FOR INTERNATIONAL PATIENTS
TSH Nedir?
TSH (Tiroit Uyarıcı Hormon) , hipotalamus bezi tarafından salgılanan ve tiroid bezinin T3 (triyodotironin) ve T4 (tiroksin) hormonlarını üretmesini düzenleyen bir hormondur. Bu hormon, kalp atışı, vücut sıcaklığı ve uyku gibi temel fizyolojik süreçlerin devamlılığını sağlarken, sağlıklı bir yaşam için kritik öneme sahiptir. TSH seviyelerindeki değişimler, kan tahlilleriyle belirlenebilir ve bu sonuçlar, kişinin genel sağlık durumu hakkında önemli bilgiler sunar.
TSH Kaç Olmalıdır, Referans Aralığı Nedir?
Sağlıklı bir yetişkin için TSH referans aralığı, 0, 4 ila 4 mU/L’dir. Referans aralığın üzerindeki seviyeler TSH yüksekliği, altındaki değerler ise düşüklüğü şeklinde değerlendirilebilir. Söz konusu değerlendirme esnasında tiroid uyarıcı hormon seviyelerinin yaşa göre değişiklik gösterebileceği unutulmamalıdır.
TSH Yüksekliği
4, 5 mU/L ve üzeri değerler, TSH yüksekliği olarak ifade edilir. Bu durum, uyarıcı hormonun olması gerektenden daha yüksek miktarda salgılandığının göstergesidir. TSH değerlerindeki yükseklik, çeşitli belirtiler eşliğinde ortaya çıkar. Tedavi süreci ise altta yatan nedene uygun olarak gerçekleştirilir.
TSH Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
Hipotiroidizm olarak da adlandırılan uyarıcı hormon seviyesindeki yüksekliğin belirtileri şunlardır:
- Depresyon
- Kabızlık vb. sindirim sistemi sorunları
- Yorgunluk ve halsizlik
- Eklem ve kas ağrısı
- Cilt kuruluğu
- Kuru ve incelmiş saç yapısı
- Kilo alma
- Ödem ve şişkinlik
- Düzensiz ve zor adet döngüsü
- Düşük kalp ritmi
TSH Yüksekliği Neden Olur?
Tiroid uyarıcı hormon seviyesinin yüksek olması, farklı nedenlerden kaynaklanabilir. TSH neden yükselir sorusuna verilebilecek cevaplar, şu şekilde sıralanabilir:
- Tiroid bezi iltihabı (tiroidit) ve bu organda gelişen tümörler, uyarıcı hormon seviyesinde yükselmeye sebep olabilir.
- Tiroid hormonlarına duyarlılığın azalması, TSH yüksekliğinin bir diğer kaynağıdır. Nadir gerçekleşen bu durumda, tiroid hormonlarının düzeyi aslında normaldir. Ancak beyin yeterince hormon salgılandığını algılayamaz ve daha fazla TSH üretilmesi için hipofiz bezini uyarır.
- Hipofiz bezinde meydana gelen herhangi bir sorun, uyarıcı hormonun normalden daha fazla salgılanmasına neden olabilir. Bezin alınması da benzer sonuç doğurabilir.
- İyot yetersizliği ile radyoterapi uygulamaları ve lityum içeren, hipertiroid tedavisi için kullanılan ilaçlar, aşırı miktarda kalsiyum ya da demir takviyesi alımı uyarıcı hormon seviyesini yükseltebilir. Antidepresanlar, kolestiramin ve kolestipol içerikli kolesterol düşürücüler, kortikosteroitler, adrenokortikosteroitler de yan etki olarak TSH seviyesini yükseltebilir.
TSH Yüksekliği Nasıl Düşürülür?
Yükselen tiroid uyarıcı hormon seviyelerini ideal referans aralığına düşürmek için kişide gözlemlenen belirtilere göre tedavi planı oluşturulur. Bu kapsamda uygulanabilen bazı tedavi yöntemleri:
- Kişiye hipotiroidizm tanısı konulduktan sonra tiroid hormon replasman tedavisi uygulanabilir. Yöntem dahilinde levotiroksin gibi sentetik tiroid hormonları yardımıyla eksikliğin telafisi amaçlanır.
- Tiroid bezinin iltihaplanması durumunda kortikosteroidleri veya antienflamatuvar ilaçları kapsayan tedavi planı yürütülebilir.
