Entübe Nedir? Entübasyon Neden Yapılır?

Aynı zamanda entübe olarak bilinen entübasyon herhangi bir nedenden dolayı oluşan bir solunum sorunun aşılması için endotrakeal tüp adı verilen bir cerrahi borunun ağızdan veya burundan solunum yoluna yerleştirilmesi işlemidir. Entübasyon bireyin yeterli bir oranda nefes almasına yardımcı olacak için bir ventilatöre yani hava sağlama cihazına bağlanabilmesi için yapılır.

Entübasyon yaygın olarak birey kendi solunum yolunu koruyamadığı, yardımsız kendi başına nefes alamadığı veya her iki durumun eş zamanlı geliştiği vakalarda yapılır. Anestezi veya sedasyon altında iken ve ameliyat sırasında kendi başlarına nefes alamayacak bireyler veya şiddetli bir hastalık sürecinde ya da yaralanma nedeniyle vücuda yeterli oksijeni yardımsız sağlayamayacak bireyler için entübasyon kullanılır.

Genel anestezi sürecinde kullanılan anestezi ilaçları, diyafram dahil olmak üzere vücudun kaslarını felç ederek ventilatör olmadan nefes almayı imkansız hale getirdiği için entübasyon uygulamasına başvurulması zorunludur.

Yaygın olarak ameliyatın hemen ardından endotrakeal tüp çıkarılır, yani birey ekstübe edilir. Eğer bireyin durumu ağırsa veya kendi kendine nefes almakta güçlük çekiyorsa ventilatörde daha uzun süre kalması gerekli olabilir.

Çoğu cerrahi müdahalenin ardından anestezinin etkilerini tersine çevirmek için bir ilaç verilir. Bu ilaç bireyin hızla uyanmasını ve kendi kendine nefes almaya başlamasını sağlar. Açık kalp prosedürleri gibi bazı prosedürlerde ise bireye anesteziyi tersine çevirecek ilaç verilmez ve hastaya kendi kendine yavaşça uyanır. Bu durumda birey kendiliğinden solunuma başlayabilecek hale gelince kadar ventilatörde kalmaları gereklidir.

Entübasyon solunum yetmezliği durumunu, yani bireyin kendi kendine yeterli oksijen alamadığı bir durumu yönetmek amacıyla da uygulanır. Bir bireyin kendi başına yeterince iyi nefes alamayacak kadar hasta olmasının akciğerlerinde hasar oluşumu, ağır pnömoni veya KOAH gibi birçok nedeni vardır.

Entübe sürecinde özellikle bireyin uzun süre ventilatörde kalması gerektiğinde ortaya çıkabilecek bir takım potansiyel sorunlar vardır. Entübasyon süreci ile birlikte gelen riskler arasında öncelikle ağızda, dilde, dişlerde veya gırtlakta travma yani yaralanma bulunur. Entübasyon sürecinin diğer riskleri arasında boğaz ağrısı, ses kısılması, kanama, kazara trakea yani hava tüpü yerine yemek borusuna entübasyon, trakea travması, kusmuk, tükürük veya diğer sıvıları ciğerin içine çekmek yani aspirasyon, aspirasyona bağlı olarak gelişen zatürree, ventilatörden ayrılamama nedeniyle trakeostomi yapılması zorunluluğu ile uzun süreli entübasyona bağlı olarak yumuşak doku erozyonu bulunur. Çok nadir vakalarda akciğerde sönme görülebilir.

Sigara içen, KOAH gibi bir akciğer hastalığı olan, boyun veya omurga bölgesinde yaralanma geçirmiş veya fazla kilolu bireylerde entübasyon ve sonrasında iyileşme zorlaşabilir.

Birey, entübasyondan önce tipik olarak sedasyona tabi tutulur. Hastalık veya yaralanma nedeniyle bilinci kapalı bireylerde ağız ve hava yolu gevşeyeceği için sedasyon gerekli olmayabilir. Birey tipik olarak sırt üstü yatırılır. Endotrakeal tüpü yerleştirecek sağlık görevlisi yatağın başında bekler. Bireyin ağzı açılır ve bireyin dilini kenarda tutarak boğazı aydınlatacak bir alet kullanılır. Endotrakeal tüp bu alet yardımı ile boğaza, oradan da solunum yoluna yönlendirilir.

