FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Kanlı İshal (Dizanteri) Nedir?
Halk arasında kanlı ishal olarak da bilinen dizanteri , bağırsak iltihabı sonucu ortaya çıkan ve şiddetli ishal ile seyreden bulaşıcı bir hastalıktır. Bu hastalık genellikle Shigella adı verilen bakteriler ya da bazı parazitler tarafından tetiklenir. Dizanteri, özellikle bağırsaklarda mukus ve kanın görüldüğü ishalle birlikte mide kramplarına neden olabilir. Bu süreçte hastanın kaybettiği sıvıyı geri kazanması çok önemlidir, çünkü yeterli sıvı alımı olmazsa ciddi sağlık sorunları, hatta ölüm bile meydana gelebilir.
Dizanterinin belirtileri genellikle birkaç gün içinde hafifler ve çoğu hasta bu süreçte tıbbi yardım arayışına girmeyebilir. Ancak her ne kadar vakalar hafif seyredebilse de, dizanteri vakaları sağlık otoritelerine bildirilmelidir. Dünya genelinde her yıl milyonlarca kişi dizanteri nedeniyle hastalanmakta ve bu vakaların bir kısmı ölümle sonuçlanmaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, yetersiz hijyen koşulları ve temiz suya erişim eksikliği nedeniyle dizanteri, 5 yaş altındaki çocuklar arasında yüksek ölüm oranlarına neden olmaktadır.
Hijyenin artırılması, temiz içme suyuna erişimin sağlanması ve enfeksiyonun erken dönemde fark edilip tedavi edilmesi, dizanterinin yayılmasını ve ölümcül etkilerini azaltmada hayati öneme sahiptir.
Dizanteri Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?
Dizanteri belirti ve semptomları, büyük ölçüde enfeksiyonun yayıldığı bölgedeki genel temizlik kalitesine bağlı olarak hafif ila şiddetli arasında değişir. Bu sebeple gelişmiş ülkelerde dizanteri belirti ve semptomları, gelişmekte olan ülkeler veya tropikal bölgelere göre daha hafif olma eğilimindedir.
Dizanteri belirtileri arasında şunlar yer alır:
- Sık ve sulu dışkılama,
- Dışkıda kan ve mukus (balgam) görülmesi,
- Şiddetli karın ağrısı ve kramp,
- Yüksek ateş ve titreme,
- Mide bulantısı ve kusma,
- Halsizlik ve bitkinlik,
- İştahsızlık ve kilo kaybı,
- Dehidrasyon (vücut sıvı kaybı),
- Bağırsak hareketlerinde aciliyet hissi,
- Şiddetli vakalarda, bilinç bulanıklığı ve şok riski.
Dizanteri belirtileri genellikle enfeksiyondan 1 ila 3 gün sonra ortaya çıkar. Normal şartlar altında hasta birey yaklaşık bir hafta içinde iyileşir. Buna ek olarak bazı bireyler dizanteri sonrasında uzun bir süre boyunca, bazen yıllarca devam edebilen laktoz intoleransı geliştirebilir.
Kanlı İshal (Dizanteri) Hastalığı Nasıl Seyreder?
Kanlı ishal, yani dizanteri, genellikle hafif semptomlarla başlayıp hızla ilerleyen bir hastalıktır. İlk aşamada, enfekte olan kişi hafif karın ağrıları, mide krampları ve ishal yaşayabilir. Bu ishal başlangıçta su kaybı ile sınırlı olabilirken, hastalık ilerledikçe dışkıda kan ve mukus görülmeye başlar. Bu noktada, dizanteri kendini daha şiddetli belirtilerle gösterir. Mide ağrısı artar, sürekli dışkılama isteği hissedilir ve ciddi sıvı kaybı yaşanır. Şiddetli vakalarda yüksek ateş, titreme ve halsizlik de görülebilir.
Hastalığın seyri, dizanterinin türüne ve hastanın bağışıklık sistemine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Hafif vakalarda birkaç gün içinde belirtiler azalır ve hasta kendiliğinden iyileşebilir. Ancak şiddetli vakalarda, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ve küçük çocuklarda, dizanteri hızla kötüleşebilir ve tıbbi müdahale gerektirebilir. Enfeksiyon, vücutta ciddi sıvı kaybına yol açarak dehidrasyona neden olur. Dehidrasyonun erken dönemde tedavi edilmemesi durumunda böbrek yetmezliği ve hatta ölüm riski artar.
