FOR INTERNATIONAL PATIENTS
El Ayak Ağız Hastalığı Nedir?
El ayak ağız hastalığı , genellikle coxsackievirus adındaki bir virüsten kaynaklanan, ağız içinde yaralara, ellerde ve ayaklarda ise döküntülere yol açan ve çoğunlukla 5 yaş altı çocuklarda görülen bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Yaz ve sonbahar aylarında yaygın olarak görülür ve enfekte çocuklarda ateş, boğaz ağrısı, iştahsızlık ve halsizlik gibi belirtilere yol açar. Hijyen kurallarına dikkat edilmesiyle önlenebilir ve çoğu vakada kendiliğinden iyileşir. Ancak yüksek ateş veya şiddetli semptomlar durumunda tıbbi destek gerekebilir.
El ayak ağız hastalığının çocuklarda yaygın olmasının en önemli nedenlerinden biri, beş yaş altındaki çocukların bağışıklık sistemlerinin gelişmemiş olması ve kreş, okul gibi kalabalık ortamlarda yakın temasın sık görülmesidir. Ortak oyuncak veya eşya kullanımı ile hijyen eksikliği de virüsün çocuklar arasında hızla yayılmasına zemin hazırlar.
Hastalığın tedavisinde genellikle ateş ve ağrı kontrolü için uygun ilaçlar, bol sıvı tüketimi ve istirahat önerilir. Ağız içindeki yaraların rahatlatılmasına yönelik ağız gargaraları veya ağrı kesici spreyler de kullanılabilir. El ayak ağız hastalığına karşı spesifik bir aşı veya antiviral tedavi olmaması nedeniyle hijyen kurallarına özen göstermek ve vücudun bağışıklık direncini yüksek tutmak önem taşır.
El Ayak Ağız Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
El ayak ağız hastalığı genellikle hafif ateş, halsizlik ve boğaz ağrısı gibi soğuk algınlığı benzeri belirtilerle başlar. İlerleyen dönemde daha belirgin belirtiler oluşarak ağız içinde, özellikle dil ve yanak gibi bölgelerde ağrılı küçük kabarcıklar veya aft adı verilen yaralar görülür. Bu durum yutkunmayı zorlaştırıp iştahsızlığa yol açabilir.
El ve ayaklarda ise küçük, kırmızı kabarcıklar veya döküntüler ortaya çıkar. Bazen diz ve kalça gibi vücudun diğer bölgelerinde de benzer bulgular gözlenebilir. Bu belirtiler genellikle 7-10 gün içerisinde kendiliğinden iyileşmekle birlikte ağrılı aşamalarda çocukların yeterli sıvı ve besin almasına özen göstermek önem taşır.
El, ayak, ağız hastalığının yaygın belirtileri şunlardır:
- Yüksek ateş.
- Boğaz ağrısı.
- Halsizlik ve iştahsızlık.
- Ağız içinde, dilde ve diş etlerinde ağrılı yaralar (aft benzeri lezyonlar).
- Avuç içi, ayak tabanı ve bazen kalçada kırmızı döküntüler veya su dolu kabarcıklar.
- İdrak ve yutkunma güçlüğü.
- Vücutta yaygın huzursuzluk ve rahatsızlık hissi.
- Nadiren tırnak düşmesi veya soyulması (hastalığın ilerleyen aşamalarında görülebilir).
El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Olur?
El ayak ağız hastalığı, çoğunlukla çocuklarda görülen ve coxsackievirus A16 gibi enterovirüslerin neden olduğu bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Hastalık, enfekte kişilerin tükürük, burun akıntısı veya dışkılarıyla temas yoluyla yayılır ve özellikle yaz ve sonbahar aylarında sıkça ortaya çıkar.
