FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Karaciğer Yağlanması Nedir?
Karaciğer yağlanması (Hepatik Steatoz), karaciğer hücrelerinde çok fazla yağ depolanması ve birikmesi durumudur. Normal şartlar altında karaciğerde az miktarda yağ bulunur, ancak fazlası çeşitli sağlık sorunlarına yol açar.
Karaciğerin insan vücudundaki ikinci en büyük organdır. Yiyecek ve içeceklerden gelen besinlerin işlenmesine yardımcı olur ve kandaki zararlı maddeleri süzerek kanı temizler. Ancak karaciğerde çok fazla yağ bulunması, karaciğere zarar verebilecek ve yara dokusu oluşturabilecek şekilde karaciğer iltihabına neden olabilir. Daha ağır vakalarda, bu yara dokuları karaciğer yetmezliğine yol açabilir.
Karaciğer yağlanması, sebebine göre iki genel türe ayrılır. Çok fazla alkol tüketen bir kişide karaciğer yağlanması geliştiğinde, alkole bağlı karaciğer yağlanması hastalığı (AFLD) olarak bilinir. Alkol kullanmayan ya da çok az alkol kullanan bireylerde gelişen karaciğer yağlanması ise alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması (NAFLD) olarak bilinir.
Daha ağır karaciğer yağlanması geçiren bazı bireylerde, karaciğer iltihabı nedeniyle ileri derecede yara dokusu oluşabilir, yani karaciğer skarlaşması gerçekleşebilir.
Karaciğer skarlaşması , aynı zamanda karaciğer fibrozu olarak isimlendirilir. Şiddetli karaciğer fibrozu gelişirse bu da siroz gibi hayati tehdit oluşturan hastalıklara yol açabilmektedir. Siroz sonucunda karaciğer yetmezliğine kadar ilerleyen olumsuz bir durum oluşur.
Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasından muzdarip kişilerde de agresif bir karaciğer yağlanması hastalığı türü olan alkolsüz steatohepatit (NASH) geliştirebilir. Bu türde karaciğer dokusu üzerinde görülen hasar, ağır alkol kullanımından kaynaklanan hasara benzerlik gösterir ve yine karaciğer yetmezliğine neden olabilir.
Karaciğer Yağlanması Neden Olur?
Karaciğer yağlanması, vücut çok fazla yağ ürettiğinde veya ürettiği yağı yeterince etkili bir şekilde metabolize etmediğinde gelişir. Fazla yağ karaciğer hücrelerinde depolanır ve burada biriken yağ karaciğer hastalığına neden olur.
Bu yağ birikimi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Örneğin çok fazla alkol almak bu sebepler arasında en yaygın olanıdır ve alkole bağlı karaciğer hastalığının ilk aşamasıdır.
Alkol almayan veya çok az alkol alan bireylerde karaciğer yağlanması hastalığının nedeni genellikle daha az görülür. Bu durumda obezite , kandaki yüksek kan şekeri, insülin direnc i ve özellikle trigliseritler olmak üzere yüksek yağ ve kolesterol seviyelerinin rol oynadığı düşünülmektedir.
Bununla birlikte daha az görülmesine karşın karaciğer yağlanmasının nedenleri arasında gebelik , hızlı kilo kaybı , Hepatit C , yani Sarılık gibi bazı enfeksiyon türleri, çeşitli ilaçların yan etkileri, belirli toksinlere maruz kalınması ve genetik faktörler sayılabilir.
Karaciğer Yağlanması Belirtileri Nelerdir?
Birçok vakada, karaciğer yağlanması genellikle herhangi bir belirgin semptoma neden olmaz. Ancak karaciğer yağlanması belirtileri arasında karnın sağ üst tarafından şiddetli ağrı veya kişinin aşırı yorgunluk hissetmesiyle gelişen vakalar da mevcuttur.
Karaciğer yağlanmasına bağlı karaciğer hastalığı oluşan nadir vakalarda ciltte çeşitli belirtiler görülebilir. Kaşıntı ve kaşıntıya bağlı olarak gelişen kızarıklıklar meydana gelebilir.
Yine pullanma da karaciğer yağlanması ve sirozun ciltteki bazı belirtilerinden biridir. Bu tarz sorunlar yaşayan kişilerin en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna gitmeleri tavsiye edilmektedir. Bunlar haricinde sirozun belirtileri şunlardır:
- iştah kaybı
- Kilo kaybı
- Halsizlik
- Yorgunluk
- Burun kanaması
- Sarı cilt ve gözler
- Cildin altında görünen ağ benzeri damar grupları
- Karın ağrısı
- Karın şişmesi
- Bacaklarda şişme
- Erkeklerde meme büyümesi
- Kafa karışıklığı
Karaciğer Yağlanması Nasıl Teşhis Edilir?
Öncelikle doktorunuz tarafından ailede karaciğer hastalığı olup olmadığı, alkol tüketimi ve diğer sağlık sorunlarınızla ilgili tıbbi geçmişiniz hakkında bilgi istenecek ve fiziki muayene gerçekleştirilecektir.
Eğer bir anda ortaya çıkan beklenmedik yorgunluk, iştah kaybı ve benzeri açıklanamayan belirtiler yaşanıyorsa, doktora durumun bildirilmesi gereklidir. Doktorunuzun uygun görmesi halinde birkaç test istenebilir.
