FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Astım Nedir?
Astım , akciğerlerdeki hava yollarının kronik iltihaplanması ve daralmasıyla ilişkili olan ve nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste sıkışma hissi ve kronik öksürük gibi belirtilerle kendini gösteren bir solunum yolu hastalığıdır. Astım hastaları, toz, polen, sigara dumanı ve hava kirliliği gibi tetikleyicilerden uzak durmalı, düzenli doktor kontrolüne gitmeli ve ilaçlarını aksatmadan kullanmalıdır.
Astım, dünya genelinde yaygın görülen kronik bir solunum hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre 2019 yılında yaklaşık 262 milyon kişi astımdan etkilenmiş ve 455 bin kişi bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Astımın yaygınlığı bölgelere ve yaş gruplarına göre farklılık gösterir. Çocuklarda %9, 1, ergenlerde %11, 0 ve yetişkinlerde %6, 6 oranında görülür.
Gelişmiş ülkelerde daha sık rastlanmasına rağmen, düşük ve orta gelirli ülkelerde tanı ve tedavi eksikliği hastalığın daha ciddi sonuçlar doğurmasına neden olmaktadır. Çevresel faktörler, yaş ve sağlık hizmetlerine erişim gibi etkenler astım sıklığını etkileyebilir. Bu nedenle, hastalığın küresel yükünü azaltmak için teşhis ve tedaviye yönelik çalışmalar büyük önem taşımaktadır.
Astım Belirtileri Nelerdir?
Astım belirtileri arasında özellikle gece veya sabah erken saatlerde, egzersiz sonrası ya da alerjenlere maruz kalındığında kötüleşebilen nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste sıkışma hissi ve kronik öksürük bulunur. Astım atağı sırasında nefes almak zorlaşır ve acil müdahale gerekebilir.
Astım belirtileri arasında şunlar yer alır:
- Nefes darlığı.
- Göğüste sıkışma hissi.
- Hırıltılı solunum (hışıltı sesi).
- Kronik veya tekrarlayan öksürük.
- Gece veya sabah erken saatlerde öksürük krizleri.
- Efor sarf ederken nefes alıp vermede zorluk.
- Soğuk hava, alerjenler veya duman gibi tetikleyicilere karşı duyarlılık.
- Solunumun zorlaştığı astım atakları.
Kesin tanısı solunum fonksiyon testleri ve doktor değerlendirmesiyle konulan astımda en belirgin belirtiler tekrarlayan nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste sıkışma hissi ve kronik öksürüktür. Bu belirtiler özellikle gece veya sabah erken saatlerde, egzersiz sonrası ya da alerjenlere maruz kalındığında ortaya çıkar ve zamanla şiddetlenebilir.
Çocuklarda astım belirtileri, yetişkinlerdekine benzer şekilde tekrarlayan öksürük, nefes darlığı, hırıltılı solunum ve göğüste sıkışma hissidir. Bu semptomlar özellikle gece, sabah erken saatlerde, egzersiz sonrası veya alerjenlere maruz kalındığında kötüleşebilir.
Astım Neden Olur?
Astımın nedenleri arasında genetik yatkınlık, alerjenler (polen, toz, küf), hava kirliliği, sigara dumanı, solunum yolu enfeksiyonları ve soğuk hava bulunur. Ayrıca stres, aşırı egzersiz ve kimyasal tahriş ediciler de astım semptomlarını tetikleyebilir. Bu faktörler, hava yollarında iltihaplanmaya ve daralmaya neden olarak nefes darlığına yol açar.
Astımın tetikleyicileri arasında şunlar bulunur:
- Polenler.
- Evcil hayvanlar.
- Toz akarları.
- Egzersiz.
- Duman.
- Aşırı sıcak ve aşırı soğuk hava koşulları.
- Hava kirliliği.
- Kimyasal kokular veya dumanlar.
- Obezite.
- Stres ve duygudurum bozuklukları (depresyon gibi).
- Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD).
- Kimi viral hastalıklar.
- İlaçlar.
- İşlenmiş yiyecek ve içeceklerde sülfitler ve koruyucu maddeler.
Astıma en çok genetik yatkınlık ve alerjenler sebep olur. Ailesinde astım veya alerjik hastalık bulunan kişilerde risk daha yüksektir. Bunun yanı sıra polen, toz akarları, hayvan tüyleri, küf mantarları, sigara dumanı, hava kirliliği ve solunum yolu enfeksiyonları gibi çevresel faktörler astımın gelişiminde ve tetiklenmesinde önemli rol oynar.
Astım Türleri Nelerdir?
