Boza Nedir?
Boza; darı irmiği, şeker ve sudan yapılan fermente bir içecek türüdür. Boza mayalanarak oluşur ve probiyotik içerir. Fermantasyon süreçleri bozaya göre farklılık gösterebilir. Bu da bozanın kalitesinin değişmesinin bir nedenidir. Fermantasyon sürecindeki farklılıklar fonksiyonel ve sindirilebilir özelliklerini de değiştirir. Boza, 30 derece sıcaklıkta 24 saat fermantasyon için dinlendirilir. Daha sonra 4-5 derecede buzdolabına koyulur ve servise hazır hale getirilir. Tatlı-ekşi bir tada sahiptir ve bu nedenle de karakteristik bir tadı olduğu kabul edilir.
Kışın sembol içeceklerinden olan bozanın sağlıklı şekilde ve ölçüde tüketildiğinde pek çok faydası bulunur. Kış günlerinde genellikle tercih edilen sıcak içeceklerin yanında boza, soğuk içilse de çok tüketilir. Boza kelimesi, Farsça’da darı anlamına gelen ‘buze’ kelimesinden gelir. Geçmişte kış mevsiminde satıcıların sokak sokak gezerek sattığı boza, Osmanlı’da önemli bir yere sahip. Bugün bira ile çok farklı olsa da, boza bilinen en eski tip bira olarak kabul edilir. 1074’te Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ü Lügat-i Türk eserinde bozanın darıdan yapıldığı belirtilmiştir. Eski zamanlarda Kafkasya’da yaşayanların boza tükettiği bilinir. Kırım, Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya ve Mısır’a da yayılmış boza, Doğru Avrupa ve Balkanlar’da da tüketilmeye başlanmıştır. 16. yy’da ise boza dükkanlarda satılmaya başlanmıştır.
Boza Neyden Yapılır?
Boza; buğday, arpa, yulaf, mısır, pirinç, bulgur ve darı gibi tahıllardan yapılır. Darı irmiği, şeker ve suyun kullanıldığı bozanın üretimi; hammaddenin hazırlanması, kaynatma, soğutma, süzme, şeker ilavesi ve fermantasyon aşamalarından oluşur. Sıcaklık fermantasyonda en belirleyici etmendir.
Boza Nasıl İçilir?
Boza; tarçın ve leblebi ile birlikte, soğutularak içilir. Boza maya içeren bir içecek olduğu için saklama koşulları çok önemlidir. Maya üremesine karşı açıldıktan sonra kısa bir süre içinde tüketilmelidir ve serin yerde saklanmalıdır. Buzdolabında +4 derecede saklanması raf ömrünü uzamasını sağlar. Bozada oluşan kötü koku ve kabarcıklar bozanın bozulmuş olabileceğinin göstergesidir.
Bozanın Kalorisi
1 çay bardağı boza, ortalama 210 kaloridir. Bozanın enerjisi içeriğindeki karbonhidrattan gelir. Proteini eser miktarda olan boza tamamen karbonhidrat kaynağı bir besin olarak görülebilir. Enerji ihtiyacı artan kişiler, boza tüketebilir.
Boznın yapıldığı tahıllar , kanser ve kalp hastalıklardan koruyan fenolik asit açısından zengindir. Tahıllar demir, selenyum, magnezyum, B vitaminleri ve liften oluşurlar. Yüksek lif ve özellikle B grubu (B1, B6, B12 vitaminleri) vitamin deposu olarak da bilinen bozanın karbonhidrat kaynağı olduğu unutulmamalı. 1 çay bardağı yaklaşık ortalama 3 dilim ekmeğe eşdeğerdir. Bu nedenle porsiyon miktarı ve sıklığına mutlaka dikkat edilmeli.
Bozanın Faydaları
Sindirimi Kolaylaştırır
Boza içerdiği aktif mayalarla ve laktik asitle sindirim sistemini rahatlatır. Ancak fazla tüketilmesi halinde gaz ve ishal gibi sorunlara neden olabilir.
Bağışıklığı Güçlendirir
Antioksidanlar açısından zengin olan boza bağışıklık sisteminin kuvvetli olmasında önemli yer tutar. Probiyotik bakterilerle bağırsak florasını düzenleyerek bağışıklığı güçlendirir. Böylece soğuk algınlığı ve kanserden korunmaya da yardımcı olur. Antimikrobiyal özelliğe sahip bu sıvının çeşitli enfeksiyonların tedavisinde de etkili olduğu bilinir. Öksürük tedavisinde yardımcı olabileceği düşünülür.
Anne Sütünü Artırır
Emziren annelerde artan enerji ve sıvı ihtiyacını karşılamaya yardımcı olup süt yapımını artırır.
Çocuklarda Büyümeyi Destekler
Çocuklarda büyüme için gerekli olan enerji ihtiyacını karşılamaya yardımcı olur. Artan enerji ihtiyacı ile birlikte metabolizmadaki süreçleri yönetmek için vitamin gereksinimleri de artar. B vitaminleri karbonhidrat metabolizmasında yer almakla beraber, hafızayı güçlendirmeye yardımcı olur ve odaklanmayı kolaylaştırır.
Sporcularda Enerji İhtiyacını Karşılar
Uzun saatler yoğun antrenman yapan sporcuların enerji ihtiyaçları artar. Tüketimi bu ihtiyacın hızlı karşılanması iyi bir içecektir. B grubu vitaminleri, karbonhidratların yakılıp enerji açığa çıkmasını sağlar ve sinir sistemini korur. Probiyotik olmasıyla da sporcuların bağışıklık sistemine destek olur.
Depresyonu Önlemeye Yardımcı
Duygu durumu üzerinde etkili olan B grubu vitaminlerinin kaynağı olan boza, bu etkisi ile anksiyetenin önlenmesinde etkilidir. Ayrıca probiyotik yönü ile de bağırsak florasını düzenleyerek depresyon eğilimini azalmasına yardımcı olur. Sinir sistemi üzerinde pozitif etkisi olduğu düşünülür. Özellikle yıpranmış sinirlerin rahatlamasını ve sakinleşmesini sağlayabilir.
Gluten Alerjisi ve İntoleransı Olanlar Dikkat!
Türkiye’de yapımında genellikle darı irmiği kullanıldığı için bu bozalar glutensizdir. Ancak arpa, buğday, yulaf gibi diğer tahıllar da yapımında kullanılabilir. Gluten hassasiyeti ya da çölyak hastalığı olan kişiler darıdan yapıldığından emin olmalı ve bu koşulla tüketmelidir.
Diyabeti, insülin direnci ve hipoglisemisi olanlar da boza tüketiminde çok dikkatli olmalıdır. Mayalı ürünlerin tüketimi gut hastalıklarının ataklarını şiddetlendirebilir. Bu kişilerin diyetlerinde olabildiğince mayalı ürünlerden kaçınmaları gerekir. Bu nedenle mayalı olan boza tüketiminden kaçınmalıdır. Kilo vermeye çalışan kişiler de tüketimine dikkat etmeli. Zira bozanın yüksek kalorili bir içecek olduğu unutulmamalı. Enerji değeri göz önünde bulundurularak günlük ekmek tüketimlerinden kısarak nadir olarak boza tüketmeliler.
