Adaçayı Nedir?
Adaçayı, aslında dünya mutfaklarında çokça kullanılan aromatik bir bitkidir. Nane ile birlikte Salvia officinalis ailesinden gelen adaçayı, güçlü bir tada sahip olduğu için az miktarda kullanılır. İçeriğindeki besin maddeleri ve bileşenler adaçayını beslenme açısından zengin kılarken, bu bitki böcek öldürmede de doğal bir ilaç olarak kabul edilir. Bu sebeple “Adaçayı ne işe yarar?” sorusu daha da büyük anlam kazanır.
Adaçayı Faydaları
Adaçayının faydaları arasında şunlar bulunur:
- Vitamin Açısından Zengindir: Adaçayı A, B1, B6, C, K vitamini gibi vitaminlerin yanında kalsiyum, magnezyum, fosfor, sodyum, potasyum, çinko, demir, niasin, tiamin ve folat minerallerini içerir. Kafur, karnosik asit, karnosol ve fenolik asit kaynağıdır. Kafur, ada çayına keskin aromasını veren yağdır. Kafur etken maddesi, sinir uçlarını uyarır. Şiddetli uygulandığında sıcak, nazikçe uygulandığında ferahlatıcı bir etkisi bulunur. Karnosol ve karnosik asit ise antioksidan ve anti-inflamatuvar özelliğe sahiptir. Bunlar vücutta kan şekeri, lipidler ve iltihabı düzenlemeye yardımcı olan reseptörleri aktive eder. Fenolik asitler de hücreleri serbest radikallerin neden olduğu oksidatif hasardan koruyan bitkisel kimyasal olarak bilinirler. Antioksidanlar, serbest radikaller olarak bilinen zararlı bileşikleri nötralize etmek için çalışır. Serbest radikallerin vücutta birikmesi tip 2 diyabet gibi bazı kronik hastalıklara ve bazı kanser türlerine neden olurlar. Antioksidan olan rozmarinik asit zengini adaçayının kan şekerini düşürdüğü ve inflamasyonu azalttığı bilinir.
- Boğaz Ağrısına ve İltihaba İyi Gelir: İnflamasyon, vücudun verdiği doğal bir tepki olsa da kronik olması hastalık risklerini artırır. Adaçayının boğaz ağrısı ve güneş yanığı gibi iltihabi durumlarda rahatlama sağladığı bilinir. Yapılan araştırmalarda adaçayının bademcik iltihabı ağrısını dindirmede etkili olduğu, aynı zamanda güneş yanığı ve cilt rahatsızlıklarında hem antibakteriyel hem de anti-inflamatuvar özellik gösterdiği kanıtlanmıştır.
- Kemik Sağlığına İyi Gelir: Kan dolaşımı, kemik sağlığı ve kanın doğru pıhtılaşmasını sağlayan K vitamini adaçayında bol miktarda bulunur. K vitamini, kemik gelişimi ve kemik sağlığının korunmasında önemli bir rol oynar. Kemik kırıklarının önüne geçerken iskelet sisteminin sağlıklı olması için iyi bir kaynaktır. Adaçayı kasların kasılmasına ve gevşemesine de yardımcı olur.
- Cilde İyi Gelir: Adaçayı, topikal merhemlerde kullanılan kafur maddesi sayesinde doğal bir cilt bakım ürünü olarak kabul edilir. Kafur bileşeni, sağlıklı cilt hücrelerinin büyümesini destekler, yaşlanma belirtilerini yavaşlatıp kırışıklık oluşumunu azaltmada yardımcıdır. Adaçayı, uçukların ve yaraların hızlı iyileşmesini sağlar. Bu aromatik çay, cilde zarar verebilecek bakteri ve mantarları da önler.
- Ağız ve Diş Sağlığına İyi Gelir: Ağrı, iltihap ve kötü kokuyu önleme, yara iyileştirici ve antibakteriyel özelliği sayesinde ağız ve diş sağlığı için adaçayı tercih edilir. Ağız yaraları ve boğaz ağrısı için adaçayı ile gargara önerilir. Bunların kaynağının rozmanirik asit olduğu düşünülür.
- Kanser Karşıtı Bileşikler İçerir: Adaçayının bazı kanser hücreleriyle savaştığı bilinir. Karnosol, kafur ve rozmanirik asit kanser karşıtı olarak bilinen bileşikleri içerir. Bazı araştırmalarla adaçayının tiroit kanseri riskini düşürebildiğine dair bulgular verilmiştir. Ayrıca kolon kanseri hücre oluşuma neden olan genetik değişikliklerin önlenmesinde etkili olduğu saptanmıştır. Ancak adaçayının kanser önlemedeki etkileri için araştırmalar sürüyor.
- Kan Şekerini ve Koleterolü Düşürebilir: Kan şekerini dengelemeye yardımcı olan adaçayı, tip 2 diyabetin önlenmesi ve tedavisinde etkili olabilir. Adaçayı PPAR gamma molekülünü aktive ederek kolesterol seviyesinde de ciddi bir etki yaratır. HDL kolesterolün (iyi kolesterol) yükselirken, total ve LDL kolesterolün (kötü kolesterol) düştüğü, trigliseridin yine düşük seviyede kaldığı araştırmalarla saptanmıştır.