İlk belirtiler hafif ateş, iştahsızlık, boğaz ağrısı ve halsizlik şeklinde kendini gösterir; birkaç gün içinde ağız içinde ağrılı yaralar, el ve ayaklarda ise küçük kırmızı döküntüler veya kabarcıklar oluşur. Bu belirtiler çocuklarda iştahsızlık ve huzursuzluk yaratabilir, ancak hastalık genellikle bir hafta ila 10 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Çoğu vakada hafif seyreden hastalık, yüksek ateş veya şiddetli semptomlar durumunda tıbbi müdahale gerektirebilir.
- Kuluçka Dönemi (İlk Belirtilerin Ortaya Çıkmasından Önceki Süre) : Virüs vücuda girdikten sonra genellikle 3-7 gün süren belirtisiz bir dönem yaşanır.
- İlk Belirtiler (Prodrom Dönemi) : Hafif ateş, halsizlik, iştahsızlık ve boğaz ağrısı gibi soğuk algınlığı benzeri belirtiler görülmeye başlar.
- Ağız İçinde Yaralar ve Döküntülerin Başlaması : Ağız içinde ağrılı küçük su kabarcıkları ya da ülserler ortaya çıkar. Bu lezyonlar yutkunmayı güçleştirebilir ve iştah kaybına neden olabilir.
- El ve Ayaklarda Döküntü Oluşması : Avuç içi, ayak tabanı ve bazen kalça ya da diz bölgesinde küçük, kırmızı kabarcıklar veya döküntüler belirir. Bu kabarcıklar zamanla su toplar ve patlayabilir.
- İyileşme Dönemi : Hastalık genellikle 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Ağız içi yaralar kuruyup döküntüler azaldıkça ateş de düşer. Tamamen iyileşmenin ardından genellikle kalıcı bir iz veya komplikasyon oluşmaz.
El Ayak Ağız Hastalığı Neden Olur?
El ayak ağız hastalığı, genellikle coxsackievirus A16 ve benzeri enterovirüs türleri nedeniyle ortaya çıkan bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Enfekte kişilerin tükürük, burun akıntısı, deri lezyonları ve solunum yoluyla yaydığı virüsler, özellikle yaz ve sonbahar mevsimlerinde hijyen eksikliği, ortak eşyaların kullanımı ve hasta kişilerle yakın temas nedeniyle bulaşır.
El ayak ağız hastalığının başlıca nedenleri şunlardır:
- Coxsackievirus A16 (hastalığın en yaygın sebebi olan virüs türü),
- Enterovirüs 71 (bazı vakalarda hastalığa neden olabilen bir diğer virüs türü),
- Virüs taşıyan kişilerle doğrudan temas,
- Virüsün bulunduğu yüzeylere veya eşyalara temas sonrası ağız, burun veya gözlere dokunmak,
- Virüs bulaşmış yiyecek veya içeceklerin tüketilmesi,
- Yetersiz el hijyeni, özellikle tuvalet sonrası veya bez değiştirme sırasında.
El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Bulaşır?
El ayak ağız hastalığı oldukça bulaşıcı bir viral enfeksiyondur ve genellikle enfekte kişilerle doğrudan temas yoluyla yayılır. Virüs, hastalığı taşıyan kişinin tükürüğü, burun akıntısı, dışkısı ve vücut salgılarıyla temas sonucu bulaşabilir. Özellikle çocukların bir arada bulunduğu kreş, okul gibi toplu ortamlarda hastalık hızla yayılabilir.
Bulaşıcılık, semptomların başlamasından önceki birkaç gün ve hastalığın ilk haftasında en yüksek seviyededir, ancak bazı durumlarda belirtiler kaybolduktan sonra da bir süre devam edebilir. Hastalıktan korunmak için hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve enfekte kişilerle temastan kaçınılması önemlidir.