- Uyarıcı hormon yüksekliğinin altında yatan sebep tiroid bezinin aşırı aktif (hipertiroidizm) olması ise fonksiyonları normal seviyesine indirgeyecek ilaçların alımı önerilebilir.
- Tiroid bezinde büyük nodüller mevcut veya tiroid kanseri teşhisi konuldu ise cerrahi müdahale gerçekleştirilebilir.
- Bazı kişilerde, sağlıklı beslenmeyi mümkün kılacak diyet programı ve düzenli egzersiz TSH seviyelerini dengelemek için yeterli olabilir.
TSH Yüksekliği Kilo Aldırır mı?
Hipotiroidizm kaynaklı TSH yüksekliği, kilo alımına neden olabilir. Bunun en önemli nedeni tiroid hormonlarındaki azalmaya bağlı olarak metabolizma hızının düşmesidir. Hipotiroidizm nedeniyle meydana gelen su tutma, lenfatik sistemde bozulma, iştah artışı ve duygudurum değişimi de kilo alımını tetikleyebilir.
TSH Adet Döneminde Yükselir mi?
Bazı kadınlarda, adet öncesi dönemde (PMS) hormon seviyelerindeki dalgalanmaya bağlı olarak TSH değerlerinde yükselme gözlemlenebilir. Benzer durum, adet dönemi dahilinde de yaşanabilir. Adet dönemindeki uyarıcı hormon yüksekliği, çoğunlukla herhangi bir belirtiye yol açmadan sona erer. Ancak halihazırda tiroid bezi sorunları tanısı konan kadınlarda, bazı belirtiler ortaya çıkabilir.
TSH Yüksekliği Adet Düzensizliği Yapar mı?
TSH yüksekliği ile ilişkili hipotiroidizm, bazı kadınlarda adet döngüsünün düzensizleşmesine katkıda bulunabilir. Adet döngünüzde belirgin düzensizlikler yaşanması ve aynı zamanda TSH seviyelerinizde artış olabileceğinizden şüphelenilmesi durumunda vakit kaybetmeden doktor görüşüne başvurulmasında fayda vardır.
TSH Yüksekliği Nefes Darlığı Yapar mı?
Uyartıcı hormon seviyelerindeki yükselme, doğrudan nefes darlığına neden olmaz. Ancak tiroid hormonlarının yetersiz üretimi sonucunda oluşan metabolik bozulma ile söz konusu semptom gözlemlenebilir.
TSH Yüksekliği Saç Dökülmesine Sebep Olur mu?
Yüksek seviyelerdeki TSH sonucunda metabolizmadaki yavaşlama, saç büyümesini olumsuz etkileyebilir. Hipotiroidizm ayrıca saç foliküllerinin duyarlılığını artırabilir. Bunlardan dolayı kişide saç dökülmesi gözlemlenebilir.
TSH Yüksekliği Ameliyat Olmaya Engel midir?
Tiroid uyarıcı hormon seviyesindeki yükseklik, ameliyat olmaya doğrudan engel değildir. Ancak belirtilere sahip kişilere, ameliyat öncesinde endokrinolog gözetiminde tiroid fonksiyon testleri uygulanması faydalı olabilir.
TSH Yüksekliği Tansiyon Yükseltir mi?
Uyarıcı hormon düzeylerinin referans aralığın üzerinde olması ile yüksek tansiyon arasında doğrudan bağlantı yoktur. Tansiyon yüksekliği, daha çok hipotiroidizm ile bağlantılıdır.
TSH Yüksekliğinde Beslenme
Yükselen tiroid uyarıcı hormon seviyelerini ideal değere geri döndürmek açısından sağlıklı beslenme oldukça önemlidir. Tiroit sağlığını korumak amacıyla uygulanacak diyette; meyve, yağsız protein, sebze, balık ve kuru baklagillere dengeli biçimde yer verilmelidir. Ayrıca iyot tüketimi dengede tutulmalı, işlenmiş ve şekerli gıdalardan uzak durulmalıdır.
TSH Düşüklüğü
Test sonucunda elde edilen değerin 0, 4 mU/L’den az olması durumunda, kişiye TSH düşüklüğü tanısı konabilir. Uyarıcı hormon seviyesinin düşük olması, tiroid bezinin fazla üretim yapmasından (hipertiroidizm) kaynaklanır.
