FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Radyoterapi, yaklaşık her dört kanser hastasının üçünde uygulanan bir tedavi yöntemidir. Meme kanseri tedavisinde de yaygın şekilde kullanılabilir. Günümüzde multidisipliner tedavi prensipleri içinde uygulanan radyoterapi, genel olarak cerrahi öncesi veya sonrasında, tek başına küratif (iyileştirici) tedavi olarak ya da kemoterapi/sistemik tedavi ile birlikte kullanılabilir. Ayrıca hastalığın yol açtığı şikayetlerin hafifletilmesinde de etkili bir yöntemdir.
Radyoterapi olarak da adlandırılan radyasyon tedavisi, yüksek enerjili X-ışınları, elektron demetleri ve radyoaktif izotoplar kullanılarak kanser hücrelerini yok etmeyi ve tümörleri ortadan kaldırmayı amaçlar.
Meme Kanserinde Radyoterapi Nasıl Uygulanır?
Radyoterapi, tedavi alanı içerisindeki hücrelerin genetik materyaline zarar vererek bu hücrelerin büyümesini ve çoğalmasını önler. Radyasyon, iyonizasyon yoluyla kanser hücrelerini öldürür.
Bazı hücreler radyasyon sonrası doğrudan etkilenerek hemen ölür. Diğer hücrelerde ise kromozom ve DNA hasarı meydana gelir ve çoğalma yeteneklerini kaybettikleri için zamanla ölürler. Bu süreç kanser hücreleri üzerinde etkilidir, ancak normal hücreler de radyasyondan etkilenebilir.
Radyoterapi, kanserli hücrelerde hasar oluştururken, normal hücrelerin çoğu kendini onararak normal fonksiyonlarını tekrar kazanabilir. Bu nedenle tedavi sürecinde normal dokuların korunmasına özen gösterilir.
Meme Kanserinde Farklı Radyoterapi Yöntemleri
Meme kanserinde radyoterapi yöntemleri arasında tümöre en uygun dozun verilip, çevresindeki sağlıklı dokuların en az zarar görmesini sağlayacak birçok teknik bulunur. Meme kanseri tedavisinde genellikle iki ana radyoterapi yöntemi kullanılır.
Eksternal (Dışarıdan) Radyoterapi
En yaygın kullanılan yöntemdir. Radyasyon demeti, bir makineden doğrudan tümöre yönlendirilir. Meme kanseri tedavisinde de bu yöntem sıklıkla tercih edilir.
Brakiterapi (İç Radyoterapi)
Brakiterapi yönteminde radyoaktif maddeler, vücut boşluklarına veya dokuların içine yerleştirilir. Meme kanserinde nadir durumlarda kullanılır ve genellikle eksternal radyoterapi ile birleştirilir.
Meme Kanserinde Radyoterapi Nasıl Planlanır?
Kanser tanısı veya şüphesi ile başvuran hastaların muayenesi ve onkolojik değerlendirmesi yapıldıktan sonra bir tedavi protokolü oluşturulur ve radyoterapi planlanır. Tüm radyasyon tedavileri, eğitimli uzman doktorlar (radyasyon onkologları) tarafından programlanır.
Radyoterapi uygulama aşamasında, radyasyon onkoloğu ile birlikte medikal fizik uzmanları ve radyoterapi teknikerleri de çalışır.
Meme Kanserinde Radyoterapi Ne Zaman Uygulanır?
Radyoterapi genellikle meme kanseri cerrahisi sonrasında uygulanır. Uygulanan radyoterapi tekniği, cerrahi yönteme göre değişiklik gösterir.
Meme Koruyucu Cerrahi Sonrası
Eğer meme koruyucu cerrahi uygulanmışsa, kalan meme dokusunda kanserin tekrar etme olasılığını azaltmak amacıyla radyoterapi hemen hemen tüm hastalara uygulanır. Ameliyat sırasında tek doz radyoterapi, teknolojik imkanlar dahilinde bazı hastalarda tercih edilebilir.
Mastektomi Sonrası
Eğer hastaya mastektomi uygulanmışsa, tümörün çapı ve lenf bezlerinin tutulumu değerlendirilerek göğüs duvarına radyoterapi uygulanabilir. Ayrıca koltukaltı lenf bezlerine, hastalığın yayılımına ve tümörün yerleşimine bağlı olarak radyoterapi yapılabilir.
İleri Evre ve Metastaz Durumu
İleri evre meme kanseri olan hastalarda radyoterapi, metastaz bulunan kemik, beyin ve yumuşak dokularda semptomları hafifletmek için destek tedavi olarak kullanılır.