- Bilişsel Yetenekleri Arttırabilir: Ruh halini iyileştirmek, hafızayı güçlendirmek ve Alzheimer gibi beyin fonksiyonu hastalıklarını önlemek için adaçayının faydalı olduğu kabul edilir. Araştırmalara göre, adaçayı ve rozmanirik asit, Alzheimer’a sebep olan amiloid plakların ortaya çıkmasını önlemeye yardımcı olur. Adaçayının uyanıklık hali, sakinlik ve odaklanmayı da artırdığı bilinir. Araştırmalarda, düzenli olarak adaçayı tüketen kişilerde bu bitkinin problem çözme, akıl yürütme hafıza gelişimi ve diğer bilişsel yeteneklerinin geliştiği gözlemlenmiştir.
- Menopozda Yaşanan Sıcak Basmalarını Azaltır: Adaçayının menopoz döneminde yaşanan sıcak basmalarına iyi geldiği düşünülür. Araştırmalar, sıcak basmalarının şiddetini ve sıklığını düşürdüğünü gösteriyor.
- Kalp Salığını Korur: Kolesterol ve trigliserid seviyelerini iyileştirmeye yardımcı olan adaçayının dolayısıyla kalp hastalıkları riskini düşürdüğü araştırmalarla saptanmıştır.
- Sindirim Sorunlarına İyi Gelebilir: Adaçayı iştah kaybı, mide ağrısı, ishal, mide ekşimesi, gaz, şişkinlik ve hazımsızlık gibi sorunlar için de tüketilir.
Adaçayı Nasıl Demlenir?
Küçük bir demlikte su kaynatın ve altını kapatın. 2 dal taze ya da kuru adaçayını su kaynadıktan sonra içine koyun ve kapağını kapatın. Sadece adaçayı yaprağınız varsa 2 tatlı kaşığıyla yapabilirsiniz. 5 dakika kadar bekletin. Yaprakları ve dalı ayırın. Bardağa koyduğunuzda birkaç damla limon sıkıp diyabet sorununuz yoksa 1 çay kaşığı bal ekleyebilirsiniz.
Adaçayını demlerken daha aromalı bir bitki çayı elde etmek isterseniz, içine bir avuç taze kekik ve taze zencefil dilimleri de koyabilirsiniz.
Adaçayı Ne İşe Yarar?
Adaçayı bitkisi Türkiye’de genellikle çay olarak tüketilse de mutfaklarda ayrıca baharat ve aroma verici olarak kullanılır. Tıbbi olarak Doğu ve Batı kültüründe yüzyıllardır kullanılan adaçayı bitkisinin farklı çeşitleri bulunur. Mısırlılardan Romanlılara, Yunanlılardan yerli toplumlara kadar pek çok kültür için adaçayının ruhsal faydalar sağladığına inanılır. Tamamlayıcı ve önleyici tedavi açısından yaygın olarak şu sağlık sorunlarında faydalı görülür:
- Soğuk algınlığı
- Yorgunluk
- Yüksek kolesterol
- Sıcak basmaları
- Hafıza sorunları
- Boğaz ağrısı
- Güneş yanıkları
- Kanser
Adaçayı Zararları
Adaçayı aşırı tüketildiğinde zararlı olabilir. Adaçayındaki aroma verici thujone bileşeni aşırı tüketildiğinde toksik bir etki yaratarak zehirlenmeye neden olabilir. Huzursuzluk, kusma, baş dönmesi, hızlı kalp ritmi, titreme nöbeti ve böbrek hasarı adaçayının aşırı tüketildiğinde ortaya çıkan yan etkilerdir. Adaçayı yağı ağızdan alınmamalıdır. Cilde seyreltilmeden uygulandığında bile tahriş ve kızarıklığa neden olabilir.
Ayrıca adaçayı, kullanılan bazı ilaçlarla etkileşime geçebildiğinden doktora danışılmadan kullanılmaması tavsiye edilir. Diyabet ilacı kullanan kişilerde adaçayı kan şekerini düşürücü etkisiyle birlikte hipoglisemiye neden olabilir.
Yine böbrek hastalığı olan kişiler tarafından dikkatli tüketilmelidir.
Hamilelerin thujone bileşeninin kasılmalara sebep olabilmesi nedeniyle adaçayı tüketmesi önerilmez. Hamile ve hamile kalmak isteyen kadınlarda adet olmayı kolaylaştırdığından adaçayının içilmesi tavsiye edilmez.
Yine emziren annelerin adaçayından uzak durması gerekir. Zira adaçayının anne sütünü azaltıcı etkisi olduğuna dair araştırmalar mevcuttur.
Adaçayı uzun süreli ve çokça tüketilmemelidir. Potansiyel riskleri anlayabilmeniz için mutlaka ada çayı tüketmeden doktora danışın.
Adaçayı Yağı Uyku Yapar mı?
Adaçayının uyku üzerindeki etkisine dair henüz bilimsel bir araştırma mevcut değil. Ancak kafein içermemesi nedeniyle uykusuzluğa neden olmadığı bilinir. Ayrıca uyku kalitesini kötü etkileyen depresyon ve kaygı durumlarında da rahatlama sağlayarak iyileştirir. Adaçayı yağının solunması uykuya dalmayı kolaylaştırabilir. Adaçayını tütsü gibi yakmak da benzer etkileri yaratabilir.
Adaçayı Zayıflatır mı?
Adaçayının zayıflattığıyla ilgili bilimsel bir veri yoktur. Ancak adaçayının sindirim sisteminin iyileştirilmesini sağlayıp metabolizmayı hızlandırdığı ve kilo kaybına yardımcı olduğu düşünülür.