TSH Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
TSH düşüklüğü nedir sorusu kapsamında bu duruma işaret edebilecek belirtilerden bahsetmekte de fayda vardır. İşte tiroid uyarıcı hormon seviyelerindeki düşüklüğün başlıca belirtileri:
- Hızlı veya düzensiz kalp atışı
- Gerginlik ve sinirlilik
- Endişe hali
- İştah artışına rağmen kilo kaybı
- El titremesi
- Kas zayıflığı
- Saç kaybı
- Terleme veya sıcağa tahammülün düşmesi
- Guatr
- Uyku hali
- Gözlerde şişkinlik
- Yorgunluk
- Aşırı bağırsak hareketi
TSH Düşüklüğü Neden Olur?
Kişiye tiroid uyarıcı hormon düşüklüğü tanısı konmasına sebep olabilecek etkenler şu şekilde listelenebilir:
- Bağışıklık sisteminin tiroid bezini hedef aldığı Graves hastalığı, TSH seviyelerindeki düşüklüğün başlıca nedenlerindendir.
- Tiroid bezinde oluşan küçük kitleler (nodüller), tiroid hormonlarının aşırı miktarda üretilmesine neden olabilir. Dolayısıyla TSH baskılanır.
- Tiroid hormonu replasman tedavisi alan kişilerde, TSH seviyeleri normalden düşük ölçümlenebilir.
- Aşırı iyot alımına bağlı olarak kişide gelişen hipertiroidizm nedeniyle TSH seviyesi düşebilir.
- Genetik faktörler, tiroid bezinin aşırı çalışmasına ve fazladan hormon üretmesine yol açabilir. Haliyle bezi uyaran hormon seviyeleri minimum referans değerin altına inebilir.
- Tiroidit başlangıcında tiroid bezinden salgılanan hormonların birden kana karışması sonucunda hipertiroidizm gelişebilir. Bu durumun doğal bir sonucu olarak uyarıcı hormon seviyesinde aşırı düşme meydana gelebilir.
TSH Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilir?
TSH düşüklüğü, genellikle hipertiroidizm ile ilişkilidir. Söz konusu hastalığın tedavisi için endokrinolog tarafından aşağıda sıralanan yöntemlere başvurulabilir.
- Hipertiroidizm tanısı konan kişiye öncelikli olarak ilaçla tedavi uygulanır. Antitiroid ilaçlar, üretim ve salgılama fonksiyonlarını azaltarak bezin normal şekilde çalışmasına katkı sağlar.
- Bazı kişilerde antitiroid ilaçlar yeterince etkili olmayabilir veya tiroid bezinde aşırı büyüme (guatr) gözlemlenebilir. Her iki durumda da bezin aşırı aktif haldeki hücrelerini yok etmek için radyoaktif iyot tedavisine başlanabilir.
- Guatr sebebiyle yemek ve soluk borusu ile ses telleri gibi yapılara yönelik basıyı ortadan kaldırmak için cerrahi tedavi seçeneğine başvurulabilir. Aynı yöntemden kanser şüphesinde de yararlanılabilir.
TSH Düşüklüğünde Beslenme
TSH düşüklüğünde, tıpkı aksi durumda olduğu gibi doktor tavsiyelerine öncelik verilerek sağlıklı gıdaları kapsayan dengeli bir beslenme rutini benimsenmelidir. Yani her öğün protein, sağlıklı yağ, lif, vitamin, mineral açısından zengin gıdalar ideal miktar aşılmadan tüketilmelidir. İyi dengelenmiş beslenmenin yanı sıra kafein alımı azaltılmalı, yemeklerdeki iyot içeriği kontrol altında tutulmalıdır.
Yaşa Göre TSH Değerleri Hangi Aralıklarda Olmalıdır?
Çocuklarda yaşa göre TSH normal değeri şu aralıklarda seyreder:
- Yenidoğan: 3, 84 – 11, 75 mU/L
- 1 Ay: 1, 18 – 3, 57 mU/L
- 1 Yaş: 1, 17 – 3, 55 mU/L
- 5 Yaş: 1, 15 – 3, 47 mU/L
- 12 Yaş: 1, 09 – 3, 31 mU/L
- 18 Yaş: 1, 05 – 3, 16 mU/L
Yetişkinler içinse 0, 4 ila 4 mU/L arasındaki tiroid uyarıcı hormon seviyeleri normal kabul edilir. Bir kişinin TSH seviyesinin durumunu ölçümlemek için TSH testi adı verilen yöntemden faydalanılır.
TSH Testi Nedir, Nasıl Yapılır, Ne Kadar Sürede Çıkar?