Meme Kanserinde Radyoterapi Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Radyoterapi haftada 5 gün boyunca uygulanabilir. Her seans 3-4 dakika sürse de hastanın hazırlanması ve tedavi alanının ayarlanmasıyla birlikte toplam süre 20-30 dakikayı bulabilir. Tedavinin kaç gün devam edeceğine radyasyon onkoloğu karar verir. Hastalar, tedavi sürecinde zorunlu haller dışında düzenli olarak seanslara devam etmelidir.
Meme Kanserinde Radyoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?
Radyoterapi sırasında ve sonrasında çeşitli yan etkiler görülebilir. Yan etkiler, tedavi sürecinin başında hafif olup tedavi devam ettikçe artabilir.
Erken Dönem Yan Etkiler
Meme radyoterapisi sırasında ciltte kızarıklık, soyulma, yorgunluk, halsizlik ve bazen bulantı görülebilir. Bu yan etkiler genellikle tedavi sonrasında azalır.
Geç Dönem Yan Etkiler
Cerrahi ve radyoterapiye bağlı olarak meme dokusunda sertlik, ağrı ve renk değişiklikleri olabilir. Meme cildinde oluşan renk koyuluğu zamanla açılır. Nadir durumlarda, küçük damarların yırtılmasıyla ciltte küçük kırmızı lekeler görülebilir, ancak bu günümüzde çok ender rastlanan bir durumdur.
Meme Kanserinde Radyoterapi Sürecinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Meme kanserinde radyoterapi tedavisi gören hastaların günlük yaşamında dikkat etmesi gereken bazı durumlar vardır.
Banyo ve Hijyen
Hastalar tedavi sürecinde ılık suyla duş alabilirler, ancak tedavi alanını tahriş etmeyecek şekilde dikkatli olunmalıdır. Keselemek ya da sert liflerle cildi ovalamak reaksiyonları artırabilir.
Güneş ve Yüzme
Tedavi sırasında ve sonrasında, cilt iyileşene kadar güneşten korunmalıdır. Tedavi süresince deniz ve havuzda yüzmek önerilmez.
Beslenme
Tedavi boyunca az ve sık öğünlerle beslenmeye dikkat edilmelidir. Sigara kullanımından kaçınılmalı ve alkol tüketimi sınırlandırılmalıdır. Ayrıca, radyoterapi alanına bağlı olarak doktor, yutma güçlüğü yaşanabileceğini belirtebilir ve diyetle ilgili gerekli uyarılarda bulunabilir.
Meme Kanseri Radyoterapisinde Kullanılan Teknolojiler
Gelişmiş teknolojiler, radyoterapi tedavisinde daha hassas ve etkili tedavi olanağı sağlar.
Lineer Akseleratör Cihazları
Radyoterapi sırasında, yüksek enerjili X-ışınları üreten lineer akseleratör cihazı kullanılır. Bu cihazlar, tümörlü dokuya maksimum doz verirken, çevredeki sağlıklı dokuları korur. Ayrıca 3 boyutlu konformal tedavi ve yoğunluk ayarlı radyoterapi (IMRT) gibi gelişmiş tedavi yöntemleriyle, hedeflenen alanların etkin tedavisi sağlanır.
IGRT Teknolojisi
Görüntü rehberliğinde radyoterapi (IGRT), her tedavi seansında tedavi alanının görüntülenmesine olanak tanır ve tümörün konumundaki olası kaymalar düzeltilir.
Meme Kanserinde Tek Doz ve Ek Doz Uygulamaları
Meme kanseri hastalarına uygulanan ışın tedavisi, Radyasyon Onkolojisi departmanlarında bulunan, foton ve elektron üreten "lineer hızlandırıcı" adı verilen özel cihazlarla, korumalı odalarda gerçekleştirilmektedir. Bu cihazlar, yüksek enerjili ışınlar üreterek tümörlü bölgeyi hedef alır.
Meme kanseri tanısı konulan ve sadece tümörlü kısmın alındığı, memenin geri kalanının korunduğu 'koruyucu cerrahi' uygulaması yapılmış hastaların çoğu, operasyondan sonra radyoterapiye ihtiyaç duyar.
Radyoterapi, kemoterapi alacak hastalarda genellikle kemoterapi bittikten sonra başlar. Ek bir sistemik tedavi gerekmeyen ya da sadece hormon tedavisi uygulanacak hastalarda ise cerrahiden sonra en geç 3 hafta içinde radyoterapiye başlanır. Meme radyoterapisi planlanırken, hastaların 2-5 mm aralığında bilgisayarlı tomografi kesitleri alınır.
