Alerji Nedir? Alerji Belirtileri, Türleri ve Nedenleri

Alerji Nedir?

Alerji , vücudun bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere karşı aşırı tepki göstermesi durumudur. Bu maddeler "alerjen" olarak adlandırılır ve polen, toz, gıda, hayvan tüyü gibi çevresel unsurlar olabilir. Alerji, bağışıklık sistemi bu alerjenlere yanıt olarak antikorlar üretmeye başladığında ortaya çıkar ve hapşırık, kaşıntı, döküntü, nefes darlığı gibi belirtilerle kendini gösterebilir.

Alerji Nerede Olur?

Alerji, vücudun alerjenle temas ettiği veya alerjenin etki ettiği bölgelerde ortaya çıkar. Alerjik reaksiyonlar en sık olarak solunum yollarında, ciltte, gözlerde, sindirim sisteminde ve nadiren de olsa tüm vücutta anafilaksi meydana gelebilir. Solunum yoluyla alınan polen veya toz gibi alerjenler burun akıntısı, hapşırma ve öksürüğe neden olurken, ciltle temas eden alerjenler kızarıklık, kaşıntı ve döküntü gibi belirtilere yol açar. Gıda alerjileri, sindirim sisteminde mide bulantısı, kusma ve ishal gibi reaksiyonlar yapabilir. Alerjinin etkilediği bölge, alerjenin türüne ve vücuda giriş şekline göre değişiklik gösterir.

Alerji Belirtileri Nelerdir?

Alerji belirtileri, vücudun bir alerjene karşı aşırı tepki göstermesiyle ortaya çıkar ve genellikle hafif ile şiddetli arasında değişen çeşitli semptomlarla kendini gösterir. Yaygın alerji belirtileri arasında burun akıntısı, hapşırma, gözlerde sulanma ve kaşıntı, ciltte kızarıklık veya döküntü, kaşıntı, nefes darlığı ve öksürük yer alır. Gıda alerjilerinde ise mide bulantısı, karın ağrısı, ishal ve dudak, dil veya boğazda şişme gibi belirtiler gözlemlenebilir.

Yaygın alerji belirtileri şunlardır:

• Burun akıntısı ve burun tıkanıklığı,
• Gözlerde kaşıntı, sulanma ve kızarıklık,
• Hapşırma,
• Ciltte döküntü, kızarıklık veya kaşıntı,
• Nefes darlığı ve hırıltılı solunum,
• Öksürük,
• Boğazda kaşıntı veya gıcık hissi,
• Sindirim sorunları (mide bulantısı, kusma, ishal),
• Yüz, dudak, dil veya boğazda şişme (anjiyoödem),
• Ani tansiyon düşüşü ve bayılma (anafilaksi durumunda).

Alerjik reaksiyonları diğer reaksiyonlardan ayırt etmek için semptomların kaynağına ve tetikleyici faktörlere dikkat etmek önemlidir. Alerjik reaksiyonlar, genellikle bir alerjenle temas sonrası hızla gelişir ve burun akıntısı, kaşıntı, deri döküntüsü gibi belirtilerle kendini gösterir. Ancak, bazı hastalıklar alerjiye benzeyen semptomlar yaratabilir. Örneğin, çölyak hastalığında gluten tüketimine bağlı olarak cilt döküntüleri, mide bulantısı ve sindirim problemleri görülse de bu durum bağışıklık sisteminin gluten proteinine yanıtından kaynaklanır ve alerji tedavileri burada etkili olmaz. Ayrıca, ürtikeryal vaskülit gibi bazı bağışıklık sistemi hastalıkları da döküntü ve kaşıntı yapabilir, ancak bu rahatsızlıklar alerjik değil, inflamatuar bir sürece dayanır. Bu nedenle, alerjiye benzeyen belirtileri olan ancak farklı kökenlere sahip hastalıkların tanı ve tedavisinde uzman bir doktora başvurulması önerilir.

Alerji Türleri Nelerdir?

Yaygın alerji türleri arasında polen, gıda, ev tozu akarı, hayvan tüyü, küf mantarı ve ilaç alerjisi bulunur. Polen alerjisi genellikle mevsimsel olarak ortaya çıkarak burun akıntısı ve gözlerde kaşıntı yaparken, gıda alerjisi süt, yumurta, deniz ürünleri gibi besinlere karşı gelişir ve sindirim sorunları veya ciltte kaşıntı ile kendini gösterir. Ev tozu akarı alerjisi iç mekanlarda solunum yolu semptomlarına neden olurken, hayvan tüyü alerjisi özellikle evcil hayvanlara karşı nefes darlığı gibi belirtiler oluşturur. Küf mantarı alerjisi nemli ortamlarda gelişir ve solunum yollarını etkiler; ilaç alerjisi ise bazı ilaçlarla temasta döküntü ve kaşıntı gibi reaksiyonlara yol açar. Alerjilerden korunmak için alerjenlerden kaçınmak önemlidir.