TSH testi, tiroid uyarıcı hormon seviyelerinin belirlenmesi amacıyla yapılan kan testidir. Testin temel işlevi, tiroid bezinin işlevinin değerlendirilmesine yardımcı veriyi sağlamaktır. Genelde aşağıda yer alan durumlar için bu test yöntemine başvurulur.
- Hipotiroidizm, hipertiroidizm gibi fonksiyon bozukluklarının teşhisi ve izlemi
- Guatr tanı ve izlemi
- Tiroid nodülleri vb. kitlelerin değerlendirilmesi
- Fertilite sorunları olan kişilerde tiroid fonksiyonlarının incelenmesi
Test sürecinin ilk aşamasında, kişinin kolunun iç kısmındaki damarlarından bir miktar kan alınır. Eğer söz konusu bölgeden kan alımı mümkün değilse, işlem el üstündeki damarlar veya parmak ucu aracılığıyla da yapılabilir. Kan örneği laboratuvar ortamında incelenerek bulgular bir rapor halinde doktor ve hasta ile paylaşılır. TSH test sonuçları, genelde birkaç saat içerisinde çıkar. Ancak laboratuvardaki iş yüküne bağlı olarak süreç nadiren uzayabilir.
Test için herhangi bir ön hazırlık yapmaya gerek yoktur. Ancak doktor, bazen açlık kan şekeri gibi değerleri de görmek isteyebilir. Böyle bir durumda kişinin kan vermeden 8 ila 12 saat öncesinde gıda alımını kesmesi gerekebilir
Gebelikte TSH
Gebelik, kadınlarda tiroid uyarı hormon seviyelerinin değişkenliğinin arttığı dönemlerin başında gelir. Zira bu dönemde, tiroid fonksiyonları farklılaşabilir.
Gebelikte TSH Kaç Olmalıdır?
Hamilelikte TSH seviyeleri, üç aylık dönemler halinde değişkenlik gösterir.
- Gebeliğin ilk üç ayında, TSH referans aralığı 0, 6 – 3, 4 mU/L olarak kabul edilir.
- İkinci üç aylık dönemde söz konusu değer aralığı 0, 37 – 3, 6 mU/L şeklinde değişir.
- Hamileliğin son üç ayında ise tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde 0, 38 – 4, 0 mU/L aralığı esas alınır.
Gebelikte TSH Yüksekliği ve Düşüklüğü Belirtileri
Gebelik esnasında TSH yüksekliğine (hipotiroidizm) işaret eden belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Yorgunluk ve halsizlik
- Soğuğa karşı normalden daha az dirençli olma
- Kabızlık
- Depresyon veya duygusal dalgalanmalar
- Kas ağrıları ve zayıflığı
- Kilo alma
- Ciltte kuruluk ve saç dökülmesi
- Konsantrasyon eksikliği ve unutkanlık
- Düşük nabız (bradikardi)
Hamilelikte TSH düşüklüğü (hipertiroidizm) belirtileri ise şunlardır:
- Hızlı kalp atışı (taşikardi)
- Titreme
- Sinirlilik hali
- Uyku problemleri
- Terleme ve sıcak basması
- Aşırı iştaha rağmen kilo kaybı
- Bağırsak hareketlerinde artış ve ishal
- Göz küresinin dışa doğru çıkması (exophthalmos)
- Kas zayıflığı ve halsizlik
Gebelikte TSH Düşüklüğü veya Yüksekliği Bebeğe Zarar Verir mi?
Gebelikte TSH düşüklüğü veya yüksekliği hem annenin hem de bebeğin sağlığı için bazı önemli etkilere sebep olabilir. TSH düşüklüğü, erken doğum riskine neden olabilir. Benzer biçimde preeklampsi adı verilen gebelik sorunlarının meydana gelme olasılığı da artabilir.
Annedekine paralel olarak bebekte de tiroid sorunları gelişebilir. TSH düşüklüğü nedeniyle ayrıca bebekler normalden daha düşük kiloda dünyaya gelebilir. Annedeki TSH yüksekliği, bebeğin beyin gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Buna ek olarak erken doğum riski yükselebilir.
Gebeklikte TSH Nasıl Normal Değerlere Çekilir?
