Nevrotik Ne Demek? Nevrotik Kişilik Özellikleri Nelerdir?

Nevrotik Ne Demek?

Nevrotiklik kendinden şüphe etme, duygusal dengesizlik, stresle başa çıkmakta zorluk çekme, kaygılı hissetme ve sinirlilik hâli gibi olumsuz duyguları ve durumları kapsayan bir kişilik özelliğidir. Nevrotik düşüncelere sahip bireyler, olumsuzluklara yoğun bir şekilde odaklanma eğilimindedirler. Genellikle her zaman en kötü senaryonun yaşanacağını düşünüp sürekli endişe, korku ve suçluluk gibi duygularla mücadele etmek durumunda kalırlar. Nevrotik özelliğe sahip bireyler bir uyaranla karşılaştıklarında kolayca etkilenirler ve sonrasında sakinleşmekte oldukça zorlanırlar.

Kökleri Freudyen zamanlara kadar uzanan kişilik özelliklerinden biri olan nevrotiklik, Alman psikolog Hans Eysenck ve diğer çağdaş psikologlar tarafından geliştirilir. Ayrıca Beş Büyük Kişilik'ten biri olarak tanımlanır. Duygusal istikrarsızlığın baskın olduğu bu kişilik özelliğinde genellikle olumsuz duygular ön plandadır. Bu duygular diğer psikolojik durumlarda da yaşandığı gibi farklı yoğunluklarda seyredebilir. Kimi bireyler orta düzeyde kimi bireylerse yüksek düzeyde nevrotik kişilik özelliklerine sahip olabilirler.

Nevrotik Kişilik Özellikleri Nelerdir?

Nevrotik kişilik özellikleri kişiden kişiye değişiklik gösterse de bazı ortak davranış kalıpları bulunabilir. Bu davranış kalıpları şu şekilde sıralanabilir:

• Sinirlilik ve kaygı hâli,
• Duygusal istikrarsızlık,
• Olumsuz duygulara yönelim,
• Depresyon,
• Karamsarlık ve üzüntü,
• Yoğun stres ve stresle başa çıkmakta güçlük,
• Utangaçlık,
• Sürekli endişeli olma,
• Öz güven eksikliği,
• Kıskançlık,
• Suçluluk duygusu,
• Duygusal ve dramatik tepkiler,
• Zorluklarla baş edememe,
• Küçük problemleri büyütme,
• Dürtü kontrolü sağlayamama ve duyguları yönetememe,
• Küçük olaylara büyük öfke duyma,
• Her zaman en kötü senaryoyu düşünme,
• Terk edilme ve güvensizlik hissi,
• İnsanlara düşmanca yaklaşım.

Tüm bunların yanı sıra nevrotik özellikleri baskın olan bireyler, çevreleriyle çok fazla çatışma içerisinde olabilirler. Öfkeli ve suçlayıcı yapıları nedeniyle nevrotik bireyler günlük hayatta diğer insanlarla sık sık sorun yaşayabilirler. Duygusal dengesizlikleri sebebiyle çevrelerindeki insanlar tarafından fazlasıyla güvenilmez olarak da algılanabilirler.

Nevrotik Belirtileri Nelerdir?

Nevrotik kişiliği tanımlamak için çeşitli belirtilere dikkat etmek gerekir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Bireyin normal davranışlarında çeşitli değişiklikler,
• Yoğun kaygı durumu,
• Yaşanan kaygıyı gizlemeye çalışma,
• Sosyal yaşama uyum sağlayamama ve kişilerarası ilişkilerde zorluk,
• Gündelik yaşamı sürdürmekte zorlanma,
• Kalp çarpıntısı
• Nefes darlığı,
• Baş ve sırt ağrısı,
• Sıcak veya soğuk terleme,
• Uyku bozukluğu,
• Yeme bozuklukları,
• Duyguları olması gerekenden daha yoğun yaşama,
• Saldırgan tutum ve davranışlar,
• Alkol ve madde bağımlılığına eğilim,
• Kontrol edilemeyen durumlar için başkalarını suçlama,
• Sürekli şikâyet etme,
• Duyguları düzenlemekte güçlük çekme.

Nevrotik Olmanın Risk Faktörleri

Bir bireyin nevrotik olarak tanımlanmasına neden olabilecek çeşitli risk faktörleri bulunabilir. Bu faktörler arasında şunları sıralayabiliriz:

• Beyin Kimyası : Beynin lateral prefrontal kortekslerindeki oksijen seviyelerinde düşüklük, nevrotik özelliklerle doğru orantılı olabilir. Bilişsel süreçlerde rol oynayan lateral prefrontal korteks, bireyleri bu bakımdan etkileyebilir.
• Çocukluk Travmaları : Yetişkinlik dönemi travmalarının aksine çocukluk döneminde travma yaşayan bireyler nevrotik risk grubunu oluşturabilir.
• Cinsiyet : Pek çok ülkede yapılan araştırmalar sonucunda kadınların nevrotik eğilimlerinin erkeklere nazaran daha fazla olduğu gözlemlenmiştir.
• Genetik : Bireyin aile geçmişinde nevrotik özellikler taşıyan bireylerin bulunması risk faktörleri arasındadır. Fiziksel özellikler gibi nevrotiklik de kalıtsal olabilir. Nevrotik bireylerde görülen çevreden gelebilecek tehlikelere ve tehditlere karşı aşırı duyarlı bir şekilde hayatta kalma çabası da evrimsel yolla aktarılabilir.
• Stres : Stresli bir yaşam, var olan nevrotik özellikleri yoğunlaştırabilir ya da nevrotiklik riski oluşturabilir. Aile içi çatışmalar, iş veya okul problemleri, finansal sıkıntılar gibi stres yaratan etmenler nevrotiklik riskini artırabilir.
• İçsel Çatışmalar : Bireyin içinde bulunduğu içsel çatışmalar, istekler, duygusal ihtiyaçlar nevrotik semptomların baş göstermesine neden olabilir.
• Çevresel Faktörler : Bireyin mensup olduğu ailenin çatışmaları, maruz kaldığı istismar veya ihmal nevrotikliği tetikleyen unsurlar arasındadır.
• Öğrenilmiş Davranışlar : Çocukluk çağında öğrenilen davranış kalıpları, aile içinde örnek alınan özellikler bireylerin yetişkinlik dönemlerinde nevrotik özellikler sergileme olasılıklarını artırabilir.
• İklim : Bireylerin yaşadıkları bölgelerdeki hava durumu kişilik özelliklerini etkileyerek bireyde nevrotik davranışların gözlemlenmesinde etkili olabilir.

