Çikolata kisti belirtileri
Hepimiz biliriz, yaş ilerledikçe kimi rahatsızlıklar da birer birer ortaya çıkmaya başlar. Bunlardan birisi de her 10 kadından birinde görülebilen çikolata kisti (endometriozis) rahatsızlığıdır. Dünya genelinde 176 milyon kadını, Türkiye’de ise 1,5-2 milyon insanı etkisi altına alan çikolata kisti kasıkta şiddetli ağrılara, karın içi yapışıklığına, güçlü adet sancılarına, bağırsak tıkanıklığına ve infertiliye (kısırlık) neden olabilir.
Çikolata kisti nedir?
Halk arasında çikolata kisti adıyla bilinen endometriozis, rahim iç dokusunun normal yeri dışında, farklı organlarda yerleşmesi ile ortaya çıkar ve iyi huylu, fakat ağrılı bir rahatsızlık olarak tanımlanır. Genellikle nedenleri tam olarak bilinmemesine rağmen östrojen hormonuna bağlı bir sorun olduğu için üreme çağındaki kadınlarda daha sık görülür. Sık adet gören, adet kanaması uzun süren, çocuğu olmayan, liften fakir ve yağlı beslenen, alkol tüketimi fazla olan, egzersiz yapmayan, yoğun kafein tüketen kadınlarda çikolata kisti riski bulunur.
Karın ve kasık ağrısına neden olur
Çikolata kisti, kadınların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Şiddetli karın ve kasık ağrıları, adetlerde şiddetli sancı, bu nedenlerle işe gidememe, konsantrasyon bozuklukları, depresyon, yorgunluk, uykusuzluk, yoğun ağrı kesici kullanımı, ilişki esnasında ağrı nedeniyle cinsel yaşantıda ortaya çıkan problemler sıkıntı yaratan sorunlar arasında yer alır. Aynı zamanda, kişide kısırlık varlığı durumunda stres ve tedavi süreçlerinde gerginlik yaşanabilir.
Çikolata kisti neden olur?
Genetik yatkınlığı ya da bağışıklık sistemi sorunu olan kadınlarda çevresel faktörler ve bazı kimyasallar çikolata kistinin ortaya çıkmasını tetikleyebilir. Ailesinde çikolata kisti olan kadınlarda bu rahatsızlığın daha sık görülmesi bir genetik yatkınlığı düşündürür. Fakat genetik geçiş şekli net olarak ortaya konulmuş değil ve hangi genlerle geçiş olduğu noktasında çalışmalar hala devam ediyor. Diğer üzerinde en çok yorum yapılan ilişki endometriozis ve bağışıklık sistemi arasında. Bağışıklık sistemi rahatsızlıklarının, otoimmun rahatsızlıkların çikolata kisti taşıyanlarda daha sık görülmesi bağışıklık sistemini baskılayan bir faktörün sonunda çikolata kisti geliştiğini düşündürüyor. Bu konudaki araştırmalar da sürüyor.
Fibromiyalji eşlik edebilir
Endometriozisinin varlığının kadınlarda farklı sağlık sorunları için de risk oluşturabilir. Otoimmün rahatsızlıklarla birlikte sık görüldüğü bilinir. Bazı kişilerde, romatizmal hastalıklar, fibromiyalji ve alerjik rahatsızlıkların da eşlik ettiği görülür. Öte yandan araştırmalar, bazı yumurtalık kanseri türlerinin çikolata kisti olan kadınlarda daha sık görüldüğünü gösteriyor.
Ergenlik dönemindeki ağrılara dikkat
Tanısı kolay olmadığından kişiler tedaviye başlamakta gecikebilir. Tanı, özellikle ergenlik döneminde olan veya henüz evlenmemiş genç kadınlarda gecikir. Endometriozis genellikle üreme çağındaki kadınları etkileyen östrojen bağımlı bir rahatsızlık. Sıklıkla 30’lu yaşlarda görülmekle birlikte nadir de olsa ergenlik çağı ve menopoz dönemindeki kadınlarda da ortaya çıkar. Tanıda geç kalınmaması için özellikle genç kızlarda şiddetli adet sancılarının normal olarak kabul edilmemesi gerekir. Adet dönemlerinde, ağrı kesicilere cevap vermeyen ya da adetleri esnasında ağrı nedeniyle işe gidemeyen, sosyal yaşantısı kısıtlanan kadınlarda ve genç kızlarda akla endometriozis gelmeli ve vakit geçirmeden doktora başvurulmalı.
