Liken Planus Nedir?
Liken planus cilt, saç, tırnak ve mukoza zarı dokularında şişme ve tahrişe neden olabilen, bağışıklık sisteminden kaynaklanan bir tıbbi duruma verilen isimdir. Liken planus deride görüldüğü vakalarda genellikle birkaç hafta içinde gelişen morumsu, kaşıntılı, düz şişlikler şeklinde ilerler. Ağız, vajina ve vücudun mukoza zarı ile kaplı diğer bölgelerinde görülen liken planus ise bazı vakalarda ağrılı yaralarla birlikte saçaklı beyaz lekeler oluşturur.Hemen her birey liken planus geliştirebilir. Ancak durumun yaygın olarak orta yaşlı yetişkinleri etkilediği gözlemlenmiştir. Ağız bölgesini etkileyen liken planus vakaları en sık orta yaşlı kadınlar arasında görülmektedir.
Hafif liken planus vakaları bireyler tarafından bir tıbbi bakım uygulanması gerekmeden evde yönetilebilir. Ancak ağrının veya belirgin, ağır kaşıntının da görüldüğü liken planus vakalarında bireyin reçeteli ilaç kullanmaya ihtiyacı olabilir. Liken planus normal şartlar altında bulaşıcı bir durum değildir.
Liken Planus Neden Olur?
Liken planus, bireyin kendi bağışıklık sistemi cilt veya mukoza zarlarındaki hücrelere saldırdığı zaman ortaya çıkar. Tıp uzmanları henüz bu anormal bağışıklık tepkisinin her vakada tam olarak neden gerçekleştiğini belirlememiştir. açık değildir. Liken planus bulaşıcı değildir.Liken planus bazı pigmentler, kimyasallar ve metallere karşı vücudun gösterdiği reaksiyon grip aşısı, Hepatit C enfeksiyonu, kalp hastalığı, yüksek tansiyon veya artrit için kullanılan belirli ilaçlar nedeniyle gelişebilir.
Liken Planus İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?Vulva veya vajina bölgesinde gelişen liken planus vakalarını yönetmek zor olabilir. Bu bölgede durum şiddetli ağrıya neden olur ve bazı durumlarda geride yara izleri ile dokusu bırakabilir. Cinsel işlev bozukluğu liken planusa bağlı uzun vadeli bir komplikasyon haline gelebilir.
Ağız bölgesinde ortaya çıkan yaralar bireyin yeme yeteneğini olumsuz yönde etkileyebilir. Oral liken planus aynı zamanda ağız kanseri riskini artırır.
Liken Planusun cildi etkilediği vakalarda, özellikle koyu tenli bireylerde, kızarıklık geçtikten sonra bile biraz daha koyu bir tonda kalabilir.
Kulak kanalında gelişen liken planus tedavi edilmediği takdirde işitme kaybına neden olabilir.
Liken Planus Nasıl Önlenir?Liken Planusu önlemek için bilinen kesin etkili bir yöntem henüz belirlenmemiştir. Liken planus gelişmesine neden olan etken öğelerde kaçınmak durumun ilerlemesine veya tekrar etmesine engel olabilir.
Liken Planus Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?
Liken planusun belirti ve semptomları bireyin vücudunda hangi bölgenin etkilendiğine göre farklılık gösterir. Liken planusun belirti ve semptomları arasında; başta çoğunlukla ön kolun iç kısmında, bilek veya ayak bileğinde ve bazı vakalarda cinsel organlarda morumsu, düz şişlikler olmak üzere, ağızda, dudaklarda veya dilde saçaklı beyaz lekeler, aynı bölgelerde ağrılı yaralar, kafa derisi renginde değişiklik, kaşıntı, kabuklanma, saç kaybı veya tırnak hasarı ya da kaybı görülür.Bireyler sebebini bildikleri bir alerjik reaksiyon veya zehirli sarmaşıkla temas gibi belirgin bir neden olmaksızın ciltlerinde küçük şişlikler veya döküntü benzeri bir durum ile karşılaşırsa doktora başvurmalıdır. Buna ek olarak ağızda, cinsel organlarda, kafa derisinde veya tırnaklarda liken planus ile ilgili herhangi bir belirti veya semptom yaşayan bireyler de doktora görünmelidir.