Alerji türleri şunlardır:

• Gıda alerjisi (örneğin, süt, fındık, kabuklu deniz ürünleri),
• Solunum yolu alerjileri (polen, toz akarları, hayvan tüyü),
• İlaç alerjisi (özellikle antibiyotikler, aspirin, bazı ağrı kesiciler),
• Cilt alerjisi (kontakt dermatit, atopik dermatit),
• Böcek sokması alerjisi (arı, eşek arısı sokması),
• Lateks alerjisi (eldiven gibi lateks içeren ürünlere karşı),
• Mevsimsel alerji (bahar ve yaz aylarında polen kaynaklı),
• Mold ve mantar alerjisi (küf sporları).

Gıda Alerjisi

Gıdalarda bulunan bazı proteinlere karşı bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesiyle oluşur. En yaygın alerjenler arasında süt, yumurta, fıstık, soya ve deniz ürünleri bulunur.

Polen Alerjisi

Özellikle bahar aylarında yaygınlaşan polenler, burun akıntısı, gözlerde sulanma ve kaşıntıya yol açarak alerjik rinit olarak bilinen rahatsızlığa sebep olabilir.

Hayvan Alerjisi

Evcil hayvanların deri döküntüleri, tüyleri veya tükürüklerinde bulunan proteinlere karşı gelişir. Belirtiler arasında burun akıntısı, öksürük ve gözlerde kaşıntı bulunur.

Toz Akarı Alerjisi

Ev tozlarında yaşayan mikroskobik akarların yol açtığı bir alerji türüdür. Özellikle ev içi ortamlarda bulunan kişilerde burun tıkanıklığı ve astım semptomlarına sebep olabilir.

İlaç Alerjisi

Belirli ilaçlara karşı gelişen bağışıklık sistemi reaksiyonudur. Antibiyotikler ve ağrı kesiciler en sık alerjiye yol açan ilaç gruplarıdır.

Küf Alerjisi

Nemli ortamlarda üreyen küf sporları, solunum yoluyla alındığında alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Küf alerjisi olan kişilerde astım ve sinüzit semptomları görülebilir.

Alerji Neden Olur?

Alerji, bağışıklık sisteminin bazı maddeleri yanlışlıkla zararlı olarak algılaması sonucunda ortaya çıkar. Bu maddelere karşı vücut antikorlar üretir ve bu süreçte histamin gibi kimyasallar salgılanır, bu da alerjik reaksiyonlara yol açar. Alerjilerin gelişiminde genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sisteminin aşırı hassasiyeti önemli rol oynar.

Alerjiye yol açabilen yaygın nedenler şunlardır:

• Toz akarları,
• Polenler, özellikle ağaç, çimen ve yabani ot polenleri,
• Hayvan tüyü, deri döküntüleri veya hayvan salyası,
• Gıda maddeleri, özellikle fındık, süt, yumurta, deniz ürünleri, buğday ve soya,
• Küf ve mantar sporları,
• Arı veya diğer böcek sokmaları,
• İlaçlar, özellikle antibiyotikler ve aspirin,
• Parfüm, deodorant veya temizlik ürünleri gibi kimyasal kokular,
• Lateks gibi bazı materyaller,
• Sigara dumanı veya hava kirliliği.

Alerjiye Yol Açan Hastalıklar Nelerdir?

Alerjiye yol açan hastalıklar, bağışıklık sisteminin bazı maddelere aşırı tepki göstermesi sonucunda ortaya çıkar. En yaygın alerjik hastalıklar arasında astım, alerjik rinit (saman nezlesi), atopik dermatit (egzama) ve gıda alerjileri bulunur. Bu hastalıklar, alerjenlerin solunum, temas veya sindirim yoluyla vücuda girmesi sonucu çeşitli semptomlarla kendini gösterir.

Alerjiye yol açabilen hastalıklar şunlardır:

• Astım,
• Alerjik rinit (saman nezlesi),
• Atopik dermatit (egzama),
• Gıda alerjisi,
• Ürtiker (kurdeşen),
• Sinüzit, özellikle kronik sinüzit,
• Eozinofilik özofajit (yemek borusunda eozinofil birikimi),
• Eozinofilik gastroenterit (mide ve bağırsakta eozinofil birikimi),
• Anjiyoödem (deri altı dokuda şişlik),
• Polen alerjisi veya mevsimsel alerjiler.

Alerji Tanısı ve Uygulanan Testler

Alerji tanısı, genellikle tıbbi öykü, fizik muayene ve çeşitli testler kullanılarak konulur. İlk olarak doktor, hastanın alerji semptomlarını, bu semptomların ne zaman ortaya çıktığını ve neyle ilişkili olabileceğini değerlendirir. Ardından, cilt prick testi veya kan testleri gibi spesifik alerji testleri yapılabilir. Bu testler, bağışıklık sisteminin belirli alerjenlere verdiği tepkiyi ölçerek hangi maddelere karşı alerjiniz olduğunu belirlemeye yardımcı olur.

Alerji tanısı için uygulanan testler arasