Venöz Yetmezlik Nedir? Venöz Yetmezlik Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Venöz Yetmezlik Nedir?

Venöz yetmezlik, bacaklardaki damarların hasar görmesi sonucu oluşan bir çeşit venöz hastalıktır. Bacak damarlarının kanın kalbe geri akmasını engellemesiyle oluşur. Bu damarlarda bulunan kapakçıklar kanın kalbe doğru akmasını sağlar. Kapakçıkların sağlıklı şekilde çalışamaması hâlinde kan gerileyebilir. Bu durum kanın bacaklarda toplanmasına ve basınç oluşmasına neden olabilir. Venöz yetmezlik tedavi edilmediğinde bacak şişmesi, kramp, ağrı, varisli damarlar, bacak ülserleri ve ciltte değişiklikler gibi çeşitli semptomlara neden olabilir.

Kronik venöz yetmezliği bacaklardaki tüm damar çeşitlerini etkileyebilen bir sağlık problemidir. Kronik venöz yetmezliğinin etkilediği damar tipleri şu şekilde sıralanabilir:

• Perforan Damarlar: Derin ve yüzeysel damarları birbirine bağlamakla görevli damarlardır.
• Derin Damarlar: Cildin altında derinlerde yer alan büyük damarlardır.
• Yüzeysel Damarlar: Cildin yüzeyine yakın olan damarlardır.

Kronik Venöz Yetmezliğinde Post-Trombotik Sendrom

Kronik venöz yetmezliği de post-trombotik sendrom da hasarlı bacak damarlarını ifade eder. Post-trombotik sendrom derin bir damarda gelişen kan pıhtısı anlamına gelen derin ven trombozundan kaynaklanan kronik venöz yetmezliktir. Bu kan pıhtısı gittikten sonra bireyin damarını etkileyen bir yara dokusu bırakabilir.

Venöz Yetmezlik Neden Olur?

Venöz yetmezlik derin ven trombozu (toplardamarda pıhtı oluşması) veya bacak damarlarının içindeki yüksek tansiyon kaynaklı oluşabilir. Hareketsiz yaşam tarzı, genetik faktörler, obezite, gebelik ve sigara kullanımı da venöz yetmezlik nedenleri arasındadır. Venöz yetmezliğin nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Yeterli egzersiz yapmamak,
• Hareketsiz bir yaşam tarzı,
• Sigara kullanmak,
• Genetik faktörler,
• Uzun süre ayakta durma veya oturma nedeniyle zaman içerisinde bacak damarlarında yüksek tansiyon oluşması,
• Bacaklardaki cilde yakın bir toplardamarın şişmesi ve iltihaplanması (flebit)
• Derin ven trombozu yani baldır veya uylukta bulunan derin bir toplardamarda kan pıhtısı oluşması.

Derin Ven Trombozu (DVT)

Baldır veya uyluktaki derin damarlar içinde kan pıhtısı oluşması, damarları tıkayarak kan akışını zorlaştırır. Bu durum, venöz yetmezliğin en yaygın nedenlerinden biridir.

Hareketsiz Yaşam Tarzı

Uzun süre oturmak veya ayakta durmak bacaklardaki damarlar üzerinde baskı oluşturarak venöz yetmezliğe yol açabilir. Düzenli hareket etmek önemlidir.

Genetik Faktörler

Aile geçmişinde venöz yetmezlik bulunan bireylerde hastalığın gelişme riski daha yüksektir. Genetik yatkınlık, damar yapısını olumsuz etkileyebilir.

Yaş ve Cinsiyet

Yaşın ilerlemesiyle birlikte damarların elastikiyeti azalır ve venöz yetmezlik riski artar. Kadınlar, hormonal değişiklikler nedeniyle daha fazla risk altındadır.

Obezite

Fazla kilo, bacak damarlarına ekstra baskı yapar ve bu durum venöz yetmezliğe neden olabilir. Sağlıklı kilo, riski azaltmada etkilidir.

