilir. Çayın fermentasyon süresi ne kadar uzarsa tatlılık oranı da o kadar azalır.

Kombu Çayı Tarifi

Kombucha çayının yapımında kullanılan malzemeler şunlardır:

• 2 litre klorsuz su,
• Yarım su bardağı toz şeker,
• 1 su bardağı kombucha mayası,
• Yarım yemek kaşığı siyah veya yeşil çay.

Evde kombu çayı yapımı adım adım şu şekildedir:

• İlk olarak çelik materyalden üretilen bir tencerede 2 litre su kaynatılır.
• Kaynamaya başlayan suyun içerisine toz şeker ilave edilir.
• Su ve şeker 5 dakika boyunca metal bir kaşıkla karıştırılarak kaynatılır.
• Karıştırma işlemi bittikten sonra tencere ocaktan alınır ve içerisine çay eklenir.
• 15 dakika demlenen çay daha sonra metal kaşıkla alınır.
• Bu karışım soğuduktan sonra cam kavanoza aktarılır.
• Ilık suda yıkanan kombucha mantarı kavanozun içine konur.
• Üzeri temiz bir tülbentle örtülen kavanoz hava alacak şekilde lastikle bağlanır.
• Kavanoz yaklaşık 4 ila 10 gün boyunca oda sıcaklığında ve doğrudan güneş ışığı almayan bir yerde bekletilir.
• 7 gün mayalanan çay içilmeye hazırdır.

Kombucha mantarını veya mayasını hazır almak yerine evde hazırlamak da mümkün. Evde hazırlama yöntemi biraz daha zahmetli ve zaman alıcı olabilir ancak bu şekilde organik ve kalitesinden emin olunan bir maya üretilebilir. Kombucha mayası şu şekilde elde edilir:

• En az 2 su bardağı aromasız ve çiğ kombucha alınır.
• Kombucha cam bir kavanoza konur.
• Kavanoz hava alacak şekilde tülbentle ya da pamukla kapatıldıktan sonra kapağı bantla sabitlenir.
• Kavanoz karanlık ancak iyi havalanan bir yerde en az 4 ila 5 hafta bekletilir. Ortam soğuksa bu süre yaklaşık 6 ila 8 haftaya çıkabilir.
• Belli bir süre kavanoza dokunmamak ve sallanmayacak şekilde, sabit tutmak önemlidir. Çünkü ufak sarsıntılar bile oluşum aşamasındaki mayanın çökmesine neden olabilir.
• SCOBY'nin en az 1-2 cm kalınlığa ulaşması ve yaklaşık bir su bardağı asidik sıvı hâline gelip buharlaşması mayanın kombucha çayı demlemek için hazır olduğu anlamına gelir.

Kombucha Nasıl İçilir?

Standart kombu çayı su, şeker, kombucha mantarı ve çayla hazırlanır. Bu temel baza değişik aromalar katarak ekstra tatlandırma yapılabilir. Çeşitli aromalar çayın lezzetini artırırken sağlığa yönelik faydalarını da güçlendirebilir. Mevsimine göre denemeye değer bazı kombucha aromaları arasında şunlar yer alır:

• İlkbahar: Ferahlatıcı bir lezzet için mürver, limon ve gül yaprakları kullanılabilir.
• Yaz: Yaz aylarında serinlik vermesi için tropikal meyveler iyi bir seçenektir.
• Sonbahar: Havaların soğumaya başladığı zamanlarda baharatlı lezzetler için zencefil ve lavanta tercih edilebilir.
• Kış: Soğuk kış günlerinde besin değeri yüksek çaylar hazırlamak için dondurulmuş meyveler idealdir.

Tatlandırıcı miktarı kişisel tercihe göre değişebilir. Yaklaşık 500 mililitre çay başına 1/4 ila 1/3 su bardağı aroma kullanılabilir. Ancak çaya hafif bir meyve aroması vermek için daha az miktarlarda eklenebilir.

Kombu Çayının Faydaları Nelerdir?

Kombucha faydalarıyla insan vücudunun birçok sistemini destekler. Antioksidanlar, probiyotikler ve vitaminler açısından zengin olan bu çay bağışıklık sistemini güçlendirebilir, sindirim sağlığını destekleyebilir, enerji seviyelerini artırabilir ve kalp sağlığını iyileştirebilir. Bu çayın faydalarını daha detaylı şekilde inceleyebiliriz:

Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Etkileri

Kombuchanın zengin besin içeriği bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarını destekleyebilir. Bağışıklık sisteminin fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için yüksek miktarda B vitaminine gereksinimi vardır. Kombuchanın B12 başta olmak üzere B vitamini içeriği son derece zengindir. Buna ek olarak fermente çayın içerisinde antimikrobiyal etkileri olan organik asitler bulunur. Bu organik asitler, antimikrobiyal etkileri sayesinde zararlı bakterilerin üremesine karşı mücadele ederek vücutta enfeksiyonun gelişmesini engelleyebilir.

