Arjinin Nedir?
Arjinin, vücudun protein üretmesine yardımcı olan bir amino asittir. Arjinin vücut tarafından doğal olarak üretilir. Ancak ihtiyaç duyulduğu durumlarda besinler veya takviyeler yoluyla da alınabilir. Bu amino asit özellikle protein açısından zengin olan çoğu besinde bulunur.
Arjininin, L-arjinin olarak bilinen yarı esansiyel formu vücut tarafından üretilir. Bu üretim L-sitrulin isimli amino asitin böbreklerde L-arginin'e dönüştürülmesiyle meydana gelir. L-arjinin de vücutta nitrik oksit adı verilen bir kimyasala dönüştürülür.
Arjininin Faydaları Nelerdir?
Arjininin faydaları arasında sayılabilecek en önemli konulardan biri, kardiyovasküler sistemin sağlıklı bir şekilde çalışmasına destek olmasıdır. Bu amino asit aynı zamanda kan akışının düzenlenmesinde de etkilidir.
Arjininin diğer faydaları da şu şekilde sıralanabilir:
- Arjinin, kalbi besleyen atardamarların daralması ya da tıkanması nedeniyle kalbin oksijen ihtiyacının karşılanmaması sonucu oluşan angina pektoris tipi göğüs ağrılarının azalmasında olumlu bir etki gösterebilir. Bu ağrıların azaltılmasıyla bireyin yaşam kalitesinin yükselmesi de sağlanabilir.
- Arjinin kaslara kanın, oksijenin ve diğer besin maddelerinin taşınmasına yardımcı olur. Bu yönüyle egzersiz performansının artmasına da destek olabilir. Arjinin fiziksel aktivite sırasında kaslara yakıt sağlayan kreatinin oluşumuna da destek verir. Ayrıca kaslarda yorgunluğa neden olabilecek bazı maddelerin vücuttan atılmasını da hızlandırabilir.
- Protein sentezinde önemli bir rol oynayan arjinin, bağışıklık sisteminin güçlenmesinde de etkili bir amino asittir.
- Özellikle takviye olarak alınan arjinin hafif tansiyon yüksekliği, diyabeti ya da pulmoner hipertansiyonu olan bireylerde kan basıncını düşürmeye yardımcı olabilir. Arjinin takviyesi gebelik döneminde oluşan yüksek tansiyonun düşürülmesinde de etkili olur. Bu takviye aynı zamanda preeklampsi (gebelik zehirlenmesi) tedavisinde de olumlu bir etkiye sahiptir.
- Yapılan bazı çalışmalar arjinin takviyesi alımının migren tedavisine destek olabileceğini ve migren nedeniyle oluşan baş ağrılarını azaltabileceğini göstermiştir.
- Arjinin vücutta nitrik oskide dönüştürüldüğünden kan damarlarının genişlemesine ve kan akışının daha rahat şekilde gerçekleşmesine yardımcı olur. Bu yönüyle arjinin kalp ve damar hastalıkları riskinin azalmasına da destek olabilir.
- Vücutta nitrik okside dönüşen arjinin, kan akışının kolaylaşmasına yardımcı olduğu için erektil disfonksiyonun yani sertleşme bozukluğunun tedavisinde olumlu etkiye sahiptir. Böylece sertleşme bozukluğu olan bireylerde cinsel işlevlerin iyileştirilmesine yardımcı olur.
- Arjininin özellikle takviye olarak alınması büyüme ile insülin hormonlarının üretiminde ve artışında önemli bir rol oynar.
- Vücuttaki yaraların iyileşmesini hızlandırmaya yardımcı olabilir.
- Yapılan bazı araştırmalar arjininin insülin duyarlılığını artırabileceğini ve kan şekerinin kontrolüne yardımcı olabileceğini gösterir. Ancak bu konu hakkında daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Benzer şekilde arjininin tip 2 diyabet riskini azaltma konusunda da olumlu etkiler gösterebileceği düşünülür. Fakat bu etkiyi kesin olarak kanıtlayan bulgular da sınırlıdır.
