Alerjik Hastalıkların Tanı ve Tedavisi

Alerji ile ilgili güncel verilere bakıldığında, görülme sıklıklarının arttığı dikkat çekmektedir; çeşitli kaynaklara göre dünyadaki her beş kişiden birinde görülen alerjik hastalıklar, insanların yaşam kalitesini etkilemeleri bakımından küresel çapta önem verilen hastalık grupları arasında yer almaktadır.

Ülkemizin özellikleri de dikkate alındığında polen ve toz alerjisi ile böcek sokması ve çeşitli gıdalarla ilgili alerjilerin yaygın olduğu söylenebilir. Bunların yanı sıra, herediter anjioödem , ürtiker , atopik dermatit (egzama) gibi alerjik hastalıklar da sık görülen hastalıklar arasındadır.

Alerjik hastalıkların tedavisinde ilk adım, kişinin hangi etkenlere karşı alerjik reaksiyonlar gösterdiğini ve bu alerjik reaksiyonların türünü tespit etmektir. Sonrasında konuyla ilgili uzman hekimler tarafından hastanın genel sağlık durumu ve yaşam şekli de göz önünde bulundurularak tedaviye başlanabilmektedir.

Acıbadem Sağlık Grubu bünyesinde alerji hastalıklarının tanı ve tedavisi yapılmaktadır.

Alerji Nedir?

Polen, arı zehri veya evcil hayvan kepeği gibi yabancı bir maddeye veya çoğu insanda reaksiyona neden olmayan bir yiyeceğe bağışıklık sistemi tarafından verilen aşırı tepkilere alerji adı verilmektedir.

Normal şartlar altında bağışıklık sistemi vücudu zararlı nesnelere karşı savunma işlevini yerine getirmek için bu nesnelere karşı antikor adı verilen maddeleri üretir. Alerjisi olan bireylerde ise, bağışıklık sistemi belirli bir alerjeni zararlı olmasa bile zararlı olarak tanımlayan antikorlar üretmeye başlar. Bu nedenle birey alerjenle temas ettiğinde, bağışıklık sistemi tarafından gösterilen reaksiyon bireyin cildini, sinüslerini, hava yollarını veya sindirim sistemini kızartıp şişirebilir.

Alerjilerin şiddeti her bireyde farklı görülür ve küçük bir tahriş olmadan anafilaksiye kadar uzanan bir yelpaze üzerinde değişiklik gösterebilir. Alerjiler potansiyel olarak bireyin hayatını tehdit eden bir acil durumdur. Her ne kadar çoğu alerji türü bütünüyle tedavi edilemese de, alerji belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilecek tedavi yöntemleri mevcuttur.

Alerjinin birçok farklı semptomu görülebilir bunlar; kaşıntı, gözlerin kızarması, hapşırma, burun akıntısı, deride döküntü gibi hayati tehlike oluşturmayan ancak kişiye rahatsızlık vererek hayat kalitesini bozabilecek semptomlar olabileceği gibi, hava yolunun duvarlarında şişme ve buna bağlı olarak nefes alamamak gibi yaşamsal tehlike oluşturabilecek durumlar da vardır.

Alerji Nedenleri Nelerdir?

Alerji bireyin bağışıklık sisteminin normalde zararsız bir maddeyi yanlışlıkla tehlikeli bir istilacı olarak algılaması ile başlar. Bağışıklık sistemi söz konusu alerjen madde için hazırda bekleyen antikorları üretir. Birey alerjene tekrar maruz kaldığında, bu antikorlar alerji semptomlarına neden olan histamin gibi bağışıklık sistemine özgü bir dizi kimyasal salabilir. Alerjinin yaygın tetikleyicileri arasında bulnanlar;

Polenler
Hayvan kepekleri
Toz akarları ve havadaki küf gibi alerjenler,
Yer fıstığı
Ağaç fıstığı
Buğday
Soya
Balık
Kabuklu deniz ürünleri
Yumurta ve süt gibi bir takım yiyecekler,
Arı, eşek arısı veya yaban arısı gibi böcek sokmaları sayılabilir. Ancak her bireyin her maddeye gösterdiği alerjik tepkinin seviyesi farklıdır.

Ailesinde saman nezlesi , kurdeşen, egzama ve astım gibi alerjik hastalık öyküsü olan çocuklarda, alerji gelişmesi ihtimali yükselmektedir.

Alerji İle Ortaya Çıkabilecek Riskler Nelerdir?

Bireyde tek bir alerji olması bile, alerjiye bağlı anafilaksi, astım veya solunum yolu hastalıkları gibi çeşitli tıbbi sorunların ortaya çıkması riskini artırır. Şiddetli alerjisi olan bireylerde alerjiye bağlı ciddi bir reaksiyon olan anaflaksi riski artar.

