FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Demans Nedir?
Demans tek bir hastalık ismi olmayıp, bellek ve benzeri zihinsel yeteneklerin bozukluğu ile tarif edilebilecek bir bulgudur. Demans; hafıza ve düşünme yeteneği, dikkat ve karar alma, dil ve konuşma merkezindeki bozulmalarla kendini gösterebilir. Bu hastalıkların hepsi beyinde bir takım değişikliklere neden olarak hastalıklara ait özgü bulguları ortaya çıkarır.
Demans ile seyreden bazı hastalıklar kesin tedavisi olmayan ve bir daha eski hale dönmeyi imkansız kılan hastalıklar iken (Alzheimer gibi), bazıları tedavi ile düzelebilen hastalıklardır (Tiroid hastalıkları, vitamin eksikliği gibi).
Demans görülen hastalıkların bazıları şunlardır:
- Alzheimer hastalığı
- Damar tıkanıklığa bağlı (vasküler) demans
- Parkinson hastalığına bağlı demans
- Lewy cisimcikli demans
- Frontotemporal demans
- Creutzfeld-jacob hastalığı
- Normal basınçlı hidrosefali
- Hungtington hastalığı
- Wernike-Korsakoff sendromu
- Tümörler
- Menenjit
- Sifiliz
- AIDS
- Vitamin eksiklikleri (B12, B1, B6 eksiklikleri)
- Hormon hastalıkları (Tiroid bezi hastalıkları, diyabet, böbrek üstü bezi hastalıkları…)
- Kan hastalıkları (Anemi)
Alzheimer ve Demans Arasındaki Farklar Nelerdir?
Alzheimer ve demans aynı şeyler değildir. Alzheimer hastalığı demansın sık görüldüğü hastalıklardan biridir. Alzheimer hastalığı tüm demansların %60’ından fazlasını oluşturur. Bir inme (felç) sonrası ortaya çıkan 'vasküler demans' ise demansın en sık görülen ikinci tipidir.
Alzheimer hastalarında erken belirtiler gündelik yaşamda aksaklıklara neden olacak hafıza bozuklukları ile başlar. Diğer fonksiyonların etkilenmesi hastalığın ilerleyen aşamalarında görülür. Alzheimerın sebep olduğu hafıza bozuklukları nedeniyle kişi, tanıdıklarını hatırlayamama, kullanmayı bildiği aletleri artık kullanamama gibi durumlarla karşılaşabilir. Demansta ise durum böyle değildir.
Demans, kişinin hafızasının korunduğu ama kendini ifade edemediği, gündelik hayattaki aktivitelerini sürdüremediği dolayısıyla içine kapanabileceği bir duygu durumu üretebilir.
Alzheimerın demansa neden olan diğer hastalıklardan ayrılabilmesi için nöropsikolojik testler uygulanabilir. Bu testlerle Alzheimerın tipik özellikleri saptanabilir. Hekim bilişsel fonksiyonların ayrıntılı olarak incelenmesiyle hastalıkların doğru teşhisini koyabilir.
Demans Belirtileri Nelerdir?
Demans ile seyreden hastalıklar çok farklı belirtiler ile başlayabilir ve her bir hastalığın ilerleyen dönemlerinde birbirine benzer belirtiler ve bulgular olabilir. Demans ile seyreden hastalıkların çoğunda sıklıkla aşağıdaki durumlardan bir veya birkaçı görülebilir:
- Bellek bozukluğu
- Lisan (konuşma) bozukluğu
- Dikkat bozukluğu
- Bir duruma veya konuya karar verme güçlüğü
- Görsel algı bozukluğu
Bellek bozukluğu olarak en sık görülen tip, en son öğrenilen ve yaşanılan bilgilerin hatırlanamaması olarak tanımlanan yakın bellek kusurudur. Kişi, akşam yediklerini, bugünün tarihini, aldıkları için verdiği paranın üstünü almayı, randevularını, yemeğin altını kapatmayı, kapının üzerindeki anahtarı çıkarmayı unutur.
Demans hastalıklarının çok büyük bir bölümü ilerleyici olup, şikayet ve bulguların başlamasından sonra yavaş bir kötüleşme dönemi yaşanır. Bu dönemde hekime gitmek ve uygun bir muayene ve değerlendirme dönemi yaşamak hastalıkların tanısı ve her hastalığa özgün olduğu düşünülen tedavi yaklaşımı açısından büyük bir önem taşır.