Astım, farklı tetikleyicilere ve klinik özelliklere bağlı olarak alerjik astım, alerjik olmayan astım, egzersize bağlı astım, mesleki astım, gece astımı, mevsimsel astım, eozinofilik astım gibi türlere ayrılır.
Astım türleri şu şekilde sıralanabilir:
- Alerjik astım : Alerjik astım, solunum yoluyla edinilen alerjen maddelerin hava yollarının kasılmasına sebep olan bir astım türüdür. Küf ve polen gibi maddeler, bu astım türünü en çok etkileyen alerjenler arasındadır.
- Alerjik olmayan astım : Alerjik olmayan astım türü solunum yolu enfeksiyonlarının sürekli tekrarlaması sonucu ortaya çıkar. Bu astım türü alerjen maddelerden etkilenmez.
- Mevsimsel astım : Mevsimsel astım türü, yılın belirli zamanlarında ortaya çıkar. Alerjik astımda olduğu gibi sebebi alerjenlerdir. Farkı mevsimsel astımın sebebinin mevsim kaynaklı alerjenler olmasıdır ve sadece belli dönemlerde ortaya çıkar. Örneğin ilkbaharda ortaya çıkan polenler mevsimsel astımı tetikleyebilir.
- Egzersiz sonucu oluşan astım : Egzersiz sırasında hava yollarının daralması astıma sebep olabilir. Kişinin nefes alma kapasitesi düşebilir ve astım krizi ortaya çıkabilir. Yoğun fiziksel aktivite sırasında öksürük, nefes darlığı gibi belirtiler yaşanabilir.
- Mesleki astım : Mesleki astım bazı meslek gruplarında meydana gelen kimyasal ve ya ağır kokular soluma gibi durumlarda ortaya çıkabilir.
Alerjik Astım
Alerjik astım, bağışıklık sisteminin polen, toz akarları, küf, hayvan tüyleri gibi alerjenlere aşırı tepki vermesi sonucu ortaya çıkar. Bu tür astım genellikle çocukluk çağında başlar ve saman nezlesi gibi diğer alerjik hastalıklarla birlikte görülebilir. Alerjiye maruz kalındığında nefes darlığı, hırıltılı solunum, öksürük ve göğüste sıkışma hissi gibi belirtiler ortaya çıkar. Tedavide, alerjenlerden kaçınmak ve antihistaminikler ya da kortikosteroid içeren inhalerler kullanmak etkili olabilir.
Alerjik Olmayan Astım
Non-alerjik astım, alerjenlerden bağımsız olarak gelişen bir astım türüdür. Soğuk hava, stres, sigara dumanı, hava kirliliği ve kimyasal tahriş ediciler bu tür astımı tetikleyebilir. Genellikle yetişkinlikte ortaya çıkar ve alerjik astıma göre daha şiddetli seyredebilir. Tedavisinde, tetikleyicilerden uzak durmanın yanı sıra bronkodilatörler ve kortikosteroidler gibi ilaçlar kullanılır.
Egzersize Bağlı Astım
Egzersize bağlı astım, fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında hava yollarının daralmasıyla ortaya çıkar. Genellikle hızlı nefes alıp verme sonucunda soğuk ve kuru havanın solunmasıyla tetiklenir. Belirtiler arasında nefes darlığı, öksürük ve göğüste sıkışma hissi bulunur. Bu tür astımı olan bireyler, egzersiz öncesinde ısınma yapmalı ve doktorlarının önerdiği inhaler ilaçları kullanmalıdır.
Mesleki Astım
Mesleki astım, iş ortamında bulunan kimyasallar, duman, gazlar veya toz gibi tahriş edici maddelere maruz kalma sonucu gelişir. Boya, temizlik malzemeleri, metal buharları veya un gibi maddelerle çalışan kişilerde daha sık görülür. Belirtiler genellikle iş yerinde kötüleşir ve çalışma saatleri dışında hafifleyebilir. Tedavi için maruziyetin azaltılması, çalışma ortamının iyileştirilmesi ve uygun ilaç tedavisinin uygulanması önerilir.
Gece Astımı
Gece astımı, semptomların özellikle gece saatlerinde şiddetlendiği bir astım türüdür. Uyku sırasında solunum yollarının daha fazla daralması, yatay pozisyonda mukusun birikmesi ve alerjenlere maruziyet belirtileri tetikleyebilir. Gece sık sık nefes darlığı ile uyanma, öksürük ve hırıltılı solunum en yaygın belirtiler arasındadır. Tedavide, hava yollarını açık tutmaya yardımcı olan ilaçlar ve yatak odasında alerjenlerden kaçınma önlemleri alınmalıdır.