Tedavi edilmediği takdirde hastalık, bir hafta ya da daha uzun süre devam edebilir. Hastalığın şiddetli seyrettiği durumlarda antibiyotik tedavisi gerekebilir. Özellikle gelişmekte olan bölgelerde, hijyen eksikliği ve yetersiz sağlık hizmetleri dizanterinin ağır sonuçlar doğurmasına yol açabilir. Bu nedenle hastalık belirtilerinin görüldüğü durumlarda hızla sıvı alımına başlanması ve tıbbi yardım alınması son derece önemlidir.
Kanlı İshal (Dizanteri) Neden Olur?
Dizanteri, genellikle bir bakteri veya parazitin enfeksiyonundan dolayı ortaya çıkar. En yaygın dizanteri türü Shigella basilinden kaynaklanır. Buna basiller 'dizanteri' veya 'şigelloz' adı verilir.
Bu tip bakteri şiddetli semptomlara neden olabilir. Kötü hijyen ve temizlik alışkanlıkları, bu tipin ortaya çıkmasındaki asıl kaynaktır. Bozuk yiyecekler de şigelloza neden olabilir. Gelişmiş ülkelerde, kısa süre önce tropik bölgeleri ziyaret etmemiş bireyler arasında en yaygın dizanteri sebebidir.
Kanlı ishalin (dizanteri) başlıca nedenleri şunlardır:
- Bakteriyel enfeksiyonlar (örneğin, Shigella, E. coli, Salmonella),
- Parazit enfeksiyonları (örneğin, amip dizanterisi),
- Kirli su veya gıdalarla bulaşan mikroorganizmalar,
- Hijyen eksikliği ve sağlıksız yaşam koşulları,
- Kalabalık ortamlarda enfeksiyonun yayılması,
- Bağırsaklarda ciddi iltihaplanma veya hasar,
- Zayıflamış bağışıklık sistemi nedeniyle enfeksiyonlara yatkınlık,
- Gelişmemiş bölgelerde yetersiz sağlık hizmetleri ve sanitasyon eksikliği,
- Bağırsak duvarına zarar veren ağır gıda zehirlenmeleri,
- Seyahat eden kişilerde yerel su veya yiyecek kaynaklarına maruz kalma.
Kanlı İshal (Dizanteri) İle Ortaya Çıkabilecek Problemler
Dizanteri, çoğu vakada hafif seyrederken bazı durumlarda ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. En yaygın durumlardan biri, sürekli ishal ve kusma nedeniyle vücudun hızla sıvı kaybetmesidir. Bu durum, özellikle bebekler, küçük çocuklar ve yaşlılar gibi hassas gruplarda dehidrasyona yol açabilir. Dehidrasyon, zamanında müdahale edilmezse böbrek yetmezliği ve ölümle sonuçlanabilecek kadar tehlikeli olabilir.
Amipli dizanteri vakalarında, enfeksiyonun karaciğere yayılması ciddi bir durum olarak karşımıza çıkar. Amipler karaciğerde birikerek karaciğer apsesi oluşturabilir. Bu apseler ciddi enfeksiyonlara ve hastanın genel sağlık durumunu tehdit eden sistemik sorunlara neden olabilir. Karaciğer apsesi tedavi edilmezse hastalığın seyri daha da kötüleşebilir ve uzun süreli sağlık sorunlarına yol açabilir.
Şigelloz dizanterisi vakalarında, hemolitik üremik sendrom gelişebilir. Bu sendrom, kırmızı kan hücrelerinin böbreklere ulaşmasını engeller, bu da anemi, düşük trombosit sayısı ve böbrek yetmezliği ile sonuçlanabilir. Bu durum, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde oldukça tehlikeli olabilir. Bazı hastalarda enfeksiyon sonrasında eklem ağrıları ve postenfeksiyöz artrit de gelişebilir. Ayrıca bazı vakalarda, enfeksiyondan sonra titreme nöbetleri gibi semptomlar da görülebilir.
Tüm bu riskler, dizanterinin ciddiyetine ve erken müdahale edilip edilmediğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu nedenle dizanteri belirtileri ortaya çıktığında hızlı bir şekilde sıvı alımına başlamak ve tıbbi yardım almak, olası hastalıkların önüne geçmek için önemlidir.
Kanlı İshal (Dizanteri) Nasıl Önlenir?
Birçok dizanteri vakası kötü hijyenden ve temizlik alışkanlıklarından kaynaklanmaktadır. Bireyler enfeksiyon riskini azaltmak için düzenli olarak, özellikle tuvalete çıktıktan sonra ve yemek hazırlamadan önce ellerini sabun ve suyla yıkamalıdır. Bu yaklaşım başta şigelloz olmak üzere diğer ishal türlerinin sıklığını yüzde 35'e kadar azaltabilir.