Demans Hastalığı Evreleri
Demansın ilerleyişi çeşitli evrelerle sınıflandırılabilir. Erken aşamada belirtiler henüz başlamamış olabilir. Fark edilebilmesi için özellikle risk grubunda bulunanların rutin olarak kontrolden geçmesinde fayda vardır.
1. Aşama: Demansın ilk aşamasında herhangi bir semptom görülmeyebilir. Bu durumda demans belirtisi ve şüphesi oluşmaz hastalığın fark edilebilmesi için testlere ihtiyaç vardır.
2. Aşama: Bu aşamada kişinin gündelik davranışlarında ufak değişimler başlar. Kişinin hayatını idame ettirmesini engelleyecek nitelikte olmayan kafa bulanıkları yaşanması beklenir.
3. Aşama: Bu aşamada kişinin belirtileri artmaya başlar. Düşünme ve sebep-sonuç ilişkisi üretimi zorlaşabilir, kafa karışıklığı ve plan yapma güçlükleri yaşanabilir.
4. Aşama : Kafa karışıklığı hissinde artış başlar. Plan yapmakta zorlanılır, ufak seyahatler ve para idaresinde sorun yaşanabilir.
5. Aşama: Kafa karışıklığı ve unutkanlık yaşanan konular çoğalmaya başlar. Kişinin zaman algısı bozulabilir, telefon numarası, isim, yaş gibi bilgileri unutabilir, gündelik olarak yedikleri ve giydikleri konusunda yardıma ihtiyaç duyabilir.
6. aşama: Bu aşamada 5. Aşamada olduğu gibi kafa karışıklıkları, tanıdıkların ismini unutma ve gündelik işlerde akamalar devam eder. Kişi kesinlikle bir yardıma ihtiyaç duymaya başlar ve demansın seyri nedeniyle psikolojisinde, kişiliğinde ve duygularında değişimler yaşanır.
7. Aşama: Demansın son aşaması olarak kabul edilir. Hasta kafa karışıklığı ve konuşma bozuklukları nedeniyle konuşmayı reddedebilir. Hasta kendini izole etmeye başlayabilir.
Demans Nasıl Tedavi Edilir?
Demans çeşitli hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkan bir bulgudur; dolayısıyla tedavisi, aslında altında yatan hastalığın tedavisidir. Demansın nedenlerinin bir kısmı tedaviye yanıt verir, dolayısıyla bu tür demanslar tedavi edilebilir. Bazıları tedavi edilemezdir. Demansa yol açan hastalıkların tedavisi ilaç tedavileri, terapiler ve yaşam şeklindeki düzenlemeler olarak 3 ana grupta toparlanabilir.
Demansta ilaç tedavisi uygulamaları demansı önlemek ve demanssız yaşamak için değil, demansın semptomlarını azaltmak için kullanılır. Demans tedavisinde kullanılan ilaçlar hastalığın sebep olduğu bilişsel karışıklığının etkilerini hafifletmek için kullanılabilir. Demansın evresine bağlı olarak bazı hastalarda depresyon, uyku bozuklukları ve kaygı bozukluğu gibi psikolojik hastalıklar baş gösterebilir. Tedavide bu hastalıklar da ele alınmalıdır.
Terapide amaç öncelikle hastanın stresini azaltmak ve hastalığın negatif etkilerinin hastanın psikolojisine olan olumsuz etkilerini hafifletmektir. Bu tedaviler; psikolojik ve psikiyatrik uzman desteğinin yanı sıra, kişinin kendi uygulayabileceği yoga ve meditasyonu da içerir.
İlaç ve terapi tedavilerine ek olarak demansın hayatı olumsuz etkileyen semptomlarının giderilmesi için yaşam şeklinde bir takım değişiklikler önerilir. Bu değişiklikler şöyledir:
- Aktif ve hareketli bir hayat yaşamak, kişinin kilosuna ve yaşına uygun egzersizler yapması
- İyi ve düzenli gece uykusu uyumak, hastanın her gün aynı saatlerde 7-9 saat aralığında düzenli uyuması
- Bitkisel ağırlıklı bir diyet uygulamak, hastanın doymuş yağlardan uzak durması, lifli gıdalarla sebze ve meyve ağırlıklı beslenmesi
- Zihnin aktif kullanıldığı bulmacalar yapmak
- Günlük, haftalık ve aylık gibi belirli zaman dilimlerini kapsayan ajandalar oluşturmak
- Evde yaralanmaları engellemek amacıyla yapılacak düzenlemeler
- Mümkünse tanıdık birinin ya da bir aile üyesinin desteği