Hba1c Testi Nedir? Hba1c Normal Değeri ve Yüksekliği

HbA1c Testi Nedir?

HbA1c testi, tip 1 ve tip 2 diyabetin tanısı ve diyabetin ne kadar iyi yönetildiğini izlemek için kullanılan yaygın bir kan testidir ve glukolize hemoglobin olarak da bilinir. Test, son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini yansıtarak, hemoglobinin yüzde kaçının şekerle kaplandığını ölçer. Parmaktan yapılan ölçüm cihazları veya anlık kan glikoz testlerinden farklı olarak, HbA1c testi uzun vadeli kan şekeri kontrolü hakkında bilgi sunar. Diyabet hastalarının tedavi ve takip süreçlerinde kritik bir rol oynayan HbA1c testi, yüksek kan şekerine bağlı sorunların değerlendirilmesi, risk faktörlerinin belirlenmesi ve insülin dozunun ayarlanması gibi pek çok alanda fayda sağlar.

HbA1c testi, anlık değerlendirmeler yapan parmaktan iğne veya kan testlerinden farklı olarak, gizli şeker dönemi veya uykudaki kan şekeri dalgalanmalarının tespitinde güvenle kullanılabilir ve açlık gerektirmediği için günün her saatinde yapılabilir. HbA1c seviyesi ne kadar yüksekse, kan şekeri kontrolünün o kadar zayıf olduğu ve diyabet riskinin arttığı anlamına gelir. Diyabet hastaları, kan şekeri seviyelerinin aralıkta olup olmadığını anlamak ve gerektiğinde diyabet ilacı seviyesini ayarlamak amacıyla bu testi düzenli olarak yaptırır. Yüksek kan şekerine bağlı retinopati, nöropati ve nefropati gibi komplikasyonların görülebileceği diyabet hastalarında, kan şekeri kontrolü sağlanmışsa test yılda bir kez yeterli olabilirken, kontrolsüz durumlarda 3 ila 6 aylık aralıklarla tekrarlanması gerekebilir.

HbA1c Testi Neden Yapılır?

HbA1c testi, diyabetin teşhisi, tedavi sürecinin izlenmesi ve uzun dönem kan şekeri kontrolünün değerlendirilmesi için yapılır. Bu test, son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyelerini yansıtarak, diyabet hastalarının şeker kontrol düzeyini belirlemeye yardımcı olur. Ayrıca, diyabet ilaçlarının etkinliğini değerlendirme, insülin dozunu ayarlama ve yüksek kan şekerine bağlı komplikasyonların riskini belirleme gibi nedenlerle de kullanılır. HbA1c testi, hem diyabet teşhisi hem de hastalığın yönetimi için önemli bir araçtır.

Kan testinde HbA1c değerinin görülmek istenmesi şu nedenleri içerir:

• Diyabet teşhisi koymak (tip 1 veya tip 2 diyabet).
• Prediyabet durumunu belirlemek ve diyabet gelişme riskini değerlendirmek.
• Diyabet tedavisinin etkinliğini izlemek.
• Uzun dönemli kan şekeri kontrolünü değerlendirmek.
• Diyabetin neden olabileceği komplikasyon riskini (kalp-damar hastalıkları, böbrek hasarı, göz sorunları gibi) azaltmak için kan şekeri kontrolünü optimize etmek.
• Gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet) öyküsü olan kadınlarda takip yapmak.
• Kan şekeri seviyelerindeki dalgalanmaları tespit etmek ve tedavi planını buna göre düzenlemek.

HbA1c seviyesi, küçük bir artış bile ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğinden, test düzenli aralıklarla yapılmalı ve süreç uzmanlar tarafından dikkatle yönetilmelidir. Bu test, prediyabetin tanımlanmasında, tip 1 ve tip 2 diyabetin teşhisinde ve diyabet tedavi planının kontrol edilmesinde doktorlara rehberlik eder. Prediyabet tanısı, diyabet ve kardiyovasküler hastalık riskini belirlerken, ilk HbA1c testi temel seviyenizi belirler ve düzenli tekrarlarla tedavi planının etkinliğini izlemek için kullanılır. Son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini ölçen bu testin tekrarlama sıklığı, diyabet türüne, tedavi planına ve kan şekeri yönetimine bağlı olarak değişir.

HbA1c Testini Kimler Yaptırmalı?

HbA1c testini, diyabet tanısı konmuş bireyler, diyabet risk faktörleri taşıyan kişiler ve prediyabet tanısı almış olanlar düzenli aralıklarla yaptırmalıdır. Ayrıca, ailesinde diyabet öyküsü bulunanlar, fazla kilolu bireyler, hipertansiyon veya yüksek kolesterol gibi ek risk faktörlerine sahip olanlar ve 45 yaş üstü yetişkinler de bu testi yaptırmalıdır. Gebelik sırasında gestasyonel diyabet geçiren kadınlar, doğum sonrasında diyabet gelişim riskini değerlendirmek için de HbA1c testi yaptırabilir. Test, hem diyabetin erken teşhisi hem de tedavi planlarının etkinliğini izlemek için önemli bir araçtır.