Eozinofilik Astım
Eozinofilik astım, hava yollarında yüksek eozinofil seviyeleri ile karakterize edilen ve genellikle daha şiddetli seyreden bir astım türüdür. Nedeni tam olarak bilinmese de, bağışıklık sisteminin aşırı tepkisiyle ilişkilidir. Belirtiler arasında sürekli nefes darlığı, sık tekrarlayan astım atakları ve kortikosteroidlere direnç bulunur. Tedavi için biyolojik ilaçlar ve kortikosteroidler kullanılabilir.
Astım Tanısı ve Uygulanan Testler
Astım tanısı, hastanın belirtileri, tıbbi öyküsü ve spirometri, peak flow (tepe akım) ölçümü, bronş provokasyon testi, egzersiz ve soğuk hava testleri gibi solunum fonksiyon testleri ile konulur.
Spirometri testi, akciğer kapasitesini ve hava akış hızını ölçerek hava yollarındaki daralmayı değerlendirir. Peak flow (tepe akım) ölçümü, hastanın nefes gücünü belirleyerek astımın şiddetini takip etmeye yardımcı olur. Bronş provokasyon testi, hava yollarının duyarlılığını test etmek için özel maddeler kullanılarak yapılır.
Ayrıca, alerji testleri ile astımı tetikleyebilecek alerjenler belirlenebilir. Egzersiz ve soğuk hava testleri ise fiziksel efor veya soğuk hava maruziyeti sonrası solunum fonksiyonlarının değerlendirilmesine yardımcı olur. Bu testler, doktorun kesin tanı koymasını ve hastaya en uygun tedavi planını oluşturmasını sağlar.
Astım tanısında kullanılan testler şunlardır:
- Spirometre : Bu test temelde akciğer kapasitesini ve solunumda alınan hava miktarıno ölçerek bronşların ne düzeyde daraldığının anlaşılmasına yardımcı olur. Astım tanısında önemli testlerden biridir
- Bronş Provokasyon Testi : Hava yollarının duyarlılığını test etmek için özel maddeler kullanılır.
- Zirve Akım Ölçümü (Peak Flowmeter) : Akciğer fonksiyonlarındaki değişikliği tespit etmek amacıyla kullanılır.
- Görüntüleme Testleri : Göğüs röntgeni veya bilgisayarlı tomografi (BT) taramasıdır. Astıma eşlik eden yapısal sorunlar veya enfeksiyonlar varsa ortaya çıkmasını sağlar.
- Metakolin Testi : Metakolin adı verilen ilaç, düşük dozlarla ve kontrol altında solunum yoluyla hastaya verilir ve hastanın bronşlarının metakoline duyarlılığı (metakolin ile daralıp daralmadığı) tespit edililr
- Alerji Testi : Deri testleri veya kan testleri ile yapılır. Hastada alerjiye neden olan maddelerin astım ataklarını tetikleyebileceği göz önünde bulundurularak gerekli tedavilere başlanır.
- Egzersiz ve Soğuk Hava Testleri : Fiziksel efor veya soğuk hava maruziyeti sonrası solunum fonksiyonlarını değerlendirir.
Astım Nasıl Tedavi Edilir?
Astım hastalığının kesin bir tedavisi yoktur, fakat hekiminiz tarafından verilen ilaçları düzenli olarak kullanarak astım kontrol altında tutulabilir. Astım tedavisinin temelinde semptomlar ile tetkiklere dayalı olarak, periyodik kontrollerle uygulanan basamak tedavisi uygulanır. Belirti ve bulguların derecesine bağlı olarak ilaçlarınız ve dozları değişebilir.
Bunun yanı sıra, hekiminiz aşağıda görebileceğiniz gibi yaşam tarzı değişiklikleri de tavsiye edebilir:
- Sigarayı bırakmak.
- Evcil hayvanlara karşı alerjiniz varsa kontrol altına almak.
- Kimyasal duman ve kokuları önlemek.
- Tozlu ve küflü ortamlardan uzak durmak.
- Aşırı soğuktan korunmak.
- Uygun egzersizler yapmak.
Astıma Ne İyi Gelir?
Astım tedavisi gören bireyler doktorun önereceği astım ilacı, astım spreyi ve solunum cihazları gibi yöntemleri uzun süreli kullanabilir. Bununla birlikte yapılacak astım hastalığına uygun, tetikleme oranı düşük bir beslenme disiplini edinilebilir.