El ayak ağız hastalığı bulaşma yöntemleri şunlardır:
- Virüs taşıyan kişiyle doğrudan temas,
- Hastalıklı kişinin öksürmesi veya hapşırması sonucu havaya yayılan damlacıkların solunması,
- Virüs bulunan yüzeylere (oyuncaklar, masa, kapı kolu vb.) temas ettikten sonra ağız, burun veya gözlere dokunmak,
- Virüs bulaşmış yiyecek veya içeceklerin tüketilmesi,
- Hasta bir kişinin dışkısıyla temas (özellikle bez değiştirme sırasında),
- Virüs taşıyan kişilerin tükürük veya burun akıntısına temas etmek.
El Ayak Ağız Hastalığı Nasıl Önlenir?
El ayak ağız hastalığından korunmak için hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir. Düzenli el yıkama, özellikle yemeklerden önce, tuvaletten sonra ve dışarıdan geldikten sonra enfeksiyon riskini azaltır. Oyuncaklar, masa, kapı kolu gibi sıkça temas edilen yüzeylerin temizliği ve kişisel eşyaların (bardak, çatal, havlu) paylaşılmaması, virüsün yayılmasını önler.
Ayrıca, hasta kişilerle temastan kaçınılmalı ve hasta çocukların okula veya kreşe gitmemesi sağlanmalıdır. Çocukların ellerini ağız ve yüzlerine götürmemesi konusunda bilinçlendirilmesi de virüs bulaşma riskini azaltır. Bu basit önlemlerle el ayak ağız hastalığından korunmak mümkündür.
El ayak ağız hastalığını önlemek için alınabilecek tedbirler şu şekildedir:
- Elleri sık sık sabunla yıkayın.
- Hasta kişilerle yakın temastan kaçının.
- Hastaların kullandığı tabak, çatal, kaşık, bardak gibi eşyaları ayrı tutun.
- Oyuncakları ve ortak kullanılan yüzeyleri düzenli olarak dezenfekte edin.
- Hapşırma veya öksürme sırasında ağız ve burnu kapatın.
- Kirli ellerle ağız, burun veya gözlere dokunmaktan kaçının.
- Tuvalet eğitimi alan çocuklarda el yıkama alışkanlığını teşvik edin.
- Kreş veya anaokulu gibi kalabalık ortamlarda hijyen kurallarına dikkat edin.
- Hasta çocukları iyileşene kadar okula veya toplu alanlara göndermeyin.
El Ayak Ağız Hastalığı Tedavisi ve Uygulanan Yöntemler
El ayak ağız hastalığının tedavisinde hastalığı doğrudan geçirecek özel bir tedavi veya aşı bulunmaz. Tedavi daha çok semptomları hafifletmeye yöneliktir. Kaşıntıyı gidermek için losyonlar, boğaz ağrısı için spreyler ve ateş düşürücü ile ağrı kesici ilaçlar doktor tavsiyesiyle kullanılabilir.
Ayrıca, hasta çocukların yumuşak gıdalarla beslenmesi (çorba, yoğurt gibi ağız yaralarını kötüleştirmeyecek gıdalar), bol sıvı tüketmesi ve dinlenmesi önerilir. Ilık su ve hafif sabunla duş almak da rahatlatıcı olabilir. Hastalık genellikle 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşir; el ve ayaklarda oluşan sıvı dolu kabarcıklar kuruyarak leke bırakır, zamanla bu lekeler de kaybolur.
Sıkça Sorulan Sorular
El Ayak Hastalığı Nerelerde Görülür?
Dünya genelinde görülmekle birlikte, vakalar sıklıkla ılıman iklimlerde yaz sonu ve sonbahar başı dönemlerinde zirve yapar. Tropik bölgelerde ise ilkbahar sonu ve sonbahar başı başta olmak üzere yıl boyunca aralıklı salgınlar görülebilir. Özellikle Asya-Pasifik bölgesinde 1990’lardan bu yana ciddi salgınlar yaşanmıştır. Örneğin 2012’de Çin’de 1, 5 milyon vaka kaydedilmiştir. Hastalığın yayılımında hijyen koşulları ve sosyo-ekonomik faktörler rol oynar. Bu nedenle kırsal bölgelerde sıklıkla daha yüksek vaka sayıları görülebilir. Dolayısıyla hijyen ve sanitasyon önlemlerine ağırlık verilmesi, EAH’nın kontrol altına alınmasında kritik önem taşır.
