Beyninizi ele geçiren lezzetler
Kendinizi tatlı yemekten alamıyor, böreğe “Hayır” diyemiyor musunuz? Çikolata ikramlarından kaçmaya yanaşmıyor, “Bir şekerden bir şey olmaz” mı diyorsunuz? Bu sorulara cevabınız “Evet” ise bu tür yiyeceklerin bağımlısı olabilirsiniz. Masum görünen bu gıdalar; nikotin, alkol ya da madde gibi bağımlılık yaratır. Hiç durmadan bu tip yiyecekleri tüketiyorsanız artık bağımlısınız demektir. Peki kadınların yüzde 97’sini, erkeklerin ise yüzde 68’ini bağımlı yapan bu tür yiyeceklerin neler olduğunu biliyor musunuz? Yeme bağımlılığına neden olan yiyecekler ve bu bağımlılıktan kurtulmanın yolları…
Glisemik indeksi yüksek besinlere dikkat
Glisemik indeks, bir yiyeceğin kan şekerini ne kadar yükseltebileceğini ifade eden bir terim. Tatlılar, beyaz ekmek, patates, mısır gibi yiyecekler glisemik indeksi yüksek yiyecekler arasında yer alır. Glisemik indeksi yüksek yiyeceklerin bağımlılıkla bir ilgisi olup olmadığına dair yapılan çalışmalar çok enteresan bilgileri ortaya koyuyor. Deney sırasında katılımcılara aynı kaloride farklı glisemik indeksli yiyecekler verilir. Yüksek glisemik indeksli yiyecekler yendiğinde beynin bağımlılıkla ilgili bölgesi aktif hale geçer. Yani tıpkı nikotin bağımlılarının dopamin seviyesinin yükselmesi gibi bu tip yiyecekleri tüketenlerde de aynı durum yaşanır.
Öneri: Bu bağımlılıktan kurtulabilmek için besin alımının daha kontrollü hale getirilmesi gerekir. Kontrolün sağlanabilmesi için de yapılması gereken esmer ekmek, kuru fasulye, nohut, mercimek ve bulgur gibi düşük glisemik indeksli yiyeceklerin daha fazla tüketilmesi.
Lezzetli düşman: Patates kızartması
Yağ, yiyeceklerin lezzetini artıran bir besin. Yağlı bir yiyecek yenildiğinde, ağızdaki tat hissi artar ve beyindeki somatosensori bölgesi aktif hale gelir. Bu bölgenin aktif hale gelmesi kişinin bu yiyeceğe bağımlı hale gelmesine neden olur. Yağ içeriği fazla olan cips, pizza, patates kızartması gibi yiyecekler bağımlılık yaratabilir. Ayrıca, yüksek yağ içerikli dolayısıyla yüksek kalorili yiyecekler beyindeki uyarıcı sinirleri etkiler, beyinde bulunan ve bağımlılığa ilişkin kimyasal bir madde olan dopamini uyarır ve yemekten alınan keyfi artırır.
Öneri: Pişirme tekniklerinizi gözden geçirmeli ve kızartma yerine fırında ya da buharda pişirmeyi tercih etmelisiniz. Baharatlardan yararlanarak, lezzetli tatlar oluşturabilirsiniz. Örneğin, fırında patates yaptığınızda üzerine kırmızıbiber, kekik, isot, nane gibi baharatlar ekleyebilirsiniz.
Beyninizi tuzla ödüllendirmeyin
Yüzyıllardır sofralarımızda yer alan tuz eski zamanlarda yiyeceklerinin bozulmasının önüne geçmek için kullanılırken, günümüzde lezzet artırıcıların başında gelir. Yapılan çalışmalar gösteriyor ki tuz beyindeki ödül sistemini etkiler ve bu nedenle de bağımlılık oluşturabilir.
Öneri: Paketli yiyecekler hem lezzetli olması hem de raf ömrünün uzun olması için yüksek miktarda tuz içerir. Bu nedenle, paketli yiyecek tüketiminizi olabildiğince azaltmalısınız. Restoranlarda servis edilen yemekler ise lezzeti artırmak için yüksek miktarda tuz içerir. Ev yemeği tercih etmeli ve yemeklerinize yalnızca pişerken 1 tutam tuz ilave etmelisiniz. Tuzu bir anda kesmek, lezzetsiz yemek algısı nedeniyle sürdürülebilir bir yöntem olmaz. Bu nedenle, tuz tüketimini kademeli olarak azaltmalısınız. Bu değişikliğe, dildeki tat reseptörleri de alışır ve uyum gösterir ve böylece tuzu azaltmak kolaylaşır. Maydanoz, nane, kekik, fesleğen, pul biber gibi aroma veren baharatlar tuzu azaltmada en önemli destekçiler. Yemeklerinize eklediğiniz tuzu azaltarak baharatlardan faydalanmayı alışkanlık haline getirebilirsiniz.
Çikolata neden bağımlılık yapar?
Çikolatanın içinde teobromin ve kafein gibi psikoaktif maddeler bulunur. Bu tip maddeler merkezi sinir sistemini uyararak bağımlılığa neden olur. Bu psikoaktif maddeler dışında çikolata, beyinde mutluluk hormonu olarak bilinen seratonin ve keyif verdiği bilinen endorfin hormonlarının salgılanmasını sağlayarak bağımlılık oluşturur. Bağımlılığın yanı sıra çikolata isteğine neden olan bir diğer sebep ise magnezyum eksikliği. Magnezyum eksikliği çikolataya karşı şiddetli bir istek duymanın nedeni olabilir. Magnezyum vücudun dengesi için önemli bir mineral. Badem, fındık, ceviz gibi kuruyemişlerle, muz ve koyu yeşil yapraklı sebzeler de magnezyum içerir.
Öneri: Sürekli çikolata yeme isteğiniz varsa, badem, fındık, ceviz gibi kuruyemişleri, muz ve koyu yeşil yapraklı sebzeleri tüketerek bunun üstesinden gelmeye çalışabilirsiniz. Çikolata yerine geçebilecek pratik ve sağlıklı tarifler oluşturabilirsiniz. Örneğin; yulaf ezmesi, hurma, kakao ve ceviz kullanarak hem lezzetli hem de çikolata isteğini bastıran kakaolu toplar oluşturabilirsiniz. Çikolata yerine kullanılabilecek bir diğer alternatif ise keçiboynuzu pekmezi ve bu pekmezle oluşturulabilecek tarifler.
