Ankilozan Spondilit Nedir?
Ankilozan spondilit , bireyin omurgasında bulunan bir takım bazı küçük kemiklerin, yani omurların zamanla birbirleri ile kaynaşmasına neden olabilen inflamatuar bir hastalıktır. Bu kaynaşma sonucunda omurga daha az esnek bir hal almaya başlar ve bireyin normal duruşu öne eğik bir hal alabilir. Eğer kaburgalar ankilozan spondilite yol açan inflamasyondan etkilenirse birey için derin nefes almak çok zor olabilir.
Ankilozan spondilit, erkekler arasında kadınlardan daha sık görülür. Hastalığın belirti ve semptomları tipik olarak erken yetişkinlikte ortaya çıkmaya başlar. En yaygın olarak gözlerde olmak üzere bireyin vücudunun diğer bölümlerinde de iltihaplanma meydana gelebilir. Ne yazık ki ankilozan spondilit hastalığının kesin ve kalıcı bir tedavisi yoktur. Ancak semptomları azaltmak ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için kullanılan bir takım tedavi türleri mevcuttur.
Ankilozan Spondilit Neden Olur?
Ankilozan spondilitin geliştirilmesinin bilinen belirli bir nedeni henüz saptanmamıştır, ancak tıp uzmanları çeşitli kalıtsal faktörlerin rol oynadığını düşünmektedir. Özellikle, HLA-B27 adlı bir gene sahip bireylerde ankilozan spondilit geliştirme riskinin büyük ölçüde arttığı görülmekle beraber, bu gene sahip bireyler arasında sadece bir kısım ankilozan spondilit durumunu geliştirmektedir. Bu da çevresel çeşitli faktörlerin durumu tetikleyici mekanizma içinde rol oynadığına işaret etmektedir.
Erkeklerin ankilozan spondilit geliştirme olasılığı kadınlardan daha fazladır. Buna ek olarak hastalığın başlangıcı genellikle geç ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde ortaya çıkar.
Ankilozan Spondilit İle Ortaya Çıkabilecek Riskli Durumlar
Şiddetli ankilozan spondilit vakalarında, vücudun hasar gören kemik yapılarını iyileştirme girişiminin bir parçası olarak yeni kemik dokusu oluşur. Bu yeni ortaya çıkan kemik dokusu omurlar arasındaki boşluğu kademeli olarak kaplar ve en sonunda omur bölümlerini doğal hareketi engelleyecek şekilde birleştirir. Bireyin omurgasının bu kısımları sertleşir ve esnekliğini yitirir. Birleşim aynı zamanda bireyin göğüs kafesini sertleştirerek akciğer kapasitesini ve işlevini kısıtlayabilir.
Ankilozan spondilit sonucunda oluşabilecek üveit, ani başlayan ve hızlı gelişen göz ağrısına, kuvvetli ışığa karşı duyarlılığa ve aniden bulanık görmeye neden olabilir. Bu semptomları gösteren bireylerin bir an önce göz doktoruna başvurması gereklidir.
Bazı vakalarda bireylerin kemikleri, ankilozan spondilitin erken evrelerinde incelir. Zayıflamış omurlar parçalanır ve bireyin eğik duruşunu ağırlaştırabilir. Bu parçalanmaya sıkıştırma kırılması adı verilir. Meydana gelen omurga kırıkları, omuriliğe ve omurgadan geçen sinirlere baskı uygulayarak muhtemelen önemli derecede zarar verebilir.
Ankilozan spondilit, insan vücudundaki en büyük atardamar olan aort üzerinde sorunlara yol açabilir. İltihaplı aort, kalpteki aort kapakçığının şeklini bozacak ve işlevini bozacak kadar büyüme eğilimi gösterebilir.
Ankilozan Spondilit Belirtileri Nelerdir?