HbA1c testi şu aralıklarla yapılabilir:

• Prediyabetiniz varsa yılda 1 kez,
  
• Tip 2 diyabet hastasıysanız, insülin şekeri kullanmıyorsunuz ve kan şekeri seviyesi sürekli olarak hedef aralığı dahilindeyse yılda 2 kez,
• Tip 1 diyabet mevcutsa yılda 4 kez,
• Tip 2 diyabetiniz var ve diyabeti yönetmek adına insülin kullanmak gerekiyor ve kan şekeri seviyesini belli bir aralıkta tutmakta zorlanıyorsanız yılda 4 kez test yaptırmanız efektif olacaktır.

Doktorunuzun diyabet tedavi planında yapacağı değişiklikler ya da yeni bir diyabet ilacı kullanımında daha sık Hba1c testi yapılması gerekebilir.

Hba1c Testi Neyi Gösterir?

HbA1c testi, kandaki glikozun kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobine bağlanma oranını ölçerek, son 3 ayın ortalama kan şekeri seviyesini gösterir. Bu bağlanma, vücudun kanda bulunan şekeri doğru şekilde kullanamaması ve dokulara taşıyamamasından kaynaklanır. Glikoz seviyeleriniz son haftalarda yüksekse, HbA1c test sonucunuz da yüksek çıkacaktır. Ortalama kan şekeri seviyesini belirlediği için HbA1c testi, diğer kan şekeri ölçümlerine göre daha yüksek doğruluk sunar. Test sonucu hafif yüksekse prediyabet, daha yüksekse diyabet teşhisine işaret edebilir.

HbA1c Testi Nasıl Yapılır?

HbA1c testi, diyabetin kontrolü ve teşhisinde kullanılan basit bir kan testidir ve aç olmanızı gerektirmez; test öncesinde normal yeme-içme düzeninizi sürdürebilirsiniz. Test sırasında alınan kan laboratuvarda incelenir ve sonuçlar yüzde olarak raporlanır. HbA1c yüzdesi ne kadar yüksekse, diyabet ve diyabete bağlı sorunları geliştirme riski de o kadar yüksektir.

HbA1c testi, kandaki uzun dönem şeker seviyesini ölçerek diyabet tanısı ve takibi için hayati öneme sahip bir tanı testidir. Testi, iç hastalıkları (dahiliye), endokrinoloji veya diyabet tedavisi bölümlerinde yaptırabileceğiniz gibi, genel sağlık durumunuzu detaylı bir şekilde analiz eden kadın ve erkek check up paketleri kapsamında da değerlendirebilirsiniz. HbA1c testi, kan şekerinizin son birkaç ay içindeki ortalamasını belirleyerek diyabetin erken teşhisine olanak tanır ve tedavi sürecini destekler. Acıbadem’in sunduğu kapsamlı check up hizmetleri, HbA1c testi gibi kritik tetkiklerle yalnızca diyabet yönetiminizi kolaylaştırmayı değil, aynı zamanda olası riskleri erken dönemde tespit ederek yaşam kalitenizi artırmayı hedefler.

HbA1c Kaç Olmalı?

%6, 5 ve üzerindeki sonuçlar diyabet teşhisi anlamına gelirken, %8’in üzerinde bir değer diyabetin iyi kontrol edilmediğini ve diyabetle ilişkili komplikasyonların riskinin arttığını gösterir. Diyabetli bireyler için genellikle %7 veya daha düşük bir HbA1c seviyesi hedeflenir, ancak kişiye bağlı olarak farklı hedefler belirlenebilir. Eğer HbA1c seviyeniz hedefin çok üzerindeyse, doktorunuz diyabet yönetim planında değişiklik yapabilir. Kan şekeri seviyesini evde izleyen kişiler, cihazların sonuçlarını mg/dL veya mmol/L cinsinden görebilir, bu nedenle sonuçları yüzdeye çevirmek önemlidir.

HbA1c seviyesi ve tahmini ortalama kan şekeri (glukoz) seviyesi şu şekildedir:

• %6 - 126 mg/dL (7 mmol/L)
• %7 - 154 mg/dL (8.6 mmol/L)
• %8 - 183 mg/dL (10.2 mmol/L)
• %9 - 212 mg/dL (11.8 mmol/L)
• %10 - 240 mg/dL ( 13.4 mmol/L)
• %11 - 269 mg/dL (14.9 mmol/L)
• %12 - 298 mg/dL (16.5 mmol/L)

Test sonucu; %6.5 ya da daha yüksekse diyabetiniz olduğu manasına gelir, %5.7 ila 6.4 aralığındaysa prediyabet yani şeker hastalığına yakalanma olasılığınızın yüksek olduğu manasına gelir, %5.7 ve altındaki seviyelerdeyse normaldir. Hemoglobin A1C ne kadar yüksekse, diyabetle alakalı sorunlara sahip olma riskiniz o derecede yüksektir.