Astım hastası bireyler şu şekilde beslenebilir:
- Meyve ağırlıklı beslenmek,
- Sebze ağırlıklı beslenmek,
- Beta karoten içeren havuç, tatlı patates, kavun, ıspanak, fasulye, salatalık gibi besinleri tüketmek,
- Akciğer ve solunum yolları tahrişini azaltacak C ve E vitamini ağırlıklı beslenmek gibi yöntemler astım için faydalı olabilir.
Astım Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Astım Nasıl Geçer?
Astım çoğu zaman kalıcı bir hastalık olmayabilir. Ancak kesin bir tedavisi de bulunmamaktadır. Astım, düzenli doktor kontrolleri ve düzenli ilaç kullanımı ile kontrol altında tutulabilir ve semptomların azalması sağlanabilir.
Alerjik Astım Belirtileri Nelerdir?
Alerjik astım belirtileri arasında göğüste ağrı, nefes darlığı, nefesin hırıltılı alınması ve öksürük yer alır.
Alerjik Astım Nedir?
Alerjik astım, polen ve küf gibi alerjenler tarafından tetiklenen bir astım türüdür.
Psikolojik Astım Belirtileri Nelerdir?
Psikolojik astım olarak adlandırılan bir hastalık bulunmamaktadır. Ancak bazı psikolojik durumlar var olan astımı tetikleyebilir. Stres, depresyon ve duygusal değişimler astım üzerinde fizyolojik etkilere sebebiyet verebilir. Bu belirtilerin başında öksürük, nefes darlığı, hırıltılı nefes gibi semptomlar yer alır.
Astım Krizi Nasıl Olur?
Astım krizi, astım belirtilerinin daha yüksek bir düzeyde yaşanmasıdır. Öksürüğün şiddetlenmesi, nefes alamama ve göğüste ağrı ve sıkışma yaşanması astım krizi için olağan bir durumdur. Astım krizi yaşanması durumunda sakin kalmak ve çok geçmeden doktorun önerdiği ilaçları kullanmak faydalı olacaktır. Ancak semptomların şiddetinin arttığı ve süresinin uzadığı durumlarda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Astım Ve Alerjik Astım Farkı Nedir?
Astım solunum yolu enfeksiyonlarının tekrarlaması sonucu oluşurken alerjik astım alerjen maddelerin solunum yollarını etkilemesi sonucu oluşur. Alerjik olmayan astım alerjen maddelerin tetiklemesi sonucu oluşmaz.
Alerjik Astım Balgam Yapar Mı?
Alerjik astım bazı alerjen maddelerin tetiklemesi sonucu oluşur. Bu durum sırasında mukus ve iltihap oluşumu görülebilir. Balgam, alerjik astım hastalarında görülebilen bir durumdur.
Astım Geçer Mi?
Astımı tamamen geçirecek bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak sahip olunan astım türüne göre tetikleyici görev edinebilecek durumlardan kaçınmak önemlidir. Ayrıca düzenli doktor kontrolleri ve düzenli ilaç kullanımı ile astım semptomları kontrol altına alınabilir.
Astım Öksürüğüne Ne İyi Gelir?
Astım öksürüğünü önlemek için doktorun önerdiği ilaçlar önerildiği düzende kullanılmalıdır. Ayrıca alerjen bir durum söz konusu ise alerjen maddeden kaçınılmalıdır. Nemli hava solumak öksürük semptomunu hafifletmeye yardımcı olabilir. Ayrıca boğazı yumuşatacak ılık içecekler içmekte fayda sağlayabilir.
Astım Krizi Belirtileri Nelerdir?
Astım krizi, astım semptomlarının şiddetinin artması ile olur. Astım semptomları arasında yer alan öksürük, hırıltı, nefes darlığı gibi belirtiler kriz esnasında şiddetini arttırabilir.
Astım Doğuştan Mı Olur?
Astım genetik yatkınlığa bağlı olarak doğuştan olabilir. Ailesinde astım veya alerjik hastalık bulunan kişilerde astım gelişme riski daha yüksektir. Ancak, doğuştan gelen bir yatkınlık olsa bile, hastalığın ortaya çıkması çevresel faktörlere de bağlıdır.
Astım Sonradan Olur Mu?
Evet, astım sonradan gelişebilir. Alerjenler, hava kirliliği, sigara dumanı, kimyasal maddeler, solunum yolu enfeksiyonları ve stres gibi çevresel faktörler astımı tetikleyebilir. Özellikle yetişkinlikte başlayan astım, mesleki maruziyet veya kronik solunum yolu tahrişi ile ilişkilidir.