Gebelik

Hamilelik sırasında artan kan hacmi ve rahmin baskısı, bacak damarlarında yüksek basınç oluşturabilir. Bu da venöz yetmezliğe yol açabilir.

Sigara Kullanımı

Sigara, damar sağlığını olumsuz etkiler ve damarların zayıflamasına neden olur. Venöz yetmezlik riskini artıran önemli bir faktördür.

Venöz Yetmezlik Belirtileri Nelerdir?

Venöz yetmezlik belirtileri arasında varisli damarlar, bacak ve ayak bileklerinde şişlik ve ağırlık hissi, bacak krampları, huzursuz bacak sendromu gibi durumlar yer alır. Venöz yetmezlik belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Varisli damarlar,
• Özellikle alt bacakta ve ayak bileklerinde görülen şişlik veya ağırlık hissi,
• Ağrılı bacak krampları veya kas spazmları,
• Bazı durumlarda bacak ülserleri,
• Huzursuz bacak sendromu,
• Genellikle ayak bileklerinde görülen kahverengi cilt rengi,
• Ayakta durulduğunda kötüleşen veya bacaklar kaldırıldığında iyileşen ağrı hissi,
• Kaşıntı,
• Tahriş olmuş, çatlamış, rengi değişmiş, pullu, sulu veya deri gibi görünen cilt değişiklikleri,
• Yürürken oluşan ve dinlenince geçen bacak ağrıları,
• Bacaklarda karıncalanma, yanma veya ayak bileklerinde kaşıntı,
• Baldırlarda gerginlik hissi.

Varisli Damarlar

Bacaklarda genişlemiş ve bükülmüş damarlar görülebilir. Varisli damarlar, venöz yetmezliğin en belirgin belirtilerinden biridir.

Bacaklarda Şişlik ve Ağırlık Hissi

Özellikle alt bacak ve ayak bileklerinde şişlik oluşabilir. Bu durum genellikle uzun süre ayakta durma veya oturma sonrası kötüleşir.

Bacak Krampları ve Kas Spazmları

Venöz yetmezlik, bacaklarda ağrılı kramplara veya kas spazmlarına neden olabilir. Bu kramplar genellikle gece veya hareketsiz kalındığında ortaya çıkar.

Bacak Ülserleri

Tedavi edilmediğinde, venöz yetmezlik bacaklarda iyileşmeyen ülserlere yol açabilir. Bu yaralar özellikle bilek çevresinde gelişebilir.

Huzursuz Bacak Sendromu

Bacaklarda rahatsızlık hissi ve sürekli hareket ettirme ihtiyacı duyulan huzursuz bacak sendromu, venöz yetmezlik hastalarında sık görülür.

Ciltte Kahverengi Renk Değişikliği

Venöz yetmezlik, özellikle ayak bileklerinde kahverengi cilt lekeleri ile kendini gösterebilir. Bu durum uzun süreli basınç nedeniyle oluşur.

Ayakta Durunca Artan, Bacaklar Kaldırılınca Azalan Ağrı

Bacaklarda ayakta durulduğunda artan ve dinlenip bacaklar yükseltildiğinde hafifleyen ağrılar, venöz yetmezlik belirtilerindendir.

Cilt Kaşıntısı ve Tahriş

Venöz yetmezlik, bacaklarda kaşıntı ve cilt tahrişine neden olabilir. Ciltte çatlama, pullanma ve kızarıklık gibi durumlar da görülebilir.

Yürürken Oluşan Bacak Ağrıları

Venöz yetmezlik, yürüyüş sırasında bacaklarda ağrıya yol açabilir ve bu ağrı dinlenme ile geçebilir.

Bacaklarda Karıncalanma ve Yanma

Bacaklarda karıncalanma, yanma hissi ve ayak bileklerinde kaşıntı venöz yetmezlik belirtileri arasında yer alır.

Baldırlarda Gerginlik Hissi

Baldırlarda gerginlik hissi ve baskı, venöz yetmezlik durumunda sıkça karşılaşılan bir şikayettir.