Hijyen alışkanlıklarının yanı sıra, dizanteri riski örneğin seyahat ederken sadece şişelenmiş ve kaynağı bilinen su içilmesi, şişeden su içmeden önce şişenin ağzının temizlenmesi ve tüketilen gıdaların iyice pişirilmesi gibi adımlara dikkat edilmesiyle de azaltılabilir.
Diş temizliği için temiz su kullanmanın yanı sıra, özellikle buz tüketirken bile temiz sudan üretilmiş olmasına dikkat etmek dizanterinin önlenmesi açısından önemlidir.
Kanlı İshal (Dizanteri) Nasıl Bulaşır?
Amipler, özellikle hijyenik olmayan alanlarda, vücut dışında uzun süre hayatta kalabildikleri için hem yiyecekleri ve suyu kirletebilirler hem de diğer insanlara doğrudan bulaşabilirler. Aynı zamanda tuvalet sonrasında insanların ellerine de yerleşebilirler. Dikkatli ve düzenli hijyene dikkat etmek, enfeksiyonun yayılma riskini azaltır. Bu tür dizanteri tropik bölgelerde daha yaygın olarak görülür.
Bu asli sebeplerin yanı sıra, daha nadir olarak bağırsaklarda parazitik bir kurt enfeksiyonu, kimyasal tahriş veya viral enfeksiyonlar da dizanteriye sebep olabilir.
Dizanteri bulaşma yolları şunlardır:
- Kirli su içme veya kullanma,
- Hijyenik olmayan yiyecek tüketimi,
- Yetersiz el yıkama alışkanlıkları, özellikle tuvalet sonrası,
- Enfekte kişiyle doğrudan temas,
- Enfekte kişinin kullandığı eşyaların (havlu, çatal, kaşık vb.) ortak kullanımı,
- Yetersiz sanitasyon koşulları bulunan ortamlarda (okullar, kamplar, toplu yaşam alanları) bulaşma,
- Yetersiz pişirilmiş veya kirli suyla yıkanmış yiyecekler tüketme,
- Kanalizasyon sızıntısı veya kontamine su kaynaklarıyla temas,
- Enfekte hayvan dışkılarıyla doğrudan temas.
Bu nedenlerle hijyen kurallarına dikkat etmek ve temiz su tüketmek dizanteriden korunmada önemli rol oynar.
Kanlı İshal (Dizanteri) Türleri Nelerdir?
Dizanteri temel olarak basili kaynaklı ve amip kaynaklı olmak üzere iki temel tipe ayrılır.
Basilli Dizanteri
Basilli kaynaklı dizanterinin belirti ve semptomları, enfeksiyondan sonraki ilk 1-3 gün içinde ortaya çıkma eğilimindedir. Normalde hafif bir mide ağrısı ve ishal gözlemlenir. Ancak dışkıda kan veya mukus görülmez.
Özellikle başlangıçta sıklıkla ishal görülebilir. Daha nadir olarak dışkıda kan veya mukus, yoğun karın ağrısı, 38 °C üstü ateş, mide bulantısı ve kusma bu tür dizanterinin belirtileri arasında görülebilir. Ancak birçok vakada semptomlar oldukça hafiftir ve sıvı alımına dikkat edildiği sürece doktora gitmeye gerek olmaz. Sorun bir kaç gün içerisinde kendiliğinden çözülür.
Amipli Dizanteri
Amipli dizanteri veya amipiyaz tipi dizanteri ise bir amip olan Entamoeba histolytica'dan yani kısaca E. histolytica’dan kaynaklanır. Amipler normalde bir kist oluşturmak üzere bir araya toplanırlar ve bu kistler vücuttan insan dışkısı ile dışarı çıkarlar.
Amip kaynaklı dizanterinin, yani amipiyazisin belirti ve semptomları arasında ise aralıklı ishal ve kabızlık, ateş ve üşüme ile titreme, dışkının ağrılı çıkarılması, irin, kan veya içeren sulu ishal, karın ağrısı, mide bulantısı ile birlikte kusma ve yorgunluk bulunur.
Eğer enfeksiyona yol açan amipler bağırsak duvarında bir tünel açarlarsa kan dolaşım sistemine yayılırlar ve diğer organları da enfekte edebilirler.
Amipler mukoza dokusunda ülser oluşumuna yol açabilir. Bu ülserlerin kanaması dışkıda kana neden olur. Amip kaynaklı dizanterinin semptomları bir kaç hafta devam edebilir.