Kabızlık ve şişkinlik hissine dikkat
Çikolata kisti vakalarında en sık görülen belirtilerini şunlardır:
- Adet ağrısı
- Cinsel ilişki esnasında ağrı
- Sürekli kasık ve karın ağrısı ya da rahatsızlığı
- Adet düzensizliği
- Hamile kalamama (kısırlık)
- Kabızlık ve şişkinlik hissi
Bu problemlerden biri veya birkaçı olan kadınlar ve genç kızlar mutlaka gecikmeden hekime başvurmalı. Rahatsızlık benzer özellikler gösteren sindirim sistemi ya da jinekolojik rahatsızlıklarla karışabileceği için, ayırıcı tanının çok iyi yapılması gerekir. Özellikle genç kızlar ya da evli olmayan kadınların çekindikleri için kadın hastalıklar uzmanlarına gitmez ve kısırlık oluşacağı korkusuyla hormonal ilaçlar ya da doğum kontrol hapları kullanmaz. Bu durum rahatsızlık kontrol altında tutulabilecekken ilerlemesine neden olur.
Kamera ile karın içi gözlenir
Kesin tanı laparoskopi ile konulabilir. Laparoskopi ile göbekten bir kamera ile karın içerisi gözlenir, karın zarı denilen peritonda, yumurtalıklarda, tüplerde ve bağırsak gibi komşu organlarda endometriozis odaklarının varlığı araştırılır. Öte yandan ultrasonografi de tanı koymada yeterli. Tanı için bazı kan testleri de istenebilir ve ca 125 bunların başında gelir. Fakat tanı kan testine göre tanı konulmaz, elde edilen veriler rahatsızlığın tedavisinin takibinde kullanılır.
Çikolata kisti tedavisi
Tedavi ilaç ve cerrahidir. Endometriozis tanısı alan kadın çocuk istiyorsa ilaç tedavisi yapılmaz, cerrahi tedavi ise büyük çikolata kisti varlığı ya da tüplerde sorun olması durumunda uygulanır. Bu profildeki kişilerde yardımla üreme tedavileri ile çocuk sahibi olmak için takiplere geçilir. Tedavinin şiddetli ağrı nedeniyle yapıldığı çikolata kistine sahip kişilerde önce ilaç tedavisinden yararlanılır. Hormonal bazı ilaçlar ile ağrı şikâyeti rahatlayabilir. Yine hormonlu spiral, hormon hapları ve iğneleri de tedavide kullanılabilir. Bu ilaçlar kontrollü kullanıldığında uzun süreli kullanımları ile ciddi sorunlarla karşılaşılmaz.
Çikolata kisti ameliyatı
İlaç tedavisinden yarar görmeyen ya da kişide derin endometriozis denilen ve ciddi anatomik problemlere yol açan bir çikolata kisti varsa cerrahi tedavinin tercih edilmesi gerekir. Cerrahi tedavide yapışıklıklar açılır, endometriozis odakları temizlenir, yumurtalıkta çikolata kistleri varsa çıkarılır, endometriozise bağlı bağırsaklar ve idrar yolları gibi çevre karın içi organlarda tıkanıklıklar oluşmuşsa etkilenen bölge çıkarılarak tıkanıklıklar düzeltilir. Menopoz ile östrojen hormonu vücutta azaldığından endometriozis lezyonları da gerileyerek küçülür. Menopozdaki bir kadında çikolata kisti tespit edilmiş ise ve kasık, karın ağrıları varsa cerrahi ile tedavi yoluna gidilmelidir. Nihai olarak rahim ve yumurtalıkları almak gerekebilir.
İlerlemesi geciktirilebilir
Çikolata kistini önlemek günümüzde mümkün değil ancak bazı önlemlerle ilerlemesi geciktirilebilir. Lifli gıda tüketmek, kafein, alkol, şeker, rafine gıda tüketimini azaltmak, yeşil sebze, meyve ve antioksidandan zengin gıdalar tüketmek, egzersiz yapmak, emzirmek, çocuk doğurmak, doğum kontrol hapı kullanımı rahatsızlığın ortaya çıkışını ya da ilerlemesini geciktirebilen önlemler arasında yer alır.