Birbirinden farklı bir takım cilt ya da mukoz kaynaklı durum lezyonlar ile rahatsızlığa neden olabileceğinden, bir tıp uzmanı tarafından hızlı ve doğru bir teşhis konulması bireyin sağlığının korunması açısından en doğru seçenektir.
Liken Planus Nasıl Teşhis Edilir?
Liken Planus tanısının konulması için doktor öncelikle bir fizik muayene gerçekleştirir ve hastanın sağlık geçmişi hakkındaki bilgileri soracağı çeşitli sorular ile öğrenmeyi hedefler. Hasta gözlemlediği bütün belirtilerini bu muayene sürecinde doktor ile konuşmalı ve sahip olabileceği diğer koşullar veya hastalıklarla ilgili bilgileri paylaşmalıdır. Doktor bazı vakalarda bir takım laboratuvar testlerinin yapılmasını da gerekli görebilir. Bu testler yaygın olarak arasında alerji testleri, biyopsi, ile Hepatit C testi bulunur.Alerji testi liken planusu tetikleyebilecek bir şeye alerjiniz olup olmadığını öğrenmek üzere yapılır. Alerji testi için doktor bireyi bir alerji uzmanına veya dermatoloğa yönlendirebilir.Biyopsi testinde doktor mikroskop altında incelemek için etkilenen dokudan küçük bir parça çıkarır. Doku, liken planusun karakteristik hücre paternlerine sahip olup olmadığını belirlemek için analiz edilir.
Liken planus için olası bir tetikleyici durum olan hepatit C’nin varlığını test etmek için bireyin kanından örnek alınabilir. Doktor bireyin yemek borusunu, cinsel organlarını, kulaklarını veya ağzını etkileyen tip gibi liken planusun çeşitli türlerinden herhangi birine sahip olduğundan şüpheleniyorsa başka testleri de gerekli görebilir.
Liken Planus Nasıl Geçer?
Deride gelişen liken planus genellikle aylar veya yıllar içinde kendi kendine iyileşir. Ancak liken planusun mukoz dokularını etkilediği vakalar hem tedavi gerektirir, hem de tedaviye daha dirençli olma ve tekrarlamaya meyilli olma eğilimindedir. Her durumda yılda bir kez takip randevusu için bireyin doktorunu ziyaret etmesi gerekecektir.
Liken Planus Nasıl Tedavi Edilir?
Liken planus tedavisi sürecinde ilaçlar ve diğer terapi yöntemleri kaşıntıyı hafifletmeye, ağrıyı hafifletmeye ve iyileşmeyi hızlandırmaya yardımcı olabilir. Liken planusun tedavi ve terapi süreci zorlayıcı olabilir. Bireyler tedavinin olası yan etkilerine karşı hazırlıklı olmak üzere için doktorlarından bilgi almalıdır.Liken planus tedavisi sürecinde vakanın gerektirdiği şartlara göre antihistaminikler, bağışıklık yanıtı ilaçları, kortikosteroidler, oral anti-enfeksiyon ilaçları, retinoidler, ışık terapisi gibi ilaçların yanı sıra tetikleyici öğelerin ortadan kaldırılması gibi seçeneklere başvurulması mümkündür.Liken planus tedavisi için ilk seçenek genellikle reçeteli bir kortikosteroid krem veya merhemdir. Kortikosteroidlerin işe yaramadığı vakalarda veya bireyin durumunun şiddetli veya yaygın olduğu vakalarda doktor bir kortikosteroid hapı veya enjeksiyonu önerebilir. Topikal kortikosteroidlerin yaygın yan etkileri arasında kremin uygulandığı yerde cilt tahrişi veya incelme ile oral pamukçuk gelişimi içerir. Kortikosteroidler sadece doktor tarafından belirtildiği şekilde ve kısa süreli kullanım için alındığında güvenli kabul edilir.
