Dış Gebelik Nedir? Dış Gebelik Belirtileri ve Nedenleri

Dış Gebelik Nedir?

Dış gebelik (ektopik gebelik) , döllenmiş yumurtanın rahmin ana boşluğu yerine genellikle fallop tüplerine, nadiren karın boşluğuna, yumurtalıklara veya rahim ağzına yerleşmesiyle oluşan bir durumdur. Normalde döllenmiş yumurta rahim iç yüzeyine yapışarak gelişmeye başlar, ancak dış gebelikte bu süreç sağlıklı bir şekilde ilerleyemez. Rahim dışında yerleşen döllenmiş yumurta, yaşamını sürdüremez ve büyüyen doku, tedavi edilmediği takdirde hayati tehlike oluşturabilecek ciddi kanamalara neden olabilir. Bu nedenle dış gebelik, acil tıbbi müdahale gerektiren bir sağlık sorunudur.

Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?

Dış gebelik, erken dönemde diğer hamileliklerle benzer belirtiler gösterebilir, ancak zamanla rahim dışına yerleşen embriyonun büyümesiyle birlikte kendine özgü semptomlar ortaya çıkar. Bu belirtiler, genellikle hamileliğin 6. ila 10. haftaları arasında fark edilir ve rahatsızlık düzeyine göre hafif ya da şiddetli olabilir. Dış gebelikte görülen semptomlar, çoğu zaman ani şekilde başlayabilir ve acil müdahale gerektiren ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Dış gebelik belirtileri genellikle hamileliğin ilk haftalarında ortaya çıkar ve şunları içerir:

• Karın alt bölgesinde, özellikle tek taraflı şiddetli ağrı,
• Vajinal kanama veya lekelenme,
• Adet gecikmesi veya gebelik belirtilerinin başlaması,
• Omuz ağrısı (iç kanamaya bağlı),
• Bayılma veya baş dönmesi,
• İdrar yaparken veya büyük tuvalet sırasında ağrı,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Ani tansiyon düşüklüğü ve şok belirtileri (ileri evrelerde).

Dış gebelikte en yaygın belirtiler arasında alt karın bölgesinde tek taraflı hissedilen keskin ve şiddetli ağrı ile vajinal kanama yer alır. Bu kanama, normal regl kanamasından farklı olarak düzensiz ve hafif olabilir. Bazı durumlarda, omuz ağrısı da görülebilir; bu genellikle fallop tüpünün yırtılması sonucu karın içine kan sızmasıyla ortaya çıkar. Ayrıca, bağırsak hareketleri sırasında ağrı ve rahatsızlık hissi de dış gebeliğin yaygın belirtileri arasındadır. Belirtiler fark edildiğinde kadın hastalıkları ve doğum (jinekoloji) bölümüne başvurulması tavsiye edilir.

Dış Gebelik Neden Olur?

Dış gebelik, döllenmiş yumurtanın rahme ulaşmasını engelleyen ya da geciktiren durumlar nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu durumlar arasında en yaygın neden fallop tüplerinde meydana gelen yapısal hasar ya da tıkanıklıklardır. Fallop tüplerinde enfeksiyon (pelvik inflamatuar hastalık), önceki dış gebelik öyküsü, tüp cerrahisi veya tüplerin şekil bozuklukları gibi faktörler bu durumu tetikleyebilir. Ayrıca tüp bebek (IVF) veya diğer doğurganlık tedavileri, sigara kullanımı, endometriozis ve rahim içi araç (spiral) kullanımı da dış gebelik riskini artırabilir. Hormonal dengesizlikler ve embriyonun tüpler boyunca hareketini etkileyen anormal gelişimler de dış gebeliğe yol açan nedenler arasında yer alır.

Dış gebeliğin başlıca nedenleri şunlardır:

• Fallop tüplerinde geçirilen enfeksiyonlar (pelvik inflamatuar hastalık),
• Daha önce geçirilen dış gebelik öyküsü,
• Endometriozis,
• Fallop tüplerinde cerrahi müdahale geçirmiş olmak,
• Doğurganlık tedavilerinde tüp bebek (IVF) veya diğer yardımcı üreme teknikleri kullanımı,
• Spiral veya diğer rahim içi araçların kullanımı sırasında oluşan gebelikler,
• Sigara kullanımı,
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar sonucu oluşan tüp hasarları,
• Hormonal dengesizlikler veya anormal yumurta transferi.

