FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Siyatik Nedir?
Siyatik , ya da diğer adıyla siyatik ağrısı, siyatik sinirinde hissedilen ağrıyı ifade eder. Siyatik siniri normal şartlar altında vücutta bulunan en uzun sinir yoludur. Sırtın alt kısmından ve kalçalardan aşağı devam ederek, bacakların altından ilerler ve dizin hemen altında sona erer. Siyatik sinirleri aslen alt bacaklardaki kasları kontrol eder ve ayak ile alt bacak çevresindeki cildin hissetmesini sağlar. Siyatik ise normal şartlar altında tipik olarak vücudun yalnızca bir tarafını etkiler.
Siyatik en yaygın olarak omurganın daralması yani spinal stenoz , fıtıklaşmış bir disk veya omurgadaki bir kemik çıkıntısı tarafından siyatik sinirin bir kısmı sıkıştırıldığında ortaya çıkar. Bu sıkıştırılma etkilenen bacakta ağrıya, iltihaplanmaya ve birçok vakada yaygın olarak bir miktar uyuşmaya neden olur.
Her ne kadar siyatik ile ağrısı bazı vakalarda çok şiddetli olabilse dahi, çoğu vaka birkaç hafta içinde ameliyat gerektirmeyen tedavilerle düzelir. Cerrahi müdahale, bacakta önemli zayıflama, bağırsak veya mesane değişiklikleri ile ilişkili olumsuz durumlar yaşayacak kadar şiddetli siyatiği olan bireyler için uygun tedavi seçeneği olabilir.
Siyatik Neden Olur?
Siyatik , genellikle siyatik sinirin omurgadaki fıtıklaşmış bir disk nedeniyle veya omurlardaki aşırı kemik büyümesinin zaman içinde oluşturduğu kemik çıkıntısı nedeniyle sıkıştığı zaman gelişen bir durumdur. Daha nadir vakalarda ise siyatik siniri bir tümör tarafından sıkıştırılabilir veya diyabet gibi bir hastalıktan dolayı zarar görebilir.
Siyatik gelişmesi için çeşitli risk faktörleri vardır. Bunlar arasında öncelikle yaş bulunur. Omurgada fıtıklaşmış diskler ve kemik çıkıntıları gibi yaşa bağlı değişiklikler siyatiğin en yaygın nedenleridir.
Obezite , yani fazla vücut ağırlığı omurgalardaki yükü artırarak, siyatiği tetikleyebilecek omurga değişikliklerine katkıda bulunabilir. Vücudun kan şekerini kullanma şeklinin etkilendiği diyabet, bütün vücutta sinirler üzerinde hasar oluşması riskini artırır. Bu da zamanla siyatik gelişmesine neden olabilir.
Her ne kadar tıp uzmanları çeşitli mesleklerin, özellikle de sırtı bükmeyi, ağır yükler taşımayı veya uzun süre bir motorlu araç sürmeyi gerektiren bir işin siyatikte rol oynayabildiğini düşünse bile, henüz bu bağlantıya dair kesin bir kanıt bulunamamıştır. Ancak uzun süreli oturmanın veya hareketsiz bir yaşam tarzına sahip kişilerin siyatik geliştirmesi ihtimalinin, aktif insanlara göre daha olası olduğu gözlemlenmiştir.
Siyatik Neye Yol Açar?
Çoğu insan zaman içerisinde tamamen iyileşse dahi, genellikle iyileşmeyi hızlandıracak tedavi uygulanmazsa, siyatik bireyde potansiyel olarak kalıcı sinir hasarına neden olabilir. Bu sebeple özellikle etkilenen bacakta his kaybı, zayıflık veya bağırsak ile mesanede fonksiyon ile kontrol kaybı olan durumlarda mutlaka derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
Siyatik Nasıl Önlenir?
Siyatiği önlemek ne yazık ki her zaman mümkün değildir ve siyatik zaman içinde tekrarlayabilir bir durumdur. Ancak alınacak bir kaç önlem ve hayat tarzı değişikliği sırtı ve beli korumada önemli rol oynayabilir.
Bireyler düzenli olarak hafif egzersizler yapmalıdır. Özellikle sırtı güçlü tutmak için, doğru duruş ve hizalanma için gerekli olan karın kasları ile bel hizasındaki kaslara dikkat edilmelidir. Doktor bireye bunun için uygulanacak bir takım aktiviteler önerebilir.
Bireyler otururken doğru ve dik duruşlarını korumaya özen göstermelidir. Özellikle otururken doğru duruşu korumak için iyi bir sırt desteği, kol dayanakları ve ideal olarak döner tabana sahip bir koltuk tercih edilmelidir. Sırtın doğal ve normal eğrisini korumak için sırtın bel kısmına bir yastık veya rulo haline getirilmiş bir havlu yerleştirmek bireye yardımcı olabilir. Dizler ve kalçalar vücuda göre düz tutulmalıdır.