Gıdalar, ilaçlar ve böcek sokmaları anafilaksinin en yaygın tetikleyicileri arasındadır. Alerjisi olan bireylerde solunum yollarını ve nefes almayı etkileyen bir bağışıklık sistemi reaksiyonu olan astım gelişmesi ihtimali daha olasıdır. Birçok vakada astım, ortamdaki bir alerjene maruz kalmakla tetiklenir ve buna alerjiye bağlı astım ya da alerjik astım denilir. Saman nezlesi ya da astımı olan bireylerin sinüzit , kulak veya akciğer enfeksiyonlarına yakalanması riski daha yüksektir.

Alerji Nasıl Önlenir?

Alerjik reaksiyonları önlemek için kullanılacak yöntemler bireyin sahip olduğunu alerji türüne göre farklılık gösterse de genelde ortak olarak alınabilecek birkaç yöntem mevcuttur.

Bilinen tetikleyicilerden kaçınmak: Bireyin alerji belirtileri tedavi altında olsa bile, tetikleyicilerden kaçınmaya çalışması önemlidir. Örneğin, polene alerjisi olan bireyler, polen miktarının yüksek olduğu bahar dönemlerinde pencereler ve kapıları kapalı tutarak iç mekanlarda kalmayı tercih etmelidir. Toz akarlarına alerjisi olan bireyler sık sık evde temizlik yapmalı, yatakları yıkamalı ve elektrikli süpürge ile toz almalıdır.

Günlük tutmak: Birey alerjik semptomlarına neyin neden olduğunu veya neyin ağırlaştırdığını belirlemeye çalışırken, aktivitelerini, ne yediğini, semptomların ne zaman ortaya çıktığını ve neyin hafifletmeye yardımcı olduğunu görebilmek için bir günlük tutması işe yarayacaktır. Bu, doktorun ve bireyin tetikleyicileri belirlemesine yardımcı olabilir.

Tıbbi uyarı bileziği takmak: Ciddi bir alerjik reaksiyonu olan bireyler, üzerinde bununla ilgili bilgilerin yazılı olduğu tıbbi bir uyarı bileziği veya kolye takmalıdır. Bu sayede bireyi etkisiz hale getirecek ve çevreyle iletişim kurmasını engelleyecek bir alerjik reaksiyon olduğunda, etrafındaki kişileri ciddi bir alerjisi olduğuna dair bilgilendirmesi mümkün olacaktır.

Alerji Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?

Maddelere bağlı alerji belirtileri bireyin solunum yollarını, sinüslerini ve burun açıklıklarını, cildi ve sindirim sistemini etkileyebilir. Alerjik reaksiyonlar hafif ila şiddetli arasında değişik şiddetlerde görülebilir. Bazı ciddi vakalarda, alerjiler anafilaksi olarak bilinen ve hayatı tehdit eden bir reaksiyonu tetikleyebilir. Her alerji tipinin kendine has belirtileri vardır.

Halk arasında saman nezlesi olarak adlandırılan alerjik rinit, hapşırma, burunda, gözlerde veya damakta akıntı, tıkalı burun ve konjonktivit adı verilen sulu, kırmızı veya şişmiş gözler şeklinde semptom ve belirtilere sahiptir.

Gıda alerjisi ise ağızda karıncalanma, boğazın, dilin, dudakların veya yüzün şişmesi, kurdeşen ya da anafilaksi şeklinde belirtilere ve semptomlara sahiptir. İlaç alerjisi ise kurdeşene, ciltte kaşıntıya ve döküntüye, yüz şişmesine, nefes darlığına veya anafilaksiye neden olabilir.

Böcek veya arı sokmasından kaynaklanan alerjilerde ise sokma bölgesinde geniş bir şişlik alanı yani ödem, vücudun her yerinde kaşıntı veya kurdeşen, öksürük, göğüste sıkışma, hırıltılı solunum veya nefes darlığı ya da anafilaksi görülebilir.

Egzama olarak da adlandırılan alerjik bir cilt rahatsızlığı olan atopik dermatit , ciltte kaşıntıya, kızarıklığa, pullanmaya ve soyulmaya neden olabilir:

Anafilaksi Nedir?

Aralarında gıda alerjisi ve böcek sokmasına karşı alerjilerin de bulunduğu bazı alerji türleri vücutta anafilaksi olarak bilinen ani ve ağır ciddi bir reaksiyonu tetikleyebilir. İnsan hayatını doğrudan tehdit eden tıbbi bir acil durum olan anafilaksi, bireyin şoka girmesine neden olabilir.

Anafilaksi belirtileri ve semptomları arasında bilinç kaybı, tansiyonda düşüş, şiddetli nefes darlığı, deri döküntüsü, baş dönmesi, hızlı ve zayıf nabız ile bulantı ve kusma bulunur. Doğru bir şekilde müdahale edilmeyen anafilaksi, anafilaktik şoka ve ölüme neden olabilir.

Alerjik tepki verdiğini düşünen ve reçetesiz satılan alerji ilaçlarından yeterli fayda ve rahatlama görmeyen bireyler alerji kontrolü için bir doktora başvurmalıdır. Yeni bir ilaca başladıktan sonra alerji belirtileri gösteren bireyler hemen doktorlarına ulaşmalıdır.