El Ayak Hastalığı Bulaşıcılık Süresi Ne Kadardır?
Hastalığın en yoğun bulaşıcılık dönemi, belirtilerin ilk ortaya çıktığı 3-5 günlük süreçtir. Ancak virüs, semptomlar kaybolduktan sonra bile bir süre daha dışkı yoluyla atılabileceği için tam anlamıyla bulaşıcılık birkaç hafta sürebilir. Hijyen kurallarına dikkat etmek ve özellikle çocuklarda alt temizliği sonrasında elleri iyice yıkamak bu dönemde kritik önem taşır.
El Ayak Hastalığı Büyüklere Geçer Mi?
Evet, genellikle beş yaş altı çocuklarda daha sık görülmesine rağmen yetişkinler de el ayak hastalığına yakalanabilir. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler ya da hastalarla yakın temasta bulunan yetişkinler risk altındadır. Özellikle çocuk bakımıyla ilgilenen ebeveyn veya öğretmen gibi kişilerde hastalığın bulaşma ihtimali artar.
El Ayak Hastalığı Nasıl Geçer?
Hastalık çoğunlukla hafif seyreder ve kendiliğinden iyileşir. Tedavi, semptomları hafifletmeye yöneliktir: Ateş düşürücü ve ağrı kesiciler kullanılabilir, bol sıvı almak ve istirahat etmek önerilir. Ağız içindeki yaralar nedeniyle katı gıdalar yerine çorba, yoğurt gibi yumuşak veya sıvı gıdalar tüketmek ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.
El Ayak Hastalığına Ne İyi Gelir?
Ağız yaralarını rahatlatmak için ağrı kesici spreyler veya gargara ürünleri kullanılabilir. Ayrıca el ve ayaklarda oluşan döküntü ve kaşıntıları gidermek için hekim tavsiyesiyle kullanılan bazı topikal kremler rahatlama sağlayabilir. Hijyen kurallarına dikkat etmek, yeterli istirahat ve sağlıklı beslenmek de iyileşme sürecini destekler.
El Ayak Ağız Hastalığı Hangi Yaştaki Çocuklarda Daha Çok Görülür?
El ayak ağız hastalığı en çok 10 yaş altı çocuklarda, özellikle de 5 yaş ve altındaki çocuklarda daha yaygın olarak görülür. Bu yaş grubundaki çocukların bağışıklık sistemi henüz tam olarak gelişmediği için virüse karşı daha hassastırlar. Ayrıca, okul ve kreş gibi toplu ortamlarda daha fazla zaman geçirdikleri için enfekte olma riski de artar.
El Ayak Ağız Hastalığı Ne Kadar Sürer?
El ayak ağız hastalığı genellikle 7 ila 10 gün içinde kendiliğinden iyileşir. İlk belirtiler ortaya çıktıktan sonra birkaç gün içinde ağız yaraları ve el ile ayaklarda döküntüler gelişir. Hastalığın en yoğun semptomları ilk 3-5 gün boyunca görülür ve ardından döküntüler yavaşça iyileşmeye başlar. Çoğu vaka, bir hafta içinde tamamen iyileşir; ancak bazı çocuklarda hafif semptomlar biraz daha uzun sürebilir.
El Ayak Ağız Hastalığı Kuluçka Süresi
El ayak ağız hastalığının kuluçka süresi genellikle 3 ila 7 gün arasındadır. Bu süre, virüsün vücuda girmesinden ilk belirtilerin ortaya çıkmasına kadar geçen dönemi ifade eder. Kuluçka süresi boyunca hastalık bulaşıcı olabilir, bu yüzden virüs taşıyan kişi henüz belirti göstermese bile hastalığı başkalarına bulaştırabilir.