Vücudun hareket kabiliyeti sağlıklı kullanılmalıdır. Örneğin uzun süre ayakta duran bireyler zaman zaman bir ayağı bir tabure veya küçük bir kutu üzerinde dinlendirebilir. Bireyler özellikle ağır bir şey kaldırdığında, taşıma ve kaldırma işini alt uzuvların, yani bacakların yapmasına özen gösterilmelidir. Kaldırma sürecinde yükü aşağı yukarı hareket ettirmek gereklidir ve asla uzanarak bir şey kaldırılmamalı veya indirilmemelidir. Sırt düz tutulmalı ve sadece dizler bükülmelidir. Bir şeyi kaldırır veya indirirken bükülmekten kaçınmalıdır. Eğer nesne ağır geliyorsa veya taşınması bireye şeklinden dolayı garip ve zor geliyorsa, mutlaka bir yardım istemeli ya da taşıyıcı bir alet veya araç bulunmalıdır.
Siyatik Belirtileri Nelerdir?
Siyatiğin belirti ve semptomu omurganın altındaki bel bölgesinden, yani lomberden kalçaya ve bacağın arkasına yayılan ağrıdır. Siyatik rahatsızlığı siyatik sinir yolunun hemen hemen her yerinde hissedebilir olsa dahi özellikle belden kalçaya ve uyluk ile baldırın arkasına bir yol izlemesi daha yaygın bir durumdur.
Ağrının şiddet yelpazesi hafif bir ağrıdan keskin, yanma hissine veya dayanılmaz bir ağrıya kadar geniş ölçüde değişiklik gösterebilir. Bazı vakalarda birey bir elektrik çarpması gibi bir etki hissedilebilir. Ağrı birey öksürdüğünde veya hapşırdığında daha kötü bir hal alabilir ve yaygın olarak uzun süre oturmak ya da hareketsiz kalmak semptomları şiddetlendirebilir. Birçok vakada vücudun sadece bir tarafı siyatikten etkilenir.
Bazı bireylerde etkilenen bacak veya ayaklarda uyuşma, karıncalanma veya kas güçsüzlüğü gözlemlenebilir. Bu durum bacağın bir bölümünde ağrı ve başka bir yerinde uyuşma halinde gelişebilir.
Hafif belirtileri olan siyatik genellikle zamanla kendiliğinden geçer. Eğer kişisel bakım önlemleri bireyin belirti ve semptomlarını hafifletmezse, ağrı şiddetliyse, giderek kötüleşirse veya ağrı bir haftadan uzun sürerse, doktora başvurmak gereklidir. Bununla birlikte belde veya bacakta ani, şiddetli ağrı, bacakta uyuşma uyuşma veya kas güçsüzlüğü varsa, ağrı trafik kazası gibi şiddetli bir yaralanmanın ve travmanın ardından ortaya çıktıysa ve birey bağırsak veya mesane hareketlerini kontrol etmekte sorun yaşıyorsa derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
Siyatik Nasıl Teşhis Edilir?
Siyatik tanısının konulması için doktor öncelikle bir fizik muayene gerçekleştirir ve hastanın sağlık geçmişi hakkındaki bilgileri soracağı çeşitli sorular ile öğrenmeyi hedefler. Hasta gözlemlediği bütün belirtilerini bu muayene sürecinde doktor ile konuşmalı ve sahip olabileceği diğer koşullar veya hastalıklarla ilgili bilgileri paylaşmalıdır.
Doktor fizik muayene sırasında bireyin kas gücünü ve reflekslerini kontrol edebilir. Doktor bireyin ayak parmakları veya topukları üzerinde yürümesini, çömelme pozisyonundan kalkmasını ve sırtüstü yatarken bacaklarını teker teker kaldırmasını isteyebilir. Siyatikten kaynaklanan ağrı birçok vakada bu aktiviteler sırasında kötüleşir.
Pek çok bireyde, röntgen çekimlerinde ve diğer görüntüleme testlerinde ortaya çıkan ancak semptomlara yol açmayacak şekil ve konumda olan fıtık diskleri veya kemik çıkıntıları vardır. Bu nedenle, ağrı şiddetli olmadığı veya birkaç hafta içinde düzelmediği sürece doktorlar genellikle bu testleri istemezler. Ancak görüntüleme testlerinin gerekli olması durumunda doktorun elinde bir kaç seçenek mevcuttur.
Bireyin omurgasının bir röntgen filminin alınması, bir sinire baskı yapan aşırı kemik büyümesini yani kemik çıkıntısını ortaya çıkarabilir.
