Gebelik şekeri nedir?
Hamilelik süreci, aileler için anne karnındaki bebeğin gelişimini sürdürdüğü ve dünyaya gelmesi heyecanla beklenen bir süreçtir. 9 aylık bu süre boyunca annenin fiziki ve psikolojik dünyasında pek çok değişiklikler yaşanır. Bunların bazıları sıradan ve kendiliğinden düzelecek durumlarken bazıları anne ve bebek için risk oluşturabilir. Özellikle 35 yaşın üzerinde olan ve gebelik süresince aşırı kilo alan kadınlarda gelişen gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) bu sorunlardan biridir. Gebelik şekeri bebekte iri doğumdan, akciğer problemlerine kadar birçok soruna neden olabilir.
Gebelik şekeri nasıl oluşur?
Gebelik dönemindeki hormonal değişimlere bağlı olarak vücuttaki birçok mekanizma etkilenir. Annedeki glikozun çoğu fetal kullanımla ayrıldığı için diğer alternatif enerji kaynakları kullanılmaya başlanır. Böylece yalancı bir beslenme bozukluğu tablosu ortaya çıkar. Dolayısıyla gebelikte değişen bu metabolizma ve hormonların etkisiyle diyabete yatkınlık oluşur. Sağlıklı hamileler bu durumdan olumsuz yönde etkilenmezken, diyabete yatkınlığı olan kişiler bu dönemi tolere edemez ve gebelik diyabeti tablosu gelişir. İstatistiklere göre tüm gebeliklerin yüzde 5’inde diyabet rahatsızlığı görülüyor ve bunların da yüzde 90 gibi büyük bir oranı gebeliğe bağlı olarak yaşanıyor.
Gebelik şekeri neden olur?
Gebelik şekerinin ortaya çıkmasında annenin 35 yaşın üzerinde olması, kilolu ya da obez olması en önemli risk faktörleri arasında yer alır. Dolayısıyla dünyada kilo sorunun artmasına paralel olarak gebelik şekeri sıklığında da artış gözlenir. Beden kitle indeksi arttıkça gestasyonel diyabet gelişme riski de artar. Bu durumun yarattığı bir başka risk ise gebeliğe bağlı şeker hastalığı oluşan kadınların yüzde 20-50’sinde aşikar diyabet gelişebilmesi. Ayrıca bu kadınların yüzde 30-50’sinde sonraki gebeliklerinde diyabet ortaya çıkabiliyor. Tekrar eden gebelik şekeri de aşikar diyabet riskini artırır. Dolayısıyla sorun bir kısır döngü şeklinde devam eder.
Annede şeker koması riski
Kan şekerinin normal aralıklarda tutulamaması anne ve bebek açısından sakıncalı durumlar oluşturabilir. Özellikle annede; diyabetik ketoasidoz denilen şeker koması, göz, böbrek, sinir sistemi ve kalp damar sistemi üzerinde hasar ve enfeksiyon riskinde artışa neden olur. Bebekte ise konjenital anomali, düşük, gelişme geriliği, plasentanın erken yaşlanmasına bağlı anne karnında ani can kaybı riskinde artma, bebeğin içinde bulunduğu suyun normalden fazla olması, iri bebek ve buna bağlı doğum travması riskinde artmaya neden olur. Bununla birlikte yenidoğan döneminde akciğer problemleri ve sarılık riskinde artma ve bebekte kan şekeri problemleri de gelişebilir. Bebeğin bu sıkıntılara girmesini önlemek amacıyla annenin gebelik döneminde açlık-tokluk kan şekerinin düzenli olarak takip edilmesi gerekir.
Gebelik şekeri olanlar
İnsülin direncindeki artış en fazla 3’üncü trimesterda geliştiği için de gebelik şekeri de bu dönemde ortaya çıkar. Dolayısıyla özellikle 24’üncü gebelik haftasından sonra metabolizmanın gebeliğe uyumu şeker yükleme testi ile belirlenebilir. Bazı riskli durumlarda şeker yükleme testi daha erken haftalarda yapılabilir ve bazen tekrar edilmesi gerekebilir. Diyabet tespit edilirse, gebelikte diyet ya da insülin ile kan şekeri normal aralıkta tutulmaya çalışılır. Şeker yükleme testinin; aşırı kilolu olan anne adaylarında, daha önceki gebeliğinde gebelik şekeri olanlarda, birinci derece yakınlarında gebelik şekeri olanlarda daha erken yapılması gerekir. Gerekirse 24’üncü haftadan sonra da tekrar edilebilir.
Diyabete yakalanma riskleri yüksek
Diyabet hastalığı gebelikte tanı almaz ise fark edilmediği için bu tür risklere karşı önlem alınamaz. Dolayısıyla hem anne, hem de bebeğin sağlıklı doğması ve sağlıklı kalabilmesi için hekimin önerdiği zamanlamada mutlaka şeker yükleme testinin yapılması ve yapılamazsa mutlaka açlık tokluk kan şekeri düzeylerinin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi gerekir. Ayrıca, beslenme, ilaç ve egzersiz önerileriyle kilo kontrolü sağlanmasının kan şekerinin normal sınırlara getirilmesinde büyük önemi bulunur. Gebelik şekeri olanlar kadınların sonraki yaşamlarında diyabete yakalanma riskleri normal kişilerden daha yüksektir. Bu konuda gerekli bilgilendirmeyi yapmak ve kişilerin hayatları boyunca kan şekerlerini kontrol altında tutmalarının önemini anlatmak gerekir.