Nevrotik Kişilik Tedavi Yöntemleri

• Yaşam Tarzında Değişiklikler : Stres yönetimini daha sağlıklı yapabilmek için düzenli bir hayata yönelmek fayda sağlayabilir. Sağlıklı beslenme, yeterli uyku, düzenli egzersiz gibi birtakım değişiklikler nevrotiklik belirtilerinin azaltılmasına yardımcı olur.
• Meditasyon : Bireylerin duygusal dengelerini sağlamak, anda kalmak ve farkındalıklarını artırabilmek için meditasyona ve mindfulness uygulamalarına yönelmeleri nevrotik kaygıları yatıştırabilir.
• Psikoterapi : Bireysel tedavi yöntemleri bireylerin yaşadıkları duyguları ve olumsuzlukları daha iyi anlayıp yönetebilmelerine yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), psikodinamik terapi ve insan merkezli terapi gibi çeşitli terapi yöntemleriyle bireyler olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını, duygusal sorunlarının kökenine inerek değiştirmeye yönelebilirler.
• Grup Terapisi : Benzer sorunlarla mücadele etmek durumunda kalan insanlarla yapılan grup terapileri nevrotik bireylere yalnız olmadıklarını hissettirebilir. Grup terapisi yöntemiyle birey, diğerlerinin deneyimlerinden faydalanabilir.
• İlaç Tedavisi : Nevrotik özelliklerin ve belirtilerin yoğun yaşandığı bazı durumlarda psikoterapi yöntemine ek olarak ilaç tedavisi de önerilebilir. Anksiyete ve depresyon gibi belirtilerin yatıştırılması için antidepresanlar veya anksiyolitikler reçete edilerek tedaviye eklenebilir.
• Aile Terapisi : Nevrotik kişilik özelliklerinin aileden ya da genetik faktörlerden kaynaklandığı durumlarda bireye aile terapisi yöntemi uygulanabilir. Aile bireylerinin birbirlerini anlamalarına ve desteklemelerine yönelik yapılan bu çalışmayla aile içi ilişkiler iyileştirilebilir.

Nevrotik Bireylerde Gözlemlenen Psikiyatrik Sorunlar

• Bireylerin sahip olduğu nevrotik kişilik özellikleri kimi zaman çeşitli psikolojik sorunları da beraberinde getirebilir. Nevrotik kişilik bozukluğuna eşlik edebilecek diğer sorunlar şu şekilde sıralanabilir:
• Anksiyete (Kaygı) Bozukluğu : Anksiyete gerçekte var olmayan veya olası tehlikelere karşı yaşanan, yoğun bir kaygı durumudur. Yoğun kaygı içerisinde bulunmak nevrotik özelliklerden biridir. Bu nedenle nevrotik bireylerde kaygı bozukluğu da sıkça gözlemlenir.
• Disosiyatif Bozukluk : Kısaca bilinç ve bellek sorunları olarak tanımlanır. Disosiyatif bozukluktan muzdarip bireylerde genellikle bayılma, konuşamama veya kim olduğunu bilememe gibi semptomlar gözlemlenir. Nevrotik kişilik bozukluğuna sahip bireylerde bu rahatsızlık yoğun stres nedeniyle kendine yabancılaşma ve bellekte bozulma gibi belirtilerle kendini gösterebilir.
• Somatoform Bozukluklar : Tıbbi bir açıklaması bulunamayan bedensel (somatik) şikâyetler ve fizyolojik bozulmalar bu hastalığın en belirgin özelliğidir. Yaşanan aşırı hassasiyet ve yoğun kaygı nedeniyle nevrotik bireylerde de bu tarz sorunlar artış gösterebilir.
• Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) : Bireylerin yaşadığı yoğun kaygıyı yönetebilmek için gösterdikleri davranış kalıpları zamanla obsesif bir duruma sebebiyet verebilir. Sürekli tekrar eden kaygılı düşüncelere ve bu düşüncelerden uzaklaşmak için uygulanan tekrarlı davranışlara nevrotik bireylerde sıklıkla rastlanabilir.
• Depresyon ve Duygu Durum Bozuklukları : Stres, kaygı ve korku içerisinde olan nevrotik bireyler kimi zaman depresyon ve duygu durum bozukluğu da yaşayabilir. Yaşanan yoğun stres nedeniyle depresif davranışlar, isteksizlik ve genel bir çöküş hâli nevrotik belirtilere eşlik edebilir.