- Arjininin takviye olarak ağızdan ya da enjeksiyon yoluyla alınması, uzuvlara yetersiz kan akışına neden olan ve kan damarlarının daralması olarak da bilinen periferik arter hastalığının iyileşmesinde olumlu bir etki gösterir. Arjinin bu hastalıktan muzdarip bireylerde kan akışının artırılmasına yardımcı olabilir.
- Arjinin prematüre bebeklerde görülen ve ciddi bir bağırsak hastalığı olan nekrotizan enterokolitin (NEK) tedavisinde birtakım olumlu etkiler göstermiştir. Bu amino asit bağışıklık sistemini destekleyerek ve bağırsak dokusunun iyileşmesini sağlayarak NEK riskini azaltabilir.
- Enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olur ve enfeksiyonla mücadelede önemli bir rol oynar.
- Böbrek fonksiyonlarını geliştirmeye yardımcı olabilir. Ayrıca böbreklerin atıkları uzaklaştırmasına da katkı sağlar.
- Alzheimera karşı koruma sağlayabilir. Bu konuda yapılan araştırmalar kısıtlıdır. Ancak arjininin alzheimer hastalığıyla ilişkili olan beyin hasarını azaltma konusunda etkili olabileceği düşünülüyor.
Arjinin Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Arjinin vücudun sağlıklı işleyişi için oldukça önemli amino asitlerden biridir. Bu nedenle arjinin eksikliği birtakım sağlık sorunlarına neden olabilir. Arjinin eksikliğinin belirtileriyse genellikle 1 ila 3 yaş arasında ortaya çıkar. Ancak bazı durumlarda bu semptomlar daha geç bir dönemde de görülebilir.
Arjinin eksikliğinde görülen bazı belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
- Çocuklarda yavaş büyüme,
- Kaslarda sertlik,
- Reflekslerde artış,
- Zihinsel gerilik,
- Mikrosefali hastalığı (başın ve beynin normal ölçütlerden daha küçük olması durumu),
- Denge ve koordinasyonla alakalı problemler,
- Nöbetler.
Arjinin Hangi Besinlerde Bulunur?
Protein bakımından zengin besinler genellikle doğal arjinin kaynakları olarak bilinir. Bu besinlerin diyete dâhil edilmesi yeterli miktarda arjinin alınmasına destek olabilir. Arjinin bakımından zengin olan bazı besinleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kırmızı et,
- Kümes hayvanları (tavuk, hindi vb.),
- Balık (mezgit, somon vb.),
- Kabuklu deniz ürünleri,
- Baklagiller (soya fasulyesi, nohut, fasulye vb.),
- Süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri,
- Yumurta,
- Kuru yemişler (fındık, kaju, badem ve kabak çekirdeği)
- Yağlı tohumlar,
- Esmer pirinç ve yulaf gibi tam tahıllar.
Arjinin Takviyeleri
Arjinin vücutta doğal olarak üretilmesinin ve besin yoluyla alınmasının yanı sıra takviye olarak da alınabilir. Arjinin takviyeleri kapsül ve tablet ya da damara enjekte edilen bir sıvı formunda olabilir. Bu takviyeler genellikle yoğun egzersiz yapan sporcular tarafından sıkça tercih edilir. Aynı zamanda kalp hastalığı olan ve göğüs ağrısı yaşayan bireylere de arjinin takviyesi almaları önerilebilir.
Arjinin takviyelerinin alınması gereken doz ve formları arjininin kullanım amacına göre değişiklik gösterebilir. Kapsül formundaki arjinin takviyelerinin alınması gereken günlük doz ortalama 6 ila 30 gram arasında değişir. Bu doz genellikle gün içerisinde 3 küçük doza bölünür. Takviye alımının genellikle günlük 30 gram olan maksimum dozu geçmemesi önerilir.
