Dispepsi Nedir?
Dispepsi, ya da diğer adıyla fonksiyonel dispepsi, açıkça belirgin bir nedeni olmadığı halde tekrarlayan hazımsızlık belirtileri ve semptomları için kullanılan bir terimdir. Fonksiyonel dispepsi aynı zamanda ülser olmayan mide ağrısı veya ülser olmayan dispepsi olarak da adlandırılır.Fonksiyonel dispepsi yaygın görülen bir durumdur. Dispepsi uzun süreli devam edebilir ancak belirti ve semptomları çoğunlukla aralıklı olarak ortaya çıkar. Bu belirti ve semptomlar bir çok vakada ülsere benzerlik gösterir ve üst karında yer alan bir ağrı veya rahatsızlık hissine eşlik eden şişkinlik, geğirme ve mide bulantısı şeklinde ortaya çıkar.
Dispepsi Neden Olur?
Fonksiyonel dispepsinin asıl nedeni henüz tıp uzmanları tarafından belirlenememiştir. Doktorlar durumun fonksiyonel bir bozukluk olduğunu düşünmektedir, bu da rutin testlerin herhangi bir anormalliğin varlığına işaret etmemesine yol açmaktadır. Bu sebeple fonksiyonel dispepsi belirti ve semptomlara bakılarak teşhis edilir.Fonksiyonel dispepsi kadınlarda daha yaygın görünen bir durumdur. Buna ek olarak sigara içmek, bazı vakalarda mide sorunlarına neden olabilen reçetesiz satılan bazı ağrı kesicilerin kullanımı, anksiyete, depresyon ya da helikobakter pilori enfeksiyonu gibi durumlar da dispepsi gelişmesi riskini artırabilir.Dispepsi Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?
Fonksiyonel dispepsinin belirti ve semptomları arasında midede ağrı veya yanma, şişkinlik, aşırı geğirme veya yemeklerden sonra mide bulantısı, yemek yerken erken doyma veya dolgunluk hissi ya da bazı durumlarda yemekle ilgisi olmayan veya yemeklerle birlikte hafifleyebilen mide ağrısı bulunur.Bireyler kendilerini endişelendiren sürekli belirti ve semptomlar yaşadıkları zaman, doktordan randevu almalıdır. Dispepsinin belirtileri arasında;
- Kanlı kusma,
- Koyu renkli ve katranımsı dışkılama,
- Nefes darlığı,
- Çeneye, boyuna ya da kola yayılan ağrı
- Açıklanamayan kilo kaybı durumunda bireyler acilen tıbbi yardım aramalıdır.
Dispepsi Nasıl Teşhis Edilir?
Dispepsi tanısının konulması için doktor öncelikle bir fizik muayene gerçekleştirir ve dispepsinin nedenlerini ortaya çıkarmak için endoskopi yapabilir. Birey gözlemlediği bütün belirtilerini bu muayene sürecinde doktor ile konuşmalı ve sahip olabileceği diğer koşullar veya hastalıklarla ilgili bilgileri paylaşmalıdır. Yapılacak bir dizi tanı testi, doktorun rahatsızlığın nedenini belirlemesine ve benzer semptomlara neden olan diğer bozuklukların varlığı ihtimalini ortadan kaldırmasına yardımcı olabilir. Kullanılan testler arasında kan testleri, helikobakter pylori testi ve endoskopi testleri bulunur.Kan testleri, fonksiyonel dispepsiye benzer belirti ve semptomlara neden olabilecek diğer hastalıkları ekarte etmeye yardımcı olabilir. Doktor mide sorunlarına neden olabilen Helicobacter pylori (H. pylori) adlı bir bakteriyi aramak için bir test önerebilir. H. pylori testi içi bireyin kanı, dışkısı veya nefesi kullanılabilir.
