Gebelik diyabeti neden olur?
Gebelik sürecinde hormonların değişimine bağlı olarak anne adaylarında birbirinden farklı sağlık sorunları görülebilir. Bu sağlık sorunları hakkında kulaktan dolma bilgiler anne adaylarını tehlikeli bir sürece sokabilir. Gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet) de, hakkında pek çok yanlış bilginin duyulduğu sağlık sorunlarından birisi. Gebelik diyabeti, her hamileliğin son 3 ayında ortaya çıkabilir. Bu dönemde plasentadan salgılanan ve bebeğin son 3 ayda hızla büyüyerek gelişmesini sağlayan hormonal değişimler anne adayında insülin direnci, bazen de kan şekerinin yükselmesine neden olabilir. Kan şekerinin yüksekliği bebekte yağ dokusunun artmasına ve iri bir bebek olmasına yol açar. İri bebekler de doğumda doğum kanalı travmalarına açık bebekler olur, doğum sonrası uzamış sarılık sorunu ile karşılaşabilir, yaşamlarının ileri dönemlerinde tansiyon, diyabet hastalığı gibi metabolik hastalıklara yatkın kişiler olur. Bu nedenle gebelik diyabetinin erken dönemde farkına varılarak önlem alınması önem taşır. Gebelik diyabetinin erken dönemde tespit edilmesini güçleştiren, doğru sandığımız hatalı bilgiler…
1. ‘Ailede diyabet hastası yoksa anne adayında gebelik diyabeti olmaz’
Gebelik diyabeti hamileliğin 24’üncü haftasından sonra bebeğin büyüme ve gelişmesi için plasentadan salgılanan hormonların yol açtığı insülin direnci nedeniyle gelişir. Dolayısıyla ailede diyabet öyküsü olmasa da görülebilir.
2. ‘Hamilelik sürecinde fazla kilo almamak gebelik diyabetini önler’
Hamilelik sırasında az ya da çok kilo alan, hamile kalmadan önce kilolu ya da zayıf olan tüm anne adaylarında hamilelik diyabeti gelişebilir. Zayıf olmak veya hamilelikte az kilo almak hamilelik diyabetinin gelişmeyeceğinin göstergesi değildir. Ancak hamilelik öncesinde fark edilmemiş glukoz metabolizma bozukluğu olan ve hamilelik sırasında hızla ya da aşırı kilo alanlarda bu durum 24’üncü haftadaki şeker taramasında fark edilerek hamilelik diyabeti zannedilebilir. Bu annelerde doğum sonrasında diyabet hastalığının ya da glukoz metabolizma bozukluğunun devam ettiği sıklıkla gözlenir. Bu nedenle ailede diyabet öyküsü olan hamilelerin genetik olarak diyabet hastalığına yatkınlık taşıdıklarını akılda tutarak sağlıklı beslenmeleri ve hamilelik süresince kilo alımını düşük tutmaları çok önemlidir.
3. ‘Önceki hamilelikte diyabet görülmediyse bir daha gelişmez’
Daha önceki hamileliğinde diyabet geçirmiş olmak sonraki hamilelikler için olumsuz bir risk faktörü. Ancak daha önceki hamileliğin diyabet açısından sorunsuz olması, bir sonraki hamilelikte diyabet gelişmeyeceğinin garantisi değil. Bu nedenle her hamileliğin kendi içinde değerlendirilmesi ve 24’üncü haftada diyabet ihtimalinin araştırılması gerekir.
4. ‘Yenilen besin miktarını azaltmak hamilelik diyabetini kontrol altında tutar’
Bebek gelişimi için annenin aldığı kalori miktarı çok önemli. Özellikle son 3 ayda en kilolu hamilelerde bile kilo verdiren düzeyde bir kalori kısıtlaması kesinlikle önerilmez. Bu durum bebeğin büyüme ve gelişmesine zarar verir. Hamilelik diyabetinin takibinde son 3 ayda anne adayının yüksek kalorili ama kalori içeriğinin kan şekerini yükseltmeyen gıdalardan oluştuğu bir diyet yapması gerekir. Hamilelik diyabeti tanısı alan her anne adayının doğuma dek mutlaka diyetisyen eşliğinde diyet yapması önem taşır.
5. ‘Hamilelik sürecinin başında diyabet görülmediyse hamilelik diyabeti yoktur’
Diyabet hamileliğin başında değil, son 3 ayına girdikten sonra gelişir. Bu nedenle 24’üncü haftadan önce yüksek bulunan kan şekeri hamileliğe değil; anne adayının hamilelik öncesinde sahip olduğu ve fark edilmemiş bir glukoz metabolizma bozukluğuna işaret eder. Bu durumda annede doğumdan sonra da şeker metabolizma bozukluğunun devam etme riski yüksektir.
6. ‘Hamilelikte şeker yükleme testi yaptırmak zararlıdır’
Glukoz metabolizma bozukluklarının tanınmasında altın standart olarak kabul edilen şeker yükleme testi, hem bebek hem de anne açısından son derece güvenlidir. Standart bir şeker yükleme testinde yaklaşık 2,5-3 dilim baklavanın içerdiği kadar şeker verilir. Bu testin baklava veya başka bir aynı oranda şeker içeren gıda yerine sadece şeker kullanılarak yapılmasının nedeni, gıdaların içindeki protein, yağ ve diğer karbonhidratların şeker emilimini değiştirmesi. Saf glukoz ise hemen herkeste aynı hızla emilir. Bu emilime vücudun verdiği normal yanıt bilindiği için karşılaştırma yapılarak şeker metabolizmasının durumunu değerlendirmek mümkün olabilir.
7. ‘Aşermemek, şeker metabolizmasının sorunsuz olduğunu gösterir’
Hamilelik diyabetinin aşermeyle hiçbir ilgisi yoktur.
8. ‘Hamilelik diyabeti şeker yükleme testi yapılmadan belirlenemez’
Gebelik diyabetinin saptanmasında en iyi yöntem şeker yükleme testi olsa da, tanı amacıyla başka bir yöntem de uygulanabilir. Bunun için önce anne adayının evde parmaktan alınan kanla kan şekeri takibi yapabileceği ‘glukometre’ denen cihazdan alması ve mutlaka sık aralıklarla açlık-tokluk kan şekerlerini ölçmesi gerekir. En az 2-3 haftalık ölçüm sonuçlarına göre hamilelik diyabetinin olup olmadığı anlaşılabilir.
9. ‘İnsülin bebeğe zarar verir’
İnsülinin bebeğe ve anne adayına hiçbir zararı olmaz. Hatta diyabet hastası olan ya da hamilelikte diyabet hastalığı gelişenlerde kan şekerleri diyetle kontrol edilemiyorsa kullanılabilecek en güvenli ilaç insülindir. Aslında doğal bir hormon olan insülin, hamilelik diyabetinde kullanılması gerekse dahi doğumla birlikte hemen kesilir.
10. ‘Gebelik diyabeti doğum sonrasında tamamen düzelir’
Gebeliğin son 3 ayına girince ortaya çıkan gebelik diyabeti doğum sonrasında düzelir. Ancak bu tanıyı alan bazı anne adaylarında, aslında gebelik diyabeti değil, hamilelik öncesi fark edilmemiş bir şeker metabolizma bozukluğu ortaya çıkmış olur. Gebelik diyabeti ile karıştırılan şeker metabolizma bozukluğunun, devam etme veya doğumdan birkaç yıl sonra diyabet hastalığı şeklinde geri dönme riski çok yüksektir.