Kronik Venöz Yetmezliğin Evreleri

Kronik venöz yetmezliğin evreleri şu şekildedir:

Evre 0: Birey bu evrede kronik venöz yetmezliğine dair belirtileri tam olarak hissetmeyebilir veya göremeyebilir. Bacaklarda yorgunluk ve ağrı gibi semptomları fark edebilir.

Evre 1: Bacaklarda cilt yüzeyinin altındaki damarlar görünür hâle gelir. Örümcek ağına benzeyen, küçük ve renkli damarlar belirginleşir. Bunun yanı sıra mavi veya mor renkli olan, dışarı doğru çıkıntı yapmayan retiküler damarlar da bu evrede görülebilir.

Evre 2: Genişlemiş ve bükülmüş damarlar olarak bilinen varis damarlarının cildin yüzeyinde görüldüğü evredir. Bu evrede bacaklarda ağırlık ve kramp hissedilebilir. Huzursuz bacaklar gibi ağrılı olabilen ve bireyi rahatsız eden semptomlar görülebilir.

Evre 3: Bu evrede bacaklarda şişme ve ödem görülse de ciltte bir değişiklik yoktur. Hâlihazırda zayıf bir dolaşıma sahip olan vücuttaki varisli damarların tedavi edilmemesiyle şişlik oluşabilir. Lenf sisteminin de zarar görmesine neden olabilen bu şişkinlik bireyin yaşam kalitesini etkileyebilir.

Evre 4: Bu evrede ciltte birtakım değişiklikler görülür. Kahverengi ve gri işaretler, ciltte kaşıntı, venöz staz dermatiti olarak bilinen kırmızı döküntüler, ayak bileklerinin çevresinde korona flebektatika adı verilen görünür damarlar, ciltte sertleşme veya kalınlaşma gibi değişiklikler olabilir.

Evre 5: Hasarlı damarların tedavi edilmemesi hâlinde venöz yetmezlik bacakta cilt dokusunun bozulması nedeniyle oluşan venöz staz ülserlerine ve açık yaralara sebebiyet verebilir. Oluşan bu yaralar ve ülserler bireyin hareket kabiliyetini kısıtlayabilir. Bu aşamada tedavi almak venöz yetmezlik yaralarının iyileşmesine ve yeni yaraların önlenmesine yardımcı olabilir.

Evre 6: Bu evre tedavi gerektiren venöz ülserlerle karakterizedir. Ülserler ağrı yapabilir ve cildin iyileşmemesi hâlinde açık yaralar enfekte olabilir.

Venöz Yetmezliği Kimlerde Görülür?

Venöz yetmezlik genellikle 50 yaş ve üzeri bireyleri etkileyen bir sağlık problemidir. Birey yaş aldıkça bu hastalığın görülme riski artabilir.

Venöz Yetmezlik Ne Kadar Yaygındır?

Günümüzde venöz yetmezlik yaygın olarak görülen bir sağlık problemidir. Her yıl varisli damarlara sahip yetişkinlerin yaklaşık olarak %2'sinde kronik venöz yetmezliğe rastlanır. Venöz yetmezlik genel olarak her 20 yetişkin bireyden birini etkileyen bir durumdur.

Venöz Yetmezlik Vücudu Nasıl Etkiler?

Venöz yetmezlik bacaklardan kalbe giden kan akışının yavaşlamasına neden olur. Tedavi edilmediği takdirde kronik venöz yetmezliği bacak damarlarındaki basıncı artırarak kılcal damarları etkiler. Cildin kırmızı-kahverengi bir renk almasına, çarpılma veya çizilme durumunda kolayca açılmasına neden olur. Kılcal damarların patlaması sonucunda doku hasarı, doku iltihabı veya venöz staz ülserleri adı verilen cilt yüzeyinde oluşan açık yaralar görülür.

Venöz Yetmezlik Tanı Yöntemleri

Venöz yetmezlik tanısı için öncelikle doktor tarafından bireyin tıbbi geçmişi incelenir ve fiziksel muayene yapılır. Fiziksel muayenenin yanı sıra ultrason görüntülemesi de venöz yetmezlik tanısı konmasına yardımcı olur.