Dış gebelik, en yaygın olarak fallop tüplerindeki hasar veya tıkanıklık nedeniyle ortaya çıkar. Pelvik enfeksiyonlar, daha önce geçirilmiş dış gebelik, tüplere yönelik cerrahi müdahaleler ve endometriozis bu duruma yol açan temel faktörlerdir. Ayrıca tüp bebek (IVF) ve diğer doğurganlık tedavileri, spiral (rahim içi araç) kullanımı, hormonal dengesizlikler ve sigara kullanımı da dış gebelik riskini artıran unsurlar arasında yer alır. Bu durumlar, döllenmiş yumurtanın rahim yerine tüpler veya diğer uygunsuz bölgelere yerleşmesine sebep olabilir.

Dış gebelik en sık tubal gebelik olarak görülür ve bu durumda döllenmiş yumurta, rahim yerine fallop tüplerine yerleşir. Fallop tüplerindeki iltihaplanma, hasar veya şekil bozukluğu bu sürecin temel nedenleri arasındadır. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, özellikle bel soğukluğu ve klamidya, tüplerde iltihaplanmaya yol açarak döllenmiş yumurtanın rahme ulaşmasını engelleyebilir. Ayrıca sigara kullanımı, tüplerin işlevini olumsuz etkileyerek riski artırır. Tüp ligasyonu gibi cerrahi doğum kontrol yöntemleri sonrası gerçekleşen hamileliklerde de dış gebelik ihtimali yüksektir. Tedavi edilmediğinde, dış gebelik büyüyen dokunun fallop tüpünü yırtmasına ve yaşamı tehdit eden iç kanamalara neden olabilir. Bu nedenle dış gebelikte erken teşhis ve müdahale kritik öneme sahiptir.

Dış Gebelik Nasıl Önlenir?

Dış gebelik, her zaman tamamen önlenemese de bazı risk faktörlerini azaltarak bu durumun görülme olasılığı düşürülebilir. Dış gebelik riskini azaltmaya yardımcı olabilecek yöntemler şunlardır:

• Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için prezervatif kullanmak,
• Pelvik inflamatuar hastalıkları (PID) önlemek için düzenli jinekolojik kontroller yaptırmak,
• Sigara içmemek veya sigara kullanımını bırakmak,
• Daha önce dış gebelik öyküsü olan kadınların doktor kontrolünde hamilelik planlaması yapması,
• Doğurganlık tedavilerinin uzman bir ekip tarafından dikkatle yürütülmesini sağlamak,
• Fallop tüplerine yönelik cerrahi müdahalelerden sonra doktor tavsiyelerine uymak,
• Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek ve bağışıklık sistemini desteklemek.

Dış Gebelik Türleri Nelerdir?

Dış gebelik, yerleştiği bölgeye göre farklı kategorilere ayrılır ve her bir tür, farklı riskler ve komplikasyonlar taşır. En yaygın dış gebelik türü olan tubal gebelik, genellikle fallop tüplerinde meydana gelirken, daha nadir görülen ovaryan, abdominal, servikal ve cornual gebelik türleri embriyonun yumurtalıklara, karın boşluğuna, rahim ağzına veya rahmin köşe kısımlarına yerleşmesiyle oluşur. Her tür, büyüyen dokunun çevresel yapılara zarar verebileceği ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği için erken tanı ve tedavi hayati önem taşır.

Dış gebelik türleri şu şekilde sıralanır:

• Tubal gebelik,
• Ovaryan gebelik,
• Abdominal gebelik,
• Servikal gebelik,
• Cornual gebelik.

Dış gebeliğin en yaygın türü olan tubal gebelik, döllenmiş yumurtanın fallop tüplerine yerleşmesiyle oluşur ve dış gebelik vakalarının büyük çoğunluğunu oluşturur. Tubal gebelik, tüplerin dar yapısı nedeniyle embriyonun büyümesi için yeterli alan sağlamadığından, tüpün yırtılmasına ve şiddetli iç kanamaya yol açabilir. Daha nadir görülen diğer dış gebelik türleri arasında ovaryan gebelik (yumurtalığa yerleşme), abdominal gebelik (karın boşluğuna yerleşme), servikal gebelik (rahim ağzına yerleşme) ve cornual gebelik (fallop tüplerinin rahimle birleştiği köşe kısımlarına yerleşme) bulunur. Bu türlerin her biri farklı komplikasyonlara neden olabilir ve erken teşhis ile tedavi gerektirir.

Tubal Gebelik

Tubal gebelik, dış gebelik vakalarının büyük çoğunluğunu oluşturur ve döllenmiş yumurtanın fallop tüplerine yerleşmesiyle meydana gelir. Fallop tüplerinin dar ve esnek olmayan yapısı, embriyonun büyümesi için yeterli alan sağlamaz. Bu nedenle tüpte gerilme, yırtılma ve şiddetli iç kanama gibi ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Tedavi edilmediğinde hayati risk taşır. Tubal gebelik, genellikle pelvik enfeksiyon, tüp cerrahisi ya da önceki dış gebelik öyküsüne bağlı olarak gelişir.