Endoskopi sürecinde doktor yemek borusunu, mideyi ve ince bağırsağın ilk bölümünü yani duodenumu görebilmek için endoskoptan faydalanır. Endoskopi aynı zamanda doktorun iltihabı aramak için duodenumdan küçük doku parçaları toplamasına yani biyopsi yapmasına da izin verir. Bazı vakalarda midenin boşalmasını ve gevşemesini değerlendirmek için ek testler düşünülebilir.
Dispepsi Nasıl Tedavi Edilir?
Uzun süre boyunca devam eden ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol edilmeyen fonksiyonel dispepsi tedavi gerektirebilir. Bireye verilen tedavi, gözlemlenen belirtilere ve semptomlara bağlı olarak değişiklik gösterir. Dispepsi tedavisinde ilaçlar davranış terapisi ile birlikte kullanılabilir.
Fonksiyonel dispepsinin belirti ve semptomlarını yönetmeye yardımcı olabilecek ilaçlar arasında reçetesiz satılan gaz ilaçları, asit üretimini azaltan ilaçlar, asit 'pompalarını' bloke eden ilaçlar, antibiyotikler, düşük doz antidepresanlar, prokinetik ilaçlar ve mide bulantısını gideren ilaçlar bulunur. Bu ilaçlar her durumda sadece doktor tavsiyesi ile birlikte kullanılmalıdır.Reçetesiz satılan gaz ilaçları bağırsak gazını azaltarak midede biraz rahatlama sağlayabilir. Asit üretimini azaltan ilaçlar aynı zamanda H-2-reseptör blokerleri olarak adlandırılırlar. Bu ilaç türlerinin daha güçlüleri reçeteli olarak verilebilir.
Testler midede ülserin yaygın nedenleri arasında bulunan H. pylori bakterisinin bulunduğunu gösteriyorsa, doktor asit baskılayıcı ilaçlarla birlikte antibiyotik önerebilir. Prokinetik ajanlar hem midenin daha hızlı boşalmasına hem de mide ile yemek borusu arasındaki kapağın sıkılaşmasına yardımcı olarak üst karın rahatsızlığı olasılığını azaltır. Mide bulantısını gideren ilaçlar ise birey yemek yedikten sonra mide bulantısı hissederse doktor tarafından önerilebilir.
İlaçların etkisinin görülmediği durumlarda; bir danışman veya terapist ile davranış terapisi sürecinde çalışmak, belirti ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Bir danışman veya terapist, bireye belirti ve semptomları ile başa çıkmasına yardımcı olabilecek gevşeme tekniklerini öğretebilir. Buna ek olarak fonksiyonel dispepsinin tekrarlanmasını önlemek için bireyin hayatındaki stresi azaltmanın yollarını da öğretebilirler.
Dispepsi İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde BakımDoktorunuz, fonksiyonel dispepsiyi kontrol etmeye yardımcı olmak için bireye birtakım yaşam tarzı değişiklikleri önerebilir. Öncelikle diyette ve yeme tarzında alınan, stres azaltma teknikleri veya gevşeme terapisi, belirti ve semptomları kontrol etmeye yardımcı olabilir. Stresi azaltmak için hobilere odaklanmak veya spor ve egzersiz gibi zevk verici faaliyetlere odaklanmak yine faydalı sonuçlar verebilir.
Bazı durumlarda fonksiyonel dispepsisi olan bireyler, durum ile başa çıkmalarına yardımcı olmak için tamamlayıcı ve alternatif tıbba başvururlar. Tamamlayıcı ve alternatif tedavilerin etkin olduklarını gösteren herhangi bir bilimsel çalışma yoktur, ancak doktorun bir sakınca görmediği bazı durumlarda tıbbi tedavi yöntemleri ile birlikte kullanıldığında belirti ve semptomlarda rahatlama sağlayabilirler. Bu alternatif yöntemler bitkisel takviyeleri veya rahatlama tekniklerini içerebilir. Bireyin rahatlamasına yardımcı olan aktiviteler, belirti ve semptomları kontrol etmelerine ve bunlarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir. Stres seviyesini azaltmaya yardımcı olabilecek meditasyon, veya yoga gibi diğer aktiviteleri denemek göz önüne alınabilir.