Aşağıdaki durumlar Hba1c testinde dalgalanmalar, yanlış sonuçlar yaşanabilir:

• Ağır veya kronik kanama yaşıyorsanız, hemoglobin depolarınız tükenmiş olabilir. Ve bu da test sonuçlarının doğru olmayan bir şekilde düşük sonuçlar vermesine sebep olabilmektedir.
  
• Demir eksikliğiniz mevcutsa, A1C test sonuçlarınız sizi yanıltabilir.
• Çoğu kişide, hemoglobin A adı verilen tek bir hemoglobin türü mevcuttur. Yaygın olmayan bir hemoglobin türüne (hemoglobin varyantına) sahip olduğunuz takdirde, Hba1c test sonucu çok yüksek ya da çok düşük olabilir. Bir hemoglobin varyantı teşhisi konulursa, en doğru sonuçlar adına A1C testlerinin özel bir laboratuvarda yapılması gerekebilir.
• Hemolitik aneminiz mevcutsa ya da yakın bir zaman diliminde kan transfüzyonu yaptıysanız, sonuçlar oldukça düşük seyredeceğinden hatalı ölçümleme yapılmış olacak. O yüzden yapılmasına gerek yoktur.

Hba1c Yükseliği Nedir?

HbA1c yükseliği, kan şekeri seviyelerinin uzun süre kontrolsüz şekilde yüksek seyrettiğini ve vücudun glikozu etkili bir şekilde kullanamadığını gösterir. Bu durum genellikle diyabetin yetersiz yönetimini, tedavi planına uyumsuzluğu veya insülin direncini işaret eder. HbA1c seviyesinin yükselmesi, diyabetle ilişkili retinopati, nöropati ve nefropati gibi komplikasyonların gelişme riskini artırabilir. Ayrıca, kardiyovasküler hastalık riski de HbA1c düzeyinin artışıyla birlikte yükselir. Bu nedenle, yüksek HbA1c seviyeleri, tedavi planının yeniden değerlendirilmesini ve kan şekeri kontrolü için yaşam tarzı değişiklikleri veya ilaç tedavisi gibi önlemler alınmasını gerektirir.

Hba1c yüksekliği nedenleri arasında şunlar yer alır:

• Kontrolsüz diyabet : Tip 1 veya tip 2 diyabetin yeterince yönetilememesi.
• Diyet alışkanlıkları : Yüksek karbonhidratlı ve şekerli gıdaların aşırı tüketimi.
• Yetersiz insülin veya ilaç kullanımı : Diyabet tedavisinde insülin veya oral ilaçların yetersiz dozu veya düzenli kullanılmaması.
• Fiziksel aktivite eksikliği : Egzersiz yapılmaması, kan şekeri kontrolünü zorlaştırabilir.
• Stres : Psikolojik veya fiziksel stres, kan şekeri seviyelerinin yükselmesine neden olabilir.
• Enfeksiyonlar veya hastalıklar : Vücutta enfeksiyon veya iltihaplanma varlığı, HbA1c seviyelerini artırabilir.
• Hormonal bozukluklar : Tiroid bozuklukları, Cushing sendromu gibi durumlar kan şekeri kontrolünü etkileyebilir.
• Obezite : Aşırı kilo, insülin direncine ve kan şekeri seviyelerinde artışa neden olabilir.
• Alkol veya sigara kullanımı : Özellikle kronik ve aşırı tüketim, kan şekeri seviyelerini olumsuz etkileyebilir.
• Genetik faktörler : Bazı kişiler genetik olarak daha yüksek HbA1c seviyelerine yatkın olabilir.
• Böbrek veya karaciğer hastalıkları : Bu organlardaki işlev bozuklukları, kan şekeri metabolizmasını etkileyebilir.

Hba1c Nasıl Düşürülür?

Hba1c düzeyinin düşürülmesinin etkili ve tek yöntemi, kan şekeri düzenlenmesini sağlamaktır. Bunun kontrol altında tutulabilmesi için, doktor tarafından tedavi planı, beslenme planı, ilaç ve insülin enjeksiyonu şeması net bir şekilde belirlenmelidir.

İnsüline bağımlı diyabet hastalarında insülin dozları iyi bir şekilde ayarlanarak hiperglisemi ve hipoglisemiler önlenmelidir. Beslenme planında kan şekerini yükselten karbonhidratlı ve şekerli gıdalardan kaçınmak gereklidir. Onun yerine sebze ağırlıklı ve lifli gıdalara önem verilmelidir. Bol su içmek ve egzersiz yapmak oldukça önemlidir.