Ankilozan spondilitin erken belirtileri ve semptomları arasında özellikle sabahları ve uzun süreli koltukta oturma gibi hareketsizlik dönemlerinden sonra bel ve kalça civarında hissedilen ağrı ve sertlik hisleridir. Boyun ağrısı ve yorgunluk da yaygın belirtiler arasındadır. Hastalığın belirti ve semptomları zaman içerisinde düzensiz aralıklarla gerçekleşecek şekilde daha kötüleşebilir, ağırlaşabilir, hafifleyebilir veya bütünüyle durabilir.
Görülen ankilozan spondilit vakalarında vücutta en çok etkilenen bölgeler arasında omurganın tabanı ile pelvis arasındaki eklem, sırtın alt kısmında yer alan omurlar, tendonların ve bağların özellikle omurgada, ancak bazen topukların arkası boyunca kemiklere bağlandığı yerler, göğüs kemiğini ile kaburgalar arasındaki kıkırdak doku ile kalça ve omuz eklemleri bulunur.
Bireyde normalde çok hafif başlayan, özellikle sabahları daha kötüleşen, ya da gecenin ikinci yarısında uykudan uyandırabilen bel veya kalça ağrıları varsa tıbbi yardıma başvurmak gerekli olabilir. Bu ağrıların egzersiz ile azalması ve dinlenme sonucunda kötüleşmesi, durumun bir başka belirtisidir. Gözlerde ağrılı kızarıklıklar, şiddetli ışığa karşı duyarlılık veya bulanık görme geliştiren bireylerin hemen bir göz uzmanına başvurması tavsiye edilmektedir.
Ankilozan Spondilit Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorlar ankilozan spondilit hastalığının teşhisini gerçekleştirmek için öncelikle bir fizik muayene gerçekleştirirler. Doktor, fizik muayene sırasında, bireyin omurgasındaki hareket aralığını test etmek için bireyin farklı yönlere eğilmesini isteyebilir. Buna ek olarak bireyin pelvisinin belirli kısımlarına bastırarak veya bacaklarını belirli bir konuma getirerek ağrıyı yeniden oluşturmaya çalışabilir. Doktor ayrıca bireyin solunum sırasında göğsünü şişirmekte zorluk çekip çekmediğini görmek için bireyden derin bir nefes almasını isteyebilir.
Görüntüleme testleri ankilozan spondilit hastalığının teşhisinde doktorlara yardımcı olabilir. Çekilecek röntgen filmleri bireyin eklemlerinde ve kemiklerindeki değişiklikleri doktorun kontrol etmesine izin verir. Ancak ankilozan spondilitin görünür belirtileri hastalığın erken dönemlerinde röntgen filmi üzerinde gözlemlenebilecek kadar belirgin olmayabilir.
Manyetik rezonans görüntüleme, yani MRG, kemiklerin ve yumuşak dokuların daha ayrıntılı görüntülerini sağlamak için radyo dalgaları ve güçlü bir manyetik alan kullanır. MRG taramaları, röntgen çekimine kıyasla daha pahalı olsa dahi hastalık sürecinin erken safhalarında ankilozan spondilit kanıtlarını ortaya çıkarabilir ve yavaşlatıcı tedavinin daha erken başlamasını sağlayabilir.
Ankilozan spondiliti tanımlamak için kullanılabilecek, hastalığa özel bir laboratuvar testi yoktur. Bazı kan testleri iltihap belirtilerini kontrol edebilse dahi, iltihaplanma birçok farklı sağlık sorunundan kaynaklandığı için tek başına ankilozan spondilit tanısı konulması için yeterli bir kanıt değildir. Birey HLA-B27 geni için test edilebilir, ancak bu gene sahip olan çoğu insanda ankilozan spondilit hastalığı görülmez. Bununla birlikte bu gene sahip olmayan bireyler de ankilozan spondilit hastalığına yakalanabilir.
Ankilozan Spondilit Nasıl Tedavi Edilir?