Şiddetli bir alerji atağı geçiren veya geçmişte anafilaksi belirtileri ve semptomları gösteren bireylerin doktor ile görüşmesi gerekebilir. Anafilaksinin değerlendirilmesi, teşhisi ve uzun süreli yönetimi basit bir işlem değildir, bu nedenle muhtemelen alerji ve immünoloji konusunda uzmanlaşmış bir doktora görünmeniz en doğrusu olacaktır.

Şiddetli alerjik reaksiyon yani anafilaksi durumunda acil tıbbi yardım alınmalıdır. 112 acil durum numarası tıbbi yardıma hızla ulaşmayı sağlayabilir.

Alerji Testi ve Tanısı

Doktor bireyde alerji olup olmadığını anlamak için öncelikle sorun ve belirtileri hakkında çeşitli ve ayrıntılı sorular soracaktır. Bir fizik muayene gerçekleştirecektir ve belirtiler ile olası tetikleyicileri saptamak için detaylı bir günlük tutulmasını isteyecektir.

Yemek alerjisi durumunda doktor bireyin yediği besinlerin ayrıntılı bir günlüğü tutmasını isteyecek ve alerji değerlendirmesi esnasında şüpheli yiyecekleri yemeyi bırakıp bırakmadığını soracaktır. Bunlar haricinde doktorun önerebileceği bir kaç tane test vardır. Bu testlerin yanlış pozitif ya da yanlış negatif sonuç vermesi ihtimali mevcuttur.

Testlerden ilki cilt testidir . Bu test sırasında bir sağlık uzmanı bireyin cildinde küçük delikler açacak, ardından bu deliklerin üzerine potansiyel alerjenler içeren mikro miktarda protein sıvıları damlatacak, ve bu damlaların içeriklerini işaretleyecektir. Bireyin alerjisi olduğu maddeleri içeren damlalar vücutta bölgesel bir yumru şeklinde kabarmaya neden olacaktır.

İkinci test ise bir kan testidir . Yaygın olarak radioallergosorbent testi veya İmmunoCAP testi olarak adlandırılan spesifik IgE (sIgE) kan testi, bireyin kan dolaşımındaki immunoglobulin E ve antikorları olarak bilinen alerjiye neden olan antikorların miktarını ölçer.

Doktor, sorunun alerji dışında bir şeyden kaynaklandığından şüphelendiği vakalarda isteyebileceği diğer testler ile diğer tıbbi olasılıkların elenmesine yardımcı olabilir.

Alerji Tedavisi

Alerjik reaksiyonları önlemede ve semptomları azaltmada en önemli adım alerjenlerden kaçınmadır. Bireyde görülen alerjiye bağlı olarak kullanılabilecek ilaçlar bağışıklık sistemi reaksiyonunu azaltmaya ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Doktor reçetesiz veya reçeteli ilaçları, alerji hapı veya alerji şurubu ya da burun spreyi veya göz damlaları şeklinde önerebilir.

Diğer tedavilerle tamamen rahatlamayan şiddetli alerjiler için doktor tarafından alerjen immünoterapisi önerilebilir. Bu tedavi, genellikle birkaç yıllık bir süre boyunca verilen bir dizi saflaştırılmış alerjen özütü enjeksiyonunu içerir. Bir başka immünoterapi biçimi ise, bütünüyle çözünene kadar dilin altına yerleştirilen bir dil altı tabletidir. Dil altı ilaçları genellikle bazı polen alerjilerini tedavi etmek için kullanılır.

Şiddetli bir alerjik reaksiyon durumunda adrenalin şırıngası kullanılması gerekebilir. Adrenalin acil tedavi alana kadar görülen alerjik semptomları azaltabilir.

Alerji İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Bazı alerji belirtileri evde tedavi ile düzelebilir. Sinüs tıkanıklığı ve saman nezlesi belirtileri genellikle sinüsleri bir tuzlu su çözeltisi ile duruladıktan sonra hafifler.

Ev alerjisi belirtileri ise yatakları ve doldurulmuş, peluş oyuncakları sık sık sıcak suda yıkayarak, mekan içinde düşük nem olmasına dikkat ederek, düzenli olarak yüksek verimli hava partikülü (HEPA) filtresi gibi ince filtreli bir elektrikli süpürge kullanarak ve ev içi halılar yerine çıplak zeminde yaşamayı tercih ederek azaltılabilir. Bu sayede hem toz akarlarına hem de evcil hayvan kepeğine maruz kalınması önlenebilir. Havalandırma fanları ve nem gidericiler kullanarak banyo ve mutfak gibi nemli alanlardaki nemi azaltıp, küf alerjisinin belirtilerinden korunmak mümkündür.

Acıbadem Web ve Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır. Güncellenme Tarihi: 11 Kasım 2024 Pazartesi Yayımlanma Tarihi: 24 Ocak 2020 Cuma