Işınlanacak memeye yönelik doz hesaplanırken, sağlam organlar (kalp, akciğerler, karşı meme vb.) korunacak şekilde dikkatli bir planlama yapılır. Plan onaylandıktan sonra hastalar, radyasyon onkolojisi hekimi tarafından belirlenen 5 ila 7 hafta arasında değişen bir tedavi programına alınır. Özel durumlarda kısa süreli tedavi (hipofraksiyone tedavi) uygulanabilir ve bu tedavi 2 hafta sürer. Hafta sonları hariç her gün radyoterapi seansları devam eder.
Tek Doz Uygulama
Tek doz radyoterapi, geleneksel radyoterapi gibi lineer hızlandırıcı cihazlarla uygulanır. Bu yöntemde, hareket edebilen ve sadece elektron enerjisi üreten bir cihaz kullanılır. Güvenli taşınabilir bir cihaz olması nedeniyle ameliyathanede doğrudan uygulanabilir.
Ameliyat, cerrahi ekip, radyasyon onkoloğu ve medikal fizik uzmanı tarafından birlikte gerçekleştirilir. Cerrahi sonrasında yaranın iyileşmesi için bekleme süresi, planlama ve hastaneye tekrar tekrar gelme zorunluluğu ortadan kalkar. Böylece ışın tedavisi, cerrahi işlem sırasında tamamlanmış olur.
Uygulama sırasında, memedeki tümör çıkarıldıktan sonra cihazdaki özel aplikatör tümörlü bölgeye yerleştirilir. Gerekli ölçümler yapıldıktan sonra yüksek doz ışın sadece bu bölgeye verilir ve böylece sağlam dokular tamamen korunur.
Tek doz radyoterapi veya sadece tümörlü bölgeyi hedefleyen farklı yöntemler, son yıllarda dünya genelinde kabul gören uygulamalardır. Ancak tek doz radyoterapi her hasta için uygun olmayabilir. Hangi hastalar için bu yöntemin uygun olduğuna, radyasyon onkoloğu, cerrah ve patolog birlikte karar verir. Karar verirken hastanın yaşı ve tümörün patolojik özellikleri dikkate alınır.
Ek Doz Tedavisi
Tek doz radyoterapi, ek doz tedavi olarak da kullanılabilir. Özellikle genç hastalar ya da patoloji raporuna göre belirli faktörlere sahip olan hastalar, meme koruyucu cerrahi sonrasında tüm memeye radyoterapi uygulanmasının ardından sadece tümör bölgesine ek ışınlama ihtiyacı duyabilirler.
Bu hastalarda tedavi süresi yaklaşık 6.5 hafta sürer. Ek doz uygulama, operasyon sırasında tek doz verildikten sonra tüm memeye yapılan ışınlamayla tamamlanır ve toplam tedavi süresi kısaltılmış olur.
Ancak bazı hastalar için koruyucu cerrahi uygun olmayabilir. Memenin tamamen alınması gerektiği durumlarda, daha iyi kozmetik sonuçlar almak adına meme başı ve çevresi korunabilir. Bu yönteme "meme başı ve çevresini koruyucu cerrahi" adı verilir. Meme başı ve arkasındaki dokulara tek doz ışınlama yapılarak, bu bölgede tekrar etme riski azaltılabilir.
Meme Kanseri Radyoterapisinde Sıkça Sorulan Sorular
Tedavi Sırasında Ağrı Hisseder Miyim?
Hayır, radyoterapi ağrısız bir işlemdir, röntgen veya bilgisayarlı tomografi çekimi gibi hissedilir.
Tedavi Boyunca Hareket Edebilir Miyim?
Tedavi sırasında hareket etmek tedavi alanının değişmesine neden olabilir, bu yüzden hareket edilmemelidir. Ancak rahatça nefes alabilirsiniz. Derin nefes almak yerine normal nefes ritminizi korumanız önerilir.
Tedavi Sırasında Yalnız Mı Kalacağım?
Evet, ancak sesli ve görüntülü monitörle izlenirsiniz ve herhangi bir sorun olduğunda sözlü iletişim kurabilirsiniz.
Tedavi Boyunca Radyoaktivite Taşır Mıyım?
Hayır, radyasyon vücutta birikmez, bu yüzden çevrenize zarar vermezsiniz.
Tedavi Sırasında Saçlarım Dökülür Mü?
Tedavi edilen alan baş veya saçlı deri değilse, saç dökülmesi yaşanmaz. Ancak koltuk altı gibi ışınlanan bölgelerde tüy dökülmesi görülebilir.