Ankilozan spondilit hastalığının tedavisinin amacı öncelikle hastalığın belirtileri arasında bulunan ağrılar ile sertlikleri gidermek, özellikle omurga deformitesini önlemek veya gelişmesini geciktirmektir. Ankilozan spondilit tedavisi hastalık bireyin eklemlerinde geri dönüşü olmayan hasara neden olmadan önce başladığı zaman en başarılı sonuçları verir.
Ankilozan spondilit tedavisinde tıp uzmanları tarafından en yaygın olarak non-steroid antiinflamatuvar ilaçlar kullanılır. Bu ilaç türleri bireyde görülen inflamasyonu, ağrıları ve sertliği hafifletebilir.
Bazı blokerler ilaçlar bireyin hissettiği ağrıyı, sertliği ve hassas veya şişmiş eklemleri hafifletmeye yardımcı olur. İlaçlar normal şartlarda deri altına enjekte edilir veya bireye intravenöz yolla yani damar içinden verilir.
Bu ilaçlar mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Bazı ilaçlar önceden bulunan ve tedavi edilmemiş tüberkülozu yeniden aktif hale getirir ve bireyin farklı enfeksiyonlara yakalanmaya daha yatkın olmasına yol açabilir. Ayrıca bu ilaçların gastrointestinal kanamaya neden olma gibi yan etkileri vardır.
Bazı ilaçlar, normal şartlar altında başka enfeksiyon hastalığı türleri olan psoriatik artrit ve romatoid artrit için onaylanmıştır. Ankilozan spondilitli insanlar için etkinliği konusunda yapılan araştırmalar halen sürmektedir.
İlaç tedavisinin yanı sıra fizik tedavi, tedavinin önemli bir parçasıdır ve bireyin hissettiği ağrının kesilmesinden, kaybolan güç ve esnekliğin geri kazanılmasına ya da daha az kaybedilmesine kadar kadar uzanan bir dizi fayda sağlayabilir. Bir fizik terapi uzmanı bireyin ihtiyaçları için kişiye özel egzersizler tasarlayabilir.
Özellikle bireyin hareket aralığını geliştirme ve germe egzersizleri, eklemlerde esnekliği ve iyi duruşu korumaya yardımcı olabilir. Uygun uyku ve yürüme pozisyonları ile gün içinde gerçekleştirilecek karın ve sırt egzersizleri bireyin dik duruşunu korumasına yardımcı olabilir.
Ankilozan spondilitli çoğu insanın cerrahi müdahaleye ihtiyacı yoktur. Bununla birlikte, şiddetli ağrı veya eklem hasarı olan veya kalça eklemi değiştirilmeyi gerektirecek kadar hasar gören bireylerde doktor ameliyat yapılmasını tavsiye edebilir.
Ankilozan Spondilit İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde Bakım
Ankilozan spondilit hastalığına yakalanmış bireylerin doktorlarını düzenli ziyaret etmenin ve ilaçlarını düzenli bir şekilde reçetelerine uygun olarak kullanmalarının yanı sıra kendi durumlarına yardımcı olmak için atabileceği birkaç adım mevcuttur.
Bunların arasında en önemlisi aktif kalmaktır. Düzenli olarak yapılan egzersizler ağrıyı hafifletmeye, esnekliği korumaya ve duruşunu iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Sert eklemlere ve gergin kaslara uygulanan ısı kompresleri, ağrı ve sertliği hafifletebilir. Isıtıcı pedler ya da sıcak havlular ile sıcak banyo ve duşlar bireye yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra iltihaplı bölgelere konulabilecek buz torbaları, şişmeyi azaltmaya yardımcı olabilir.
Sigara içmemek gereklidir. Sigara içen bireylerin bir an önce bırakması zorunludur. Sigara içmek sağlık için genel olarak kötü olsa dahi, ankilozan spondilitli kişilerde daha fazla temiz nefes almayı engelleyen ek sorunlara yol açar.
Duruşu düzeltmek önemlidir. Bir aynanın önünde ayakta durmak ve duruşu düzeltmek için pratik yapmak, bireyin ankilozan spondilit i le ilişkili sorunların gelişmesine engel olmasını sağlayabilir.