Aynı zamanda enflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilen içeriği de bağışıklık sisteminin düzenlenmesine katkıda bulunabilir. Antioksidan özellikleriyle bilinen polifenoller, vücutta serbest radikallerin neden olduğu hücre hasarının önlenmesine katkı sağlar. Kombuchanın bağışıklık sistemine yönelik faydası probiyotik içeriğine de bağlıdır. Probiyotik bakteriler bağırsakta bulunan bağışıklık hücreleriyle ve mikroflorayla etkileşime girerek onları uyarabilir. Böylece bağışıklık sisteminin fonksiyonlarını düzenleyerek bireyin hastalanma riskini azaltabilir. 

Sindirim Sağlığına Probiyotik Etkisi

Kombucha probiyotik faydaları nedeniyle düzenli tüketildiğinde sindirim sisteminin sağlığını destekleyebilir. Fermentasyon işlemi sırasında bakteri ve maya, sıvının yüzeyinde mantar benzeri bir doku oluşturur. Bu nedenle kombucha mantar çayı olarak da bilinir. Bu dokuda bakteriler ve mayalar birlikte yaşar. Kombucha çayının yapımında kullanılan SCOBY, çaya probiyotik özelliklerini veren bölümdür.

Probiyotikler bağırsaklarda zararlı ve yararlı mikroorganizmaların dengede olmasını sağlayan bakterilerdir. Zararlı bakterilerin çoğalmasını engelleyen probiyotikler, sindirim sisteminin normal fonksiyonlarını sürdürmesini sağlayarak sindirim rahatsızlıklarını önleyebilir. Kısa süreli kombucha tüketimi sindirim sistemini destekleyerek kabızlık, şişkinlik ve irritabl bağırsak sendromu gibi rahatsızlıkların önlenmesine veya belirtilerinin hafifletilmesine yardımcı olabilir. 

Enerji Artışı ve Detoks Etkisi

Kombuchanın içerisindeki kafein vücudun enerjisini artırabilir. Ayrıca siyah veya yeşil çay çeşitleriyle demlendiği için bu bitkisel kaynakların besin değerleri de kombucha çayının içerisine geçer. Hem yeşil hem siyah çayda yorgunluğu azaltan ve odaklanma seviyesini artıran kafein bulunur. Kafein miktarı siyah çaya göre daha düşük olan yeşil çay da vücudun üzerinde pozitif etkilere sahiptir.

Buna ek olarak hem kombuchanın besin değerleri hem yapımında kullanılan bitkilerin içerisindeki bileşenler detoks etkisi gösterebilir. Detoks vücuttaki zararlı toksinlerin atılarak hastalıkların gelişmesini önler. Kombu çayında da detoks etkisi gösterebilecek antioksidanlar mevcuttur.

Kalp Sağlığına Katkıları

Dünya genelinde yaygın görülen kalp hastalıkları hayatı tehdit eden rahatsızlıklardır. Kombucha kötü kolesterol olarak da adlandırılan LDL ile iyi kolesterol olarak da adlandırılan HDL değerlerini dengeleyebilir. Yüksek kolesterol seviyeleri zaman içerisinde kan damarlarında yağ birikimine yol açabilir. Bu birikintiler damarları tıkayarak kan akışını zorlaştırabilir. Damarlarda biriken plakların parçalanmasıyla ortaya çıkan pıhtıysa kalp krizine veya felce yol açarak bireyin hayatını tehdit edebilir. Kombucha kolesterolü düşürerek bu süreci yavaşlatabilir. Kombucha tarifinin içinde yer alan yeşil çay, LDL kolesterol parçacıklarının okside olmasını engelleyerek de kalp sağlığını korumaya katkı sağlayabilir. 

Kombu Çayının Yan Etkileri ve Zararları

Kombuchanın sağlığa birçok potansiyel yararı bulunsa da bu çay herkes için uygun olmayabilir. Ayrıca fazla tüketildiğinde bazı yan etkilere yol açabilir. Fazla tüketilmesi durumunda ortaya çıkan kombu çayının zararları arasında şunlar yer alır:

• Sık ve çok miktarda kombucha içmek mide bulantısına ve ishale neden olabilir. Kombucha asidik yapısı nedeniyle mide rahatsızlığı olan bireylerde mide bulantısını tetikleyebilir. İçerisinde çok fazla şeker bulunan kombu çayları da mideyi rahatsız edebilir ya da tatlandırıcılar ishale yol açabilir. Vücudunuz probiyotiklere alışkın olmadığında da yüksek düzeyde probiyotik almak sindirim sistemini bozabilir.
• Bazı bireylerde baş ağrısına yol açabilir. Baş ağrısının kesin nedeni bilinmemekle beraber genellikle çayın kafein ve alkol içeriğiyle ilişkili olabileceği düşünülmektedir.
• Fazla miktarda tüketildiğinde laktik asidoza yol açabilir. Kaslarda üretilen organik bir madde olan laktik asit, kan dolaşımında biriktiğinde vücudun pH'ının fazla asidik hâle gelmesine yol açabilir. Bu durum karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. Ancak laktik asidoz riski bağışıklık sistemi baskılanmış ve ciddi sağlık problemleri olan bireyler için daha yaygındır.
• Fermentasyon düzeyi çok yüksek olan kombucha çayı kurşun zehirlenmesine yol açabilir. Ancak bu durum çayın yüksek seviyede kurşun içeren bir kil kapta ya da seramik tencerede fermente edilmesi nedeniyle ortaya çıkabilir. Fermentasyon sürecinde kurşun çaya sızarak insan vücuduna girip zehirlenmeye yol açabilir. Bu nedenle fermentasyonun cam kaplarda yapılması önemlidir.
• Yüksek asit seviyesine sahip olan kombucha çayı sık tüketildiğinde ağız sağlığına zarar vererek zamanla dişlerde çürümelere neden olabilir.
• Kombucha nadir de olsa bazı insanlarda alerjik reaksiyona yol açabilir. Çayı içtikten sonra nefes darlığı, boğazda gerginlik hissi, mide bulantısı ve baş dönmesi gibi belirtiler alerjik tepkiyle ilgili olabilir.

Kombu çayının zararlarını azaltmak için tüketimini sınırlamak büyük önem taşır. Fermentasyon işlemini kurşun içermeyen kaplarda yapmak olası bir zehirlenmenin engellenmesini sağlayabilir. Ayrıca alerjik reaksiyon belirtileri ortaya çıktığında çayı içmeyi tamamen bırakmak ve sağlık kuruluşlarına başvurmak gerekir.

Kombu Çayı Kimler İçin Uygundur?

Alerjisi olan bireylerin kombucha çayını tüketmesi uygun değildir. Hamile kadınlar da kombucha çayı içerken dikkatli olmalı ve doktora danışarak tüketmelidir. Çünkü kombuchanın hamilelikteki ya da emzirme dönemindeki etkileriyle ilgili büyük ölçekli çalışmalar yoktur. Fermantasyon sürecinde oluşan alkol bazı hamile kadınlar için zararlı olabilir. Ayrıca emziren kadınların, çocukların, karaciğer ve böbrek rahatsızlığı olanların, HIV taşıyanların, bağışıklık sistemi problemleri yaşayanların ve alkol bağımlılığı olanların kombuchadan uzak durması olası yan etkileri yaşamamaları adına önemlidir. 

Sıkça Sorulan Sorular

Kombu çayı marketten alınabilir mi yoksa evde mi yapılmalı?

Uygun ve güvenilir şartlarda üretilen kombucha çayları marketten de alınabilir. Ancak taze bitkilerin besin değerleri daha yüksek olduğu için çayı evde hazırlamak sağlık bakımından daha faydalı olabilir. Buna ek olarak hazır çayların içerisinde bulunan şeker miktarı yüksek gelebilir.

Kombu çayının raf ömrü nedir ve nasıl saklanmalıdır?

Fermente bir içecek olan kombu çayının raf ömrü oldukça uzundur. Hazır olarak alınan ve kapağı açılmayan ürünler 6 ay boyunca güvenle tüketilebilir. Kapağı açılan ürünlerinse bekletmeden hemen tüketilmesi tavsiye edilir. Açılan kapaktan giren hava kombuchanın bozulmasına ve besin değerlerini yitirmesine neden olur. 

Şeker hastaları kombu çayı tüketebilir mi?

Şeker hastalığından muzdarip olan bireyler kombucha çayını içebilirler. Hatta küçük ölçekli bir çalışmanın sonuçlarına göre kombucha çayı tüketmenin tip 2 diyabeti olan bireylerde kan şekeri seviyelerini düşüreceği tespit edildi. Bu çalışmada dört hafta boyunca her gün bir fincan kombucha çayı içen katılımcıların ortalama kan şekeri seviyelerinin desilitre başına 164 miligramdan 116 miligrama düştüğü görüldü. Bununla beraber bu çalışmanın sonuçlarının kesinlik derecesini anlamak için daha büyük çaplı çalışmaların yapılması gerekir. Ayrıca hazır alınan çayların içerisinde bulunan şeker miktarına dikkat etmek kan şekerinde ani yükselmelerin önlenmesi bakımından önemlidir.