Ağızdan alınan antihistaminik ilaçlar liken planusun kaşıntısını hafifletebilir. Şiddetli belirti ve semptomların görüldüğü bazı vakalarda ise vücudunun bağışıklık tepkisini baskılayan veya değiştiren reçeteli bağışıklık yanıtı ilaçlarının kullanımı gerekebilir.
Işık tedavisi yani fototerapi, cildi etkileyen liken planusu temizlemeye yardımcı olabilir. Liken planus için en yaygın fototerapi, cildin yalnızca üst tabakasına yani epidermise nüfuz eden ultraviyole B yani kısaca UVB ışığını kullanır. Işık terapisi genellikle birkaç hafta boyunca haftada iki ila üç tedavi seansını gerektirir. Ancak bu terapi, kızarıklık geçtikten sonra bile cildinin biraz daha koyu kalma riski yüksek olan koyu tenli bireyler için önerilmez.Liken planus tedavisi için doktor çeşitli oral anti-enfeksiyon ilaçları ya da antibiyotikler reçete edebilir.
Bireyin durumunun kortikosteroidlere veya ışık tedavisine yanıt vermediği nadir vakalarda, doktor asitretin gibi ağızdan alınan bir retinoid ilacı reçete edebilir. Ancak retinoidler doğum kusurlarına neden olabilir, bu nedenle bu ilaçlar hamile olan veya hamile kalabilecek kadınlar için önerilmez. Bireyin hamile olduğu veya emzirdiği vakalarda, hekim tedaviyi erteleyebilir veya farklı bir tedavi seçmeyi tercih edebilir.
Doktorun liken planusun hepatit C enfeksiyonu, alerji veya bireyin kullandığı başka bir ilaçla ilgili olduğundan şüphelendiği durumlarda bireyin, başka bir tedaviye ihtiyacı olabilir. Bu tedavi yöntemleri arasında kullanılan ilaçların değiştirilmesi veya rahatsız edici alerjenlerden kaçınılması gerekebilir. Doktor bireyi bir alerji uzmanına veya hepatit C enfeksiyonu durumunda, ileri tedavi için bir karaciğer hastalığı uzmanına yani hepatologa sevk edebilir.
Liken Planus İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde BakımBireyin alacağı bir takım kişisel bakım önlemleri liken planusun neden olduğu kaşıntı ve rahatsızlığı azaltmaya yardımcı olabilir. Liken planusa karşı alınabilecek kişisel önlemler arasında, doktorun tavsiyeleri doğrultusunda nemlendirici losyon kullanmak, soğuk kompres uygulamak, cildi çizmekten ve yaralamaktan kaçınmak ya da reçeteli topikal kortikosteroid kullanılmayan durumlarda reçetesiz satılan krem veya merhem kullanmak bulunur.
Oral liken planus için iyi ağız hijyeni ve düzenli diş hekimi ziyaretleri yapılması tavsiye edilir. Aynı zamanda alkol ve sigara tüketimi ile, baharatlı veya asitli yiyecekler ya da içeceklerin tüketilmesinden kaçınmak birey için faydalı olacaktır.
Stres liken planusun belirti ve semptomlarını kötüleştirebileceği için birey stresi azaltmaya yardımcı olan yaklaşımlardan faydalanabilir.
Yapılan bir kaç küçük çaplı tıbbi deney ağız ve vulvada gelişen liken planusu tedavi etmek için aloe vera jelinin faydalı olabileceğine işaret etmektedir, ancak bunun için daha geniş çaplı araştırmanın yapılması gereklidir.
Bireyler liken planus için alternatif bir tedavi denemeden önce mutlaka doktorlarına danışmalıdır. Bazı alternatif ilaçlar veya vitamin takviyeleri, reçeteli ilaçlarla birleştirildiğinde ciddi olumsuz reaksiyonlara neden olur ve bireyin sağlığını tehlikeye sokabilir.