Doktor tarafından damar yoluyla arjinin takviyesi önerildiğinde günlük verilmesi gereken doz miktarı hastanın genel sağlık durumuna ve arjinin takviyesinin ne amaçla verileceğine bağlı olarak değişiklik gösterir.
Arjinin takviyelerinde önerilen optimum dozları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kalp ve damar sağlığı için günde 2 ila 6 gram. (Bazı durumlarda 8 ila 10 gram doza da ihtiyaç duyulabilir.)
- Egzersiz performansı için günlük 2 ila 10 gram.
- Erektil disfonksiyon tedavisi için günlük 5 ila 9 gram.
- Yara iyileşmesi için günlük 3 ila 15 gram.
Bahsedilen dozlar belirlenen optimum dozlardır. Uygulanacak doz kişinin genel sağlık durumuna, tedavinin seyrine ve doktorun önerisine göre değişebilir. Özellikle belirli hastalıkların tedavisinde kullanılacak arjinin takviyelerinin mutlaka doktor kontrolünde alınması gerekir.
Arjinin Yan Etkileri Nelerdir?
Arjininin takviye olarak kullanımı genellikle güvenlidir. Ancak bazı durumlarda istenmeyen birtakım olası yan etkiler görülebilir. Özellikle oral yolla alınan arjinin takviyeleri sonrasında görülebilecek yan etkiler şunlardır:
- Mide bulantısı ve kusma,
- Şişkinlik,
- Karın ağrısı,
- İshal,
- Gut hastalığı,
- Baş ağrısı,
- Baş dönmesi,
- Herpes simpleks virüsü enfeksiyonlarının şiddetlenmesi,
- Kan basıncında dalgalanma,
- Nadiren nefes darlığı.
Arjinin nadiren de olsa alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu nedenle arjinin kullanımı öncesi mutlaka bir doktora danışılıp onay alınması önerilir. Eğer arjinin kullanımı sonrası ciltte döküntü, dilde ve dudaklarda şişme, nefes alamama ve bilinç kaybı gibi alerjik reaksiyonlar yaşanıyorsa vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir.
Arjinin nadiren de olsa kalp yetmezliğine de yol açabilir. Bu nedenle yakın zamanda kalp krizi geçirmiş olan bireylerin arjinin kullanmaları önerilmez. Aynı zamanda arjinin astım semptomlarını da kötüleştirebilir. Bu nedenle astımı olan bireylerin arjinin takviyesi kullanımlarını doktor kontrolünde gerçekleştirmeleri önerilir.
Bunlara ek olarak 16 yaşından küçüklerin, hamilelerin ve emziren annelerin, böbrek hastalığı olanların ve doktordan onay almamış 65 yaş ve üzeri bireylerin arjinin takviyesi almamaları önerilir. Aynı zamanda arjininin ameliyat sırasında ve sonrasında kan basıncını olumsuz yönde etkileme ihtimaline karşı ameliyattan en az 2 hafta önce kullanımının bırakılması önerilir.
Arjinin kullanımıyla ilgili bilinmesi gereken önemli noktalardan biri de ilaç etkileşimleridir. Arjinin bazı ilaçlarla ciddi etkileşimlere girebilir. Bu ilaçlar şunlardır:
- Kan sulandırıcılar (antikoagülanlar),
- Antiplatelet ilaçlar,
- ACE inhibitörleri,
- Alfa-blokerler,
- Tansiyon düşürücü etkisi olan ilaçlar,
- Diyabet ilaçları,
- Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar,
- Isoproterenol ilaçlar,
- Nitratlar,
- Diüretik ilaçlar,
- Erektil disfonksiyon tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar.
Bu tür ilaçlardan birini ya da birkaçını kullanan veya bunların dışında düzenli ilaç kullanan bireylerin arjinin kullanımı öncesinde kullandıkları ilaçlar hakkında mutlaka doktora bilgi vermeleri gerekir.