Ovaryan Gebelik

Ovaryan gebelik, döllenmiş yumurtanın yumurtalıkta yerleşmesi sonucu oluşur ve oldukça nadir görülen bir dış gebelik türüdür. Yumurtalık, embriyo gelişimi için uygun bir ortam sağlamadığından bu durum genellikle yumurtalığın ciddi şekilde hasar görmesine yol açar. Cerrahi müdahale gerektirebilir ve ilerlemesi durumunda iç kanama riski doğurur.

Abdominal Gebelik

Abdominal gebelik, döllenmiş yumurtanın karın boşluğuna yerleştiği nadir bir dış gebelik türüdür. Karın bölgesi geniş bir alan sunduğundan embriyo, diğer dış gebelik türlerine kıyasla daha uzun süre büyüyebilir. Ancak bu durum çevredeki organlara zarar verme, iç kanama ve ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Tedavi edilmezse, karaciğer, bağırsak gibi organlarda ciddi hasarlar oluşturabilir.

Servikal Gebelik

Servikal gebelik, döllenmiş yumurtanın rahmin alt kısmı olan servikse (rahim ağzına) yerleşmesiyle meydana gelir. Serviks bölgesi yoğun damar ağı içerdiğinden bu tür dış gebelikte ağır vajinal kanamalar görülme olasılığı yüksektir. Kanama kontrol altına alınmazsa ciddi kan kaybı ve hayati tehlike ortaya çıkabilir. Servikal gebelik, nadir ancak potansiyel olarak tehlikeli bir durumdur.

Cornual Gebelik

Cornual gebelik, döllenmiş yumurtanın rahmin köşe kısımlarına, fallop tüplerinin rahimle birleştiği noktaya yerleşmesiyle oluşur. Bu bölgede embriyo daha fazla alan bulduğundan, diğer türlere kıyasla daha uzun süre büyüyebilir. Ancak büyüme devam ettikçe, yırtılma ve aşırı iç kanama riski artar. Cornual gebelikte komplikasyonlar genellikle daha geç dönemde ortaya çıkar, ancak ciddiyeti nedeniyle dikkatli müdahale gerektirir.

Dış Gebelik Tanısı ve Uygulanan Testler

Dış gebelik tanısı, hastanın belirtileri, fiziksel muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri ile konur. Vajinal kanama ve pelvik ağrı gibi şikayetlerin ardından yapılan transvajinal ultrason, döllenmiş yumurtanın rahim dışında olup olmadığını belirlemek için en yaygın kullanılan yöntemdir. Ayrıca, beta-hCG hormon seviyelerinin ölçülmesi, hamileliğin normal ilerleyip ilerlemediğini anlamak açısından önemlidir; dış gebelikte bu seviyeler genellikle beklenen düzeyde artmaz. Gerekli durumlarda, laparoskopi ile doğrudan gözlem yapılabilir. Erken teşhis, dış gebeliğin etkili bir şekilde tedavi edilmesi ve komplikasyonların önlenmesi için hayati önem taşır

Dış gebelik tanısı için kullanılan başlıca testler şunlardır:

• Kan Testi (Beta-hCG) : HCG hormon düzeylerini ölçmek için yapılan bu test, gebeliğin normal bir şekilde ilerleyip ilerlemediği hakkında bilgi verir. Düşük veya yavaş artan HCG seviyeleri dış gebelik şüphesini artırır.
• Pelvik Ultrason : Transvajinal ultrason, döllenmiş yumurtanın rahim dışında (genellikle fallop tüpünde) olup olmadığını belirlemek için en yaygın kullanılan görüntüleme yöntemidir.
• Progesteron Seviyesi Ölçümü : Gebeliğin sağlıklı bir şekilde devam edip etmediğini değerlendirmek için progesteron hormon düzeyleri ölçülebilir. Düşük seviyeler, dış gebelik veya düşük şüphesi yaratabilir.
• Fiziksel Jinekolojik Muayene : Karın hassasiyeti, vajinal kanama veya diğer anormal belirtiler fiziksel muayene sırasında değerlendirilir.
• Laparoskopi : Tanının kesinleştirilemediği durumlarda minimal invaziv bir cerrahi yöntem olan laparoskopi kullanılarak fallop tüpleri ve karın içi doğrudan görüntülenir.