Amipler, semptomlar geçtikten sonra da insan konakçılarının içinde varlıklarını sürdürmeye devam edebilirler. Daha sonra bireyin bağışıklık sistemi zayıflarsa semptomlar tekrar ortaya çıkabilir. Ancak gerçekleştirilen tıbbi tedavi amiplerin hayatta kalma riskini azaltır.
Kanlı İshal (Dizanteri) Nasıl Tanısı Nasıl Konulur?
Dizanteri hastalığının teşhisi sürecinde doktor öncelikle hastaya belirti ve semptomlarını öğrenmek için bir kaç soru soracaktır. Ardından hastanın tıbbi geçmişi hakkında da birkaç soru sorabilir. Doktor son olarak bir fizik muayene gerçekleştirecektir.
Özellikle tropik bölgelerden yeni dönen bireylerden dışkı örneği alınması istenebilir. Dışkı örneğinden gelecek olan laboratuvar sonuçları, enfeksiyonun Shigella veya Entamoeba histolytica enfeksiyonundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını kolaylıkla ortaya çıkarır.
Buna ek olarak kanama başta olmak üzere şiddetli semptomların varlığı durumunda bir ultrason taraması veya bir endoskopi şeklinde tanısal görüntülenme istenebilir. Endoskopi sırasında, doktor bir mercek veya kamera ile donatılmış içi boş bir tüpten yararlanacaktır. Bu görüntülemeler iç mukoza dokusunda herhangi bir delinmenin varlığını saptayabilir.
Kanlı İshal (Dizanteri) Nasıl Tedavi Edilir?
Dizanteri tedavisi, dizanteriye neyin neden olduğuna göre farklılık gösterir. Bunun için uygun tanının konulmasının ardından uygun tedaviye başlanır. Ancak her durumda ishal veya kusması olan herhangi bir hasta bireyin dehidrasyonunu önlemek için bol miktarda sıvı içmesi gereklidir.
Eğer birey sıvı içemiyorsa, ya da ishal ve kusma çok fazlaysa, intravenöz yani damar içinden vücut sıvılarının yenilenmesi gerekli olabilir. Bu süreçte hastaya uygun serum verilir ve bireyin durumundaki gelişmeler gözlemlenir.
Kanlı İshal (Dizanteri) İyileşme Süresi
Hafif belirtilere sahip basilli dizanterisi, özellikle gelişmiş ve sanitasyon ile iyi hijyen alışkanlıklarının bulunduğu ülkelerde bir tedaviye gerek duymadan düzelebilir. Ancak yukarıda belirtildiği üzere hasta mutlaka bol sıvı tüketmelidir. Daha ağır vakalarda ise antibiyotik ilaçların kullanılması gerekli olur.
Amipiyaz dizanteri tedavisi sürecinde ise amip öldürücü ilaçlar Entamoeba histolyca'yı tedavi etmek için kullanılır. Bu sayede dizanteriye bağlı semptomların ortadan kalkmasının ardından vücudun içinde gizlenebilecek amiplerin hayatta kalması ihtimali de engellenir.
Hekim tarafından önerilen bazı ilaçlar hem bakterilerden hem de parazitlerden kaynaklanan dizanteriyi tedavi edebilirler.
Ancak alınan dışkı örneklerinden gelen laboratuvar sonuçları net değilse, hastada görülen semptomlarının ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak antibiyotik ve amip öldürücü ilaçların bir kombinasyonu verilebilir. Dizanteri hastalığın iyileşme süreci etkene ve hasta özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kanlı İshal ile İshalde Kan Aynı Şey Mi?
"Kanlı ishal" ve "ishalde kan" terimleri genellikle aynı durumu ifade eder. Her ikisi de dışkıda kan varlığını belirtir. Ancak, "kanlı ishal" sürekli ve şiddetli ishale eşlik eden kanı vurgularken, "ishalde kan" sadece kanın dışkıdaki varlığını belirtir. Bu durum, enfeksiyonlar veya bağırsak hastalıkları gibi ciddi sağlık sorunlarına işaret edebilir.
Kanlı İshal (Dizanteri) Bulaşıcı Bir Hastalık Mı?
Evet, kanlı ishal (dizanteri) bulaşıcı bir hastalıktır. Dizanteriye genellikle bakteri (özellikle Shigella) veya amipler neden olur ve kontamine su, yiyecekler veya hijyenik olmayan koşullar yoluyla kişiden kişiye bulaşabilir. Özellikle kalabalık ortamlarda veya hijyenin yetersiz olduğu bölgelerde yayılma riski yüksektir.