Endotrakeal tüpün yerinden kaymasını ve hava kaçmasını önlemek için tüpün çevresinde bir balon bulunur. Bu balon uygun derecede şişirildikten sonra endotrakeal tüp solunum yoluna güvenli bir şekilde yerleştirilir. Bu aşamadan sonra tüp ağızda yerine bağ veya bant ile sabitlenir.

Entübasyonun başarılı olup olmadığı önce bir stetoskopla akciğerleri dinleyerek kontrol edilir ve genellikle bir göğüs röntgeni ile teyit edilir. Bir karbondioksit ölçüm cihazı ile de borunun gerçekten akciğerlere yerleştirildiği doğrulanabilir. Karbondioksit, endotrakeal tüp yemek borusuna değil, ama akciğerlere gittiği zaman tüpten dışarı alınacağı için bu alet kullanılır.

Bazı vakalarda, özellikle ağız veya boğaz bölgesinde bir cerrahi müdahale gerçekleştirilecek ise veya bu bölgeler yaralandıysa nazotrakeal tüp adı verilen bir solunum tüpü ağız yerine burun içinden geçirilir. Buna nazal entübasyon, yani burun entübasyonu denir.

Nazotrakeal tüp burun deliğinden buruna, boğazın arkasından aşağıya ve üst solunum yoluna gider. Bu sayede bireyin ağız bölümü boşta kalır ve gerekli cerrahi müdahalenin yapılması mümkün olur. Nazal entübasyon daha nadir uygulanır, çünkü daha geniş ağız açıklığını kullanarak entübasyon yapmak daha kolaydır.

Entübasyon prosedürü hem yetişkinler hem de çocuklar için aynı yöntemleri izler, ancak kullanılan ekipmanın boyutu farklıdır. Bir çocuğun solunum yolu bir yetişkine kıyasla daha küçüktür ve yapılan işlemin biraz daha hassasiyet ile ve daha küçük bir endotrakeal tüp ile gerçekleştirilmesi gerekebilir.

Özellikle çocuklarda entübasyonu kolaylaştırmak için solunum tüpünü takan sağlık görevlisinin süreci bir monitörde izlemesini sağlayan bir fiber optik görüntü verici araç kullanılır. Tüpü yerleştirmenin asıl süreci büyük çocuklarda yetişkinler için uygulanan süreç ile aynıdır. Sadece yenidoğanlarda ve bebeklerde nazal entübasyon tercih edilir.

Bireye yerleştirilen herhangi bir tüpü çıkarmak genellikle takmaktan çok daha kolaydır. Tüpün çıkarılma zamanı geldiğinde öncelikle tüpü sabit yerinde tutan bağlar veya bantlar temizlenir. Daha sonra tüpü hava yolunda tutan balon söndürülür. Bunun ardından tüp hafifçe dışarı çekilebilir. Tüp çıktıktan sonra hastanın solunum işini kendi başına yapıp yapamadığı gözlemlenir.

Bir prosedür için ventilatörde olacak ve daha sonra prosedür tamamlandığında ekstübe edilecek bir birey ayrıca beslenmeye için bir müdahale gerçekleştirilmesine ihtiyaç duymaz, gerekli hallerde damar yoluyla sıvı alabilir. Ancak bireyin iki veya daha fazla gün ventilatöre bağımlı olması bekleniyor ise, beslenmeye genellikle entübasyon işleminden bir veya iki gün sonra başlanır.

Entübe bireylerin ağızdan, ısırarak, çiğneyerek ve yutkunarak yiyecek veya sıvı almaları güvenli ve mümkün değildir. Bu sebeple besinleri, ilaçları ve sıvıları ağızdan güvenli bir şekilde almak için boğaza ve mideye bir tüp yerleştirilir. Bu tüp ağza yerleştirildiğinde orogastrik(OG)veya burun içi ile boğaza yerleştirildiğinde nazogastrik(NG) tüp olarak adlandırılır. Bireyin alması gereken ilaçlar, sıvılar ve besinler daha sonra büyük bir şırınga veya pompa kullanılarak orogastrik tüp aracılığıyla mideye itilir. Diğer vakalarda hastanın besinleri, ilaçları ve sıvıları damardan alması gerekebilir. Total parenteral beslenme(TPN) olarak adlandırılan damardan beslenme sıvı formda doğrudan kan dolaşımına besin ve kalori sağlar. Ancak yiyecekler en etkili şekilde bağırsaklar tarafından emilerek vücuda alınabildiği için kesinlikle gerekli olmadıkça bu beslenmeden kaçınılır.