Bazal Metabolizma Hızı
Kas hareketi yapmadan, yani vücudun fiziksel hareketi olmadan enerji sağladığı metabolizma olarak bilinen bazal metabolizma kavramını, özellikle kilo vermeye çalışıp veremeyen ve kilo vermek isteyen kişilerin bilmesi gerekir. Metabolizma, tüketilen besinleri sizi hayatta tutmak için enerjiye dönüştüren bir dizi kimyasal süreci ifade eder. Bazal metabolizma ise siz hiçbir şey yapmıyorken oluşan enerjidir. “Bazal metabolizma hızı nasıl hesaplanır?” sorusuna ve detaylarına geçmeden önce “Bazal metabolizma nedir?” sorusunu cevaplayalım.
Bazal Metabolizma Nedir?
Bazal metabolizma hızı (BMH), vücudun dinlenme sırasında hayatta kalmak için harcadığı temel veya en az enerji miktarını ifade eder. Uyanık olmak ve küçük bir hareket halindeki ihtiyaç olan enerjiyi taşımaz. Vücudun yaşamını sürdürmesi için ihtiyaç duyulan toplam kalori miktarı olan BMH sırasında nefes alma, hücre üretimi, besin işleme, protein sentezi ve iyon taşınması gibi temel işlevler gerçekleşir. Vücudun ana organları olan beyin, böbrekler, karaciğer ve kalp istirahatte iken yakılan enerjinin yarısını oluştururken yağ, sindirim sistemi ve özellikle kaslar kalan enerjiden sorumludur.
Çoğunlukla bazal metabolizma hızı, dinlenme metabolizma hızı ile karıştırılır. Benzer olan bu iki kavramın ayrımı şöyle açıklanabilir:
Bazal Metabolizma Hızı: Vücudun temel işlevlerini (solunum, hücre üretimi, dolaşım) yerine getirmek için gereken enerji miktarıdır. Kısacası uyurken bile vücudun harcadığı enerjidir. Vücut daima doğru miktarda sıvı ve temel maddelere sahip olmak için enerjiye ihtiyaç duyar. Örneğin; kaslar ve sinirler belirli oranda sodyum ve potasyum olmadan çalışamaz. Bazal metabolizma hızı en doğru şekilde laboratuvar ortamında hesaplanabilir. BMH’yi kabaca hesaplayan bir formül de bulunur.
Dinlenme Metabolizma Hızı: Vücudun dinlenirken yaktığı kalori miktarıdır. Dinlenme metabolizma hızı, gece uykusundan sonra, çoğunlukla sabahları kahvaltıdan önce veya bir egzersiz yapmadan önce ölçülür. Dinlenme metabolizma hızında sindirim ve egzersiz dışı giyinmek, yemek yeme hareketi gibi günlük hareketleri de barındırır.
Bazal Metabolizma Hızını Etkileyen Faktörler
- BMH büyük ölçüde kan pompalama ve nefes alma gibi istemsiz işlevlere dayandığından günlük aktivite miktarınız bu hızı çok etkilemez. Ancak bazal metabolizma hızını etkileyen bazı etmenler vardır. Genetik burada önemli bir rol oynar. Bazı genler daha hızlı metabolizma hızına sahiptir.
- Kas kütlesi BMH’yi artırır. Kaslar, uyku durumunda bile yağdan 3 kat fazla enerji harcar. Bu nedenle kasın yağa oranı metabolizma hızını değiştirir. Yani kas kütleniz ne kadar çoksa dinlenirken de o kadar kalori harcamış olursunuz.
- Yine yaş önemli bir faktördür. Yaşın ilerlemesiyle birlikte azalan kas kütlesine paralel olarak metabolizma hızı da yavaşlar. Minimum düzeyde enerji ihtiyacınızı karşılayacak kadar kalori tüketmediğinizde metabolizma hızınız yüzde 30 düşer.
- Ateş, normal vücut sıcaklığının üzerindeki 0,5’lik artış bile metabolizma hızını yüzde 7 artırır.
- Tiroit hormonunun düzgün salgılanmaması halinde metabolizma hızı yüzde 30-40 oranında düşebilir.
Bazal Metabolizma Hızı Nasıl Hesaplanır?
Boy, kilo ve yaşa bağlı şekilde hesaplanan bazal metabolizma hızı, aslında daha çok bir tahmin verir. Zira BMH’yi en sağlıklı şekilde hesaplamak ancak laboratuvar ortamında mümkün olabilir. Özel ekipmanlarla özel ortamda hesaplanan BMH, iyi bir gece uykusu ve oruç tutarak doğru sonucu verir. Sıkı bir diyet ve kas kütlesi sebebiyle metabolizma hızı etkilenir. Ağırlık kaldırma, mekik ve şınav çekme, merdiven çıkma gibi aktivitelerle kas kütlesi yapılıp korunabilir.
Metabolizma Hızı ile Bazal Metabolizma Hızı Farkı
Bazal metabolizma hızı, vücut tarafından kullanılan kalorilerin yüzde 70’ini oluşturur. Yakılan toplam enerji miktarı, bazal metabolizma hızına ilave olarak fiziksel aktivite seviyeniz, yiyecekleri sindirirken ve besinlerin vücut tarafından emilirken yakılan kalorilerle belirlenir. Yani metabolizma hızı, fiziksel olarak hareket halindeyken de ölçülen enerji tüketimidir.