Fizik muayene esnasında karaciğer iltihabı olup olmadığını kontrol etmek için doktor palpasyon yapabilir veya karnınıza basabilir. Bu sayede karaciğerde bir büyüme varsa, hissedilebilir. Bununla birlikte karaciğerin büyümeden iltihaplanması da mümkündür. Sadece dokunma ile karaciğer iltihaplanması teşhis edilemeyebilir.
Doktor tarafından istenen alanin aminotransferaz testi (ALT) ve aspartat aminotransferaz testi (AST) testlerinde karaciğer enzimleri kontrol edilir ve buna göre doktorunuz bir tanı koyabilir.
Karaciğer enzimleri değerlerinin yüksek çıkması, karaciğer iltihabının sadece bir işaretidir. Karaciğer yağlanması hastalığı da karaciğer iltihabının potansiyel bir nedeni olsa da tek nedeni değildir. Bu sebeple enzim değerleri yüksek çıkarsa iltihabın nedeninin belirlenmesi için ek testler yapılması gerekecektir.
Bunun için Ultrason muayenesi, Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Manyetik Rezonans Taraması (MRI) testleri gerçekleştirilebilir. Bu yöntemlerin yanı sıra karaciğer sertliğini ölçmek için düşük frekanslı ses dalgaları kullanan titreşim kontrollü geçici elastografi ya da Fibroscan testinin yapılması da mümkündür. Bu testler sayesinde karaciğer üzerindeki yara izleri kontrol edilebilir.
Karaciğer biyopsisi , karaciğer hastalığının ne kadar ağır olduğunu belirlemenin en iyi yolu olarak kabul edilir. Karaciğer biyopsisi sırasında, lokal anesteziyle uyuşturulan bölgeden doku örnekleri alınır ve incelenir. Bu test sayesinde karaciğer yağlanmasının yanı sıra karaciğerde sertleşme ve yara dokusunun oluşması belirlenebilir.
Karaciğer Yağlanması Tedavisi
Günümüzde karaciğer yağlanması hastalığını tedavi etmek için herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak birçok vakada, yaşam tarzında yapılacak değişiklikler karaciğer yağlanmasını tersine çevirebilir.
Buna göre karaciğer yağlanmasının türüne göre doktor tarafından alkol kullanımının sınırlanması, kilo vermek için adım atılması ve beslenme tarzında değişiklik yapılması önerilebilir. Aşırı kalori içermeyen, doymuş ve trans yağların düşük olduğu besin açısından zengin bir diyet ile beslenilmesi gereklidir. Haftanın en az dört günü, günde 30 dakika egzersiz yapılması tavsiye edilir.
Eğer birey karaciğer yağlanmasına bağlı olarak komplikasyon geliştirdiyse doktor tarafından ek tedaviler önerilebilir. Örneğin siroz tedavisi için yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi ve cerrahi müdahale önerilebilir. Siroz hastalığı, karaciğer yetmezliğine yol açtıysa bir karaciğer nakli gerekli olabilir.
Karaciğer Yağlanması Evreleri Nelerdir?
Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasının 4 evresi bulunmaktadır:
1. Evre: Karaciğerde yağlanma başlangıcı olarak da adlandırılabilir. Karaciğerde normalden daha fazla yağ birikmiştir ancak yağlanma karaciğerde hasar bırakacak seviyede değildir.
2. Evre: Karaciğer yağlanmasında 2. evreye Alkole Bağlı Olmayan Steatohepatit de denebilir. Karaciğerdeki yağlanmaya bağlı olarak organda hasar oluşumu başlayabilir.
3. Evre: Bu evrede karaciğer yağlanması ilerlemiştir ve karaciğer dokuları sertleşerek bağ dokulara dönüşmeye başlar. Organda hasar başlamıştır.
4. Evre: Bu evre karaciğer yağlanmasının son evresidir. Siroz da denebilir.
Karaciğer Yağlanması Nasıl Önlenir?
Karaciğer yağlanması yaygın bir hastalıktır. Farklı türde ve evrede karaciğer yağlanmaları değişik önlemler alınabilir. Ancak genel olarak karaciğer yağlanmasını önlemek ve yağlanma başlangıcı varsa engellemek için yapılabilecekler şu şekildedir:
- Hareketli bir yaşam stiline sahip olmak genel vücut sağlığı için olduğu gibi karaciğer sağlığı için de önemlidir. Kişinin kilosuna ve yaşına uygun egzersiz programı oluşturulmalıdır. Kişinin ideal kilosuna yaklaşması fazla kilosu varsa kilo vermesi önemlidir.
- Doymuş ve trans yağ alımı sınırlandırılmalıdır. Bitkisel yağlar doymamış yağlardır. Bitki ağırlıklı bir diyet hem karaciğer sağlığı hem de kalp ve damar sağlığı için önemlidir. Hayvansal yağlar, kırmızı et, kümes hayvanlarının eti karaciğer yağlanması olan hastalarda sınırlandırılır. Zeytinyağıyla yapılmış yemekler, önerilen porsiyonlarda sebze ve meyve ile mevsiminde balık tüketilebilir.
- İşlenmiş ve paketli ürünlerden, rafine şekerden, şekerli içeceklerden uzak durulmalıdır. Bu tür ürünler trans yağ içerebilir, işlenmiş şekerler karaciğerdeki yağlanmayı şiddetlendirebilir. Paketli gıdalar tüketilecekse koruyucu, rafine şeker ve trans yağ içermeyenleri tercih edilmelidir.
- Alkole bağlı yağlanmaları önlemek için mutlaka alkol sınırlandırılmalıdır.