Damarlarda Belirginleşme ve Renk Değişimi

Doktor tarafından yapılan fiziksel muayenede bireyin cilt rengindeki değişiklikler ve ülser gibi ciltte görülen kronik venöz yetmezlik belirtileri incelenir.

Ultrason ve MR

Tanı koyulurken vasküler ultrasondan yararlanılabilir. Bu yöntemde damarların görüntüsünü oluşturmak amacıyla ses dalgaları kullanılır ve damarların hasar alan kısımları belirlenir. Manyetik rezonans görüntüleme taraması (MRI) da vücut içindeki yapıların net bir görüntüsünü elde etmeye yardımcı olabilir.

Venöz Yetmezlik Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Venöz yetmezlik tedavisi bireyin semptomlarının hafiflemesi için kompresyon çorabı giymeyi, ev ortamında yapılabilecek düzenli egzersizleri, ilaç tedavisini veya cerrahi yöntemleri içerebilir. Venöz yetmezlik tedavisinin amaçları genel olarak şu şekildedir:

• Ağrıyı ve şişliği azaltmak,
• Cilt görünümünü iyileştirmek,
• Damarlardaki kan akışını iyileştirmek,
• Ülserlerin iyileşmesine yardımcı olmak ve tekrarlama riskini azaltmak.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Venöz yetmezliği tedavisi için bireyin yapabilecekleri arasında bazı yaşam tarzı değişiklikleri sayılabilir. Bu yaşam tarzı değişikliklerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Bireyin ideal kilo aralığında olması ve varsa fazla kilolarından kurtulması gerekebilir.
• Günde en az üç kez 30 dakika kadar bacaklarını kalp seviyesinin üstüne kaldırarak bacak damarlarındaki basınç azaltılabilir.
• Yürüyüş ve egzersiz yapmak venöz yetmezlik tedavisinde iyileştirici etki gösterebilir.

Kompresyon Tedavisi

Kompresyon tedavisi bacaklardaki şişliği ve rahatsızlığı hafifletmeye yardımcı olan bir tedavi yöntemidir. İhtiyaca göre çok çeşitli kompresyon bandajları ve çorapları bulunur. Birey için uygun olan sıkıştırma türü ve ne zaman kullanacağına dair bilgiler doktor tarafından belirlenir.

İlaç Tedavisi

Venöz yetmezliği için uygulanan ilaç tedavisi cilt enfeksiyonlarını ve ülseri iyileştirmek amacıyla kullanılan antibiyotikleri, kan pıhtılarını tedavi etmek ve kan pıhtılarının oluşmasına engel olmak amacıyla kullanılan antikoagülanları veya kan incelticileri, Unna botu olarak da bilinen ilaçlı sargıları içerebilir.

Skleroterapi

Skleroterapi bireyin damarlarına tuzlu su veya kimyasal bir solüsyonun enjekte edildiği bir prosedürdür. Enfekte edilen bu solüsyon damarın sertleşmesine ve bir süre sonra yok olmasına neden olur. Doktor sorunlu damar için çeşitli tedaviler uygulayabilir.

Endovenöz Termal Ablasyon

Endovenöz termal ablasyon, diğer adlarıyla endovenöz lazer veya radyofrekans tedavisi olan bu uygulama varisli damarların tedavisi amacıyla yapılan minimal invaziv bir işlemdir. Bu işlem sırasında varisli damarlar lazer veya yüksek frekanslı radyo dalgalarıyla kapatılır. Varisli damarların kapatılması sayesinde sağlıklı damarların normal kan akışı geri kazanılır.

Venöz Yetmezlikte Cerrahi Tedavi

Venöz yetmezlikte nadir de olsa cerrahi tedavi yöntemlerine başvurulabilir. Tedavilere yanıt vermeyen kronik venöz yetmezlik veya iyileşmeyen, enfekte venöz ülserler için de venöz yetmezliği ameliyatı uygulanabilir.

Ligasyon ve Sıyırma

Ligasyon ve sıyırma varisli damarları çıkarmak için uygulanan bir cerrahi operasyondur. Damar bağlama yani ligasyon, kanın içeri girmesine engel olmak amacıyla varisli bir damarın bağlanmasına denir. Sonrasında varisli damar sıyrılır yani bireyin vücudundan çıkarılır. Bu işlemlerin sonunda bireyin sağlıklı olan damarları kan akışını geri kazanır.

Flebektomi

Bireyin bacağına küçük bir kesi atılarak hasarlı damarın çıkarıldığı işleme flebektomi denir. Flebektomi prösedüründen sonraki birkaç hafta boyunca bireyin kompresyon çorabı giymesi gerekir. Birey ameliyattan kısa bir süre sonra normal hayatına dönebilir.

SEPS

SEPS, diğer adıyla subfasyal endoskopik perforatör cerrahisi, derin ven trombozu ya da kronik venöz yetmezlik nedeniyle oluşan rerforatör venlerde gelişen kronik ülserleri tedavi etmek için yapılan minimal invaziv bir işlemdir.

Damar Bypass

Bu yöntem daha nadir olarak tercih edilse de doktor gerekli gördüğü takdirde uygulanabilir. Açık bir ameliyat olan bypass ameliyatı bir köprüleme işlemidir. Sağlıklı kan akışı olmayan damar yerine yapay bir damarın veya vücudun başka bir yerinden alınan bir damarın kullanılmasıdır.

Venöz Yetmezlik Ameliyatları Nasıl Yapılır?

Venöz yetmezlik ameliyatları doktorun uygun gördüğü ileri seviyedeki vakalarda yapılabilir.

Venöz Yetmezlik Ameliyatı Öncesi

Venöz yetmezlik ameliyatı öncesindeki 24 saat boyunca duş alınması önerilmez. Ameliyat günü nemlendirici benzeri ürünler kullanılmamalıdır. Bireyin ameliyat edilecek bacağının tamamı ve kasık bölgesine kadar olan 5 cm'lik kısmı tıraş edilmelidir. Aksi belirtilmediyse tedaviden yaklaşık 10 gün öncesinde belirli ilaçların kullanımının kesilmesi gerekir. Bireyin bol giysilerle düz ayakkabı giymesi önerilir ve kompresyon çorabı varsa yanında getirmesi istenir. Bol sıvı tüketmeyi ihmal etmemek önemlidir.

Ameliyat Sırasında Yapılanlar

Ameliyat sırasında cerrah tarafından cilt altındaki varisli bölgeye bir kesi açılır ve sonrasında varisli damarlar cilt altından çıkarılır veya bağlanır. Bu işlem yapılırken yakın çevrede bulunan sağlıklı damarları korumaya özen gösterilir. Varisli bölgeye olabildiğince az hasar vererek operasyon gerçekleştirilir. İşlem tamamlandıktan sonra bölge dikişlerle kapatılır.

Venöz Yetmezlik Ameliyatı Sonrası Beklenenler

Venöz yetmezlik ameliyatı sonrasında ilk birkaç gün yara bölgesinde hafif bir ağrı oluşabilir. Bu ağrı ve sızılar doktorun reçete ettiği ağrı kesiciler yardımıyla hafifletilebilir. Bazı durumlarda cilt altında morarmalar da görülebilir. Klasik cerrahi operasyonlar sonrasında %2 ila %3 olarak daha çok fazla kilolu hastalarda rastlanabilen yara yerlerinde enfeksiyon veya iyileşme sorunlarıyla karşılaşılabilir. Stripping operasyonu uygulanan bireylerdeyse 1 hafta veya 10 gün içerisinde normal hayata dönmek mümkündür.

Venöz Yetmezlik Önleme Yolları

Venöz yetmezliği önlemek tam anlamıyla mümkün olmasa da bu durumun oluşma riskini azaltmak için bazı yöntemler uygulanabilir. Venöz yetmezlik önleme yolları şu şekilde sıralanabilir:

• Çok dar kıyafetler giymekten kaçınmak,
• İdeal kiloda olmak ve bu kiloyu koruyabilmek,
• Tuz oranı düşük, sağlıklı bir diyet uygulamak,
• Sigara ve tütün ürünlerini kullanmaktan kaçınmak,
• Uzun süre boyunca ayakta durmaktan ve oturmaktan kaçınmak
• Düzenli egzersiz yapmak ve hareketli bir yaşam tarzı benimsemek.

Kronik Venöz Yetmezlik İlerlerse Ne Olur?

Kronik venöz yetmezliğin ilerleyen evrelerinde aktif ülserler görülebilir.

Kronik Venöz Yetmezlik Geri Döndürülür mü?

Kronik venöz yetmezliği tedavisi damar kapakçılarındaki hasarı tersine çevirmez. Kronik venöz yetmezliği tedavisinde başvurulan yöntemler bireyin semptomlarını iyileştirme amacı taşır. Bu sayede bireyin daha iyi hissetmesine ve yaşam kalitesinin artmasına yardımcı olur.

Venöz Yetmezliği Olanlara Tavsiyeler

Venöz yetmezliği olanlara verilebilecek tavsiyeler şu şekilde sıralanabilir:

• Düzenli olarak haftada birkaç gün yürümek, koşmak gibi fiziksel aktivitelerde bulunun.
• Bacakları bir ayak taburesine koyarak daha yüksek bir seviyede tutun.
• İdeal kilonuzu koruyun.
• Kompresyon giysileri giyin.
• Tuz tüketiminden uzak durun.
• Dar giysilerden ve yüksek topuklu ayakkabılardan kaçının.
• Cildinizi nemlendirin.

Venöz Yetmezlik Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Venöz yetmezliğine ne iyi gelir?

Kronik venöz yetmezliğinde kompresyon tedavisi, yaşam tarzında yapılan değişiklikler ve gerekli görüldüğünde planlanan ilaç tedavisi iyileştirici etki gösterebilir.

Venöz yetmezliğine kesin çözüm nedir?

Kronik venöz yetmezliğinin kesin olarak bir çözümü yoktur. Kronik venöz yetmezliğin tamamen tedavi edilmesi mümkün olmasa da semptomlar çeşitli yöntemlerle kontrol altına alınabilir.

Venöz yetmezliği ölümcül mü?

Venöz yetmezliği hayati tehlikeye neden olan ölümcül bir sağlık problemi değildir.

Venöz yetmezlikte beslenme nasıl olmalıdır?

Sağlıklı bir beslenme programına sahip olmak venöz yetmezliğe iyi gelebilir. Venöz yetmezliğe sahip birey için beslenme şu şekilde olabilir:

• Su tüketimi artırılabilir.
• Beslenme programına taze meyve ve sebzeler eklenebilir.
• Tüketilen sodyum miktarını azaltmak ve potasyum miktarını artırmak faydalı olabilir.
• Diyete yüksek lifli gıdalar eklenebilir.
• Bitkisel proteinler beslenme programına katılabilir.
• Beyaz şeker ve işlenmiş karbonhidratları tüketmekten kaçınmak gerekir.
• Flavonoid, E vitamini, B3 vitamini ve Omega-3 açısından zengin besinler diyete eklenebilir.
• Tam tahıllı gıdalar tüketilebilir.
• İşlenmiş et yemekten olabildiğince kaçınmak gerekir.

Venöz yetmezliği olanlar malulen emekli olur mu?

Sigortalılık süresi içinde bireylerin venöz yetmezlik nedeniyle çalışamayacak duruma geldiklerinin kurum sağlık tesisleri sağlık kurullarınca belirlenmesi hâlinde sigortalılar, çalışma gücünün en az üçte ikisini yitirmiş sayılırlar.

Venöz yetmezlik için hangi doktora gidilir?

Venöz yetmezlik belirtileri gösteren birey kalp-damar cerrahisi bölümündeki bir doktora başvurabilir.