MRG yani manyetik rezonans görüntüleme prosedürü sırtın enine doğru kesit görüntülerini oluşturmak için güçlü bir mıknatıs ve radyo dalgalarından faydalanır. MRG, hem kemiklerin hem de fıtıklaşmış diskler gibi yumuşak dokuların ayrıntılı görüntülerini üretir. Bu test sırasında, birey MRI makinesine giren bir masaya yatar
Bilgisayarlı tomografi taraması omurgayı görüntülemek için X-ışınları çekilmeden önce omuriliğe bir kontrast boya enjekte edilmesi ile gerçekleştirilir. Bu BT miyelogram adı verilen bir prosedürdür. Bu enjekte edilen boya daha sonra omuriliğe ve taramada beyaz görünen omurilik sinirlerine dolaşarak ortaya çekim sırasında belirgin kontrast veren bir görünüm çıkarır.
Elektromiyografi ya da kısaca EMG testi, sinirler tarafından üretilen elektriksel uyarıları ve kasların tepkilerini ölçer. EMG testi, fıtıklaşmış omurların neden olduğu sinir sıkışmasının veya omurilik kanalın daralmasının yani spinal stenoz durumunun varlığını doğrulayabilir.
Siyatik Nasıl Geçer?
Siyatik normal şartlar altında birçok vakada kendiliğinden, evde bakım önlemleri ile geçebilen bir durumdur. Ancak eğer tedavi edilmezse bireyde potansiyel olarak sürekli etkisi devam edecek sinir hasarına neden olabilir.
Siyatik Nasıl Tedavi Edilir?
Eğer siyatik ağrısı bireyin aldığı kişisel bakım önlemleriyle düzelmezse, doktor ilaç tedavisi, enjeksiyon ya da cerrahi müdahale yoluyla tedavi seçeneklerini sunabilir. Uzun vadede ise fizik terapi tedavisi sunulabilir.
Siyatik ağrısını hafifletmek için reçete edilebilecek ilaç türleri arasında anti-enflamatuarlar, kas gevşeticiler, narkotikler, nöbet önleyici ilaçlar ve trisiklik antidepresanlar bulunur. Bu ilaçlar her zaman doktor tavsiyesi ile birlikte kullanılmalı ve eğer bireyin halihazırda kullandığı başka ilaçlar varsa onlar ile olumsuz etkileşime girip girmeyecekleri belirlenmelidir.
Bireyin akut ağrısı düzeldiğinde, doktor veya bir fizyoterapist gelecekteki yaralanmaları önlemeye yardımcı olacak bir rehabilitasyon programı tasarlayabilir. Bu program genellikle bireyin hatalı duruşunu düzeltmeyi, sırtı destekleyen kasları güçlendirmeyi ve esnekliği artırmayı hedefleyen egzersizleri içerir.
Cerrahi müdahale seçeneği ise genellikle, sıkıştırılmış sinir önemli bir zayıflığa, bağırsak veya mesane kontrolünün kaybına neden olduğunda veya diğer tedavilerle giderek kötüleşen veya düzelmeyen ağrı olduğunda kullanılır. Cerrahlar kemik çıkıntısını törpüleyebilir, çıkarabilir veya sıkışmış sinire baskı yapan fıtıklaşmış disk kısmını çıkarabilir.
Siyatik İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde Bakım
Birçok vakada kendine iyi bakmak siyatik için bireyde olumlu sonuçlar görülmesini sağlar. Ancak bir iki gün dinlenmek başlangıçta biraz rahatlama sağlasa dahi, uzun süreli hareketsizlik genellikle belirtileri ve semptomları daha da kötüleştirir. Bireye yardımcı olabilecek bir takım kişisel bakım tedavileri mevcuttur.
Başlangıçta, ağrılı bölgeye günde birkaç kez 20 dakikaya kadar yerleştirilen soğuk bir kompres, ağrıyı rahatlatabilir. Bunun için temiz bir havluya sarılmış bir buz torbası veya dondurulmuş bakliyat paketi kullanılabilir.
Soğuk kompres uygulamalarından iki ila üç gün sonra, ağrıyan bölgelere sıcak kompres uygulanabilir. En düşük ayardaki sıcak su torbaları, ısı lambaları veya ısıtma yastıkları bireye yardımcı olabilir. Eğer ağrı devam ederse, sıcak ve soğuk kompresler günlük olarak sırayla uygulanabilir.
Bel için hafif germe ile esnetme egzersizleri bireyin kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olabilir ve sinir kökü sıkışmasını hafifletmeye yardımcı olabilir. Birey esneme sırasında kendisini sarsmaktan, zıplamaktan veya beli bükmekten kaçınmalıdır. İdeal olarak gergin pozisyon en az 30 saniye korunmalıdır.
Bazı ağrı kesiciler siyatik için faydalı olabilir. Ancak birey bu tür ilaçları kullanmadan önce her zaman bir doktora başvurmalı ve kullanılan ilaçlar ile birlikte olumsuz bir etkileşime girip girmeyeceklerini öğrenmelidir.