Gebelik sırasında TSH seviyelerinin normal sınırlarda tutulması için sentetik tiroksin ilacı kullanılabilir. Bu ilaç tiroid hormon seviyelerini dengelemeye yardımcı olan ilaç hamilelik boyunca doktor kontrolünde düzenli kan testleri ile izlenerek dozu ayarlanabilir. İyot yetersizliği gibi durumları önlemek için yeterli iyot alımı da önemlidir ancak aşırı iyot alımı zararlı olabileceğinden doktor rehberliğinde planlanmalıdır.
Gebelikte hipertiroidi (düşük TSH) durumu yaşanıyorsa doktor antitiroid ilaçlar önerebilir. Bu durumda da ilacın dozajı, düzenli kan testleriyle belirlenir ve ayarlanır. Hamilelik boyunca alınan tiroid fonksiyon testleri, anne ve bebek sağlığının korunmasında kritik öneme sahiptir ve her türlü tedavi sağlık uzmanı rehberliğinde yürütülmelidir. Sağlıklı bir yaşam tarzı ve dengeli beslenme genel olarak tiroid sağlığını destekler.
Bebeklerde TSH
Bebeklerde tiroid bezinin kendi hormonlarını üretmeye başlaması birkaç gün sürebilir. Bundan dolayı doğumu takip eden birkaç gün içerisinde bebeklerdeki TSH seviyesi yüksek olabilir.
Bebeklerde TSH Kaç Olmalıdır?
Yenidoğanlarda, tiroid uyarıcı hormon referans aralığı 3, 84 – 11, 75 Mu/L’dir. Bebek bir aylık olduğunda alt sınır 1, 18, üst sınır 3, 57 mU/L olarak güncellenir. 1 yaşındaki bir bebek içinse referans değerleri 1, 17 – 3, 55 mU/L şeklindedir.
Bebeklerde TSH Yüksekliği ve Düşüklüğü Belirtileri
Bebeklerde tiroid uyarıcı hormon seviyelerindeki yüksekliğin başlıca belirtileri şunlardır:
- Bebeğin sıkça huysuz ve huzursuz olması
- Normalden sık ve fazla beslenme isteği
- Aşırı terleme
- Ellerde ve vücutta titreme
- Kalp atış ritminin normalden hızlı olması
- Bebeğin normalden az uyuması ve uykuya geçişte güçlük yaşaması
- Sıklıkla ishal olması
- Gelişim geriliği
Bebeklerde TSH düşüklüğüne işaret eden belirtileri şu şekilde sıralayabilmek mümkündür:
- Bebeğin büyüme hızının normalden yavaş olması
- Devamlı uykulu ve halsiz olması
- Hareket etmekten kaçınması
- Az ve zorla yemek yemesi
- Kabızlık
- Soğuya karşı aşırı duyarlılık
- Cildin kuru olması ve pullu görünümü
- Ciltte sararma
- Normalden düşük nabız
Bebeklerde TSH Nasıl Normal Değerlere Çekilir?
Bebeklerde tiroid uyarıcı hormonun normal değerlere çekilebilmesi için ilaç tedavisine başvurulur. Tiroid hormonu replasman tedavisi kapsamında düzenli takip ve doz ayarlamaları yapılarak fonksiyon bozukluklarının önüne geçilmesi amaçlanır. Ayrıca bebeğin sağlıklı gelişimi için tüm besin öğelerini içeren beslenme programı uygulanmaya başlanır.
TSH Değerleri Nasıl Okunmalıdır?
TSH değerleri, tiroid bezinin fonksiyonlarını değerlendirmeyi mümkün kılar. Bu amaçla yapılan testlerdeki T3, T4, TSH ve Anti-TPO seviyelerine dair sonuçlara göre karara varılır.
T3 ve T4 Normal, TSH Yüksek
T3 ve T4 hormonlarının seviyesi normalken TSH düzeyinin yüksek olması, tiroid bezinin fazla çalıştığı şeklinde yorumlanabilir. T3 ve T4 yüksek olması halinde de aynı şekilde tanı konabilir.
T3 ve T4 Normal, TSH Düşük
Referans değerlere göre T3 ve T4 normal, TSH ise düşükse subklinik hipertiroid teşhisi yapılabilir. Bu tanının konduğu kişilerde belirtiler siliktir.
T3, T4, TSH Normal; Anti TPO Yüksek
Bazı kişilerde T3, T4 ve TSH normal düzeyde olabilir. Bu sonuçlara karşılık Anti-TPO seviyesi yüksekse Haşimoto hastalığı ihtimalinden söz edilebilir. Otoimmün hastalık, hormon üretiminde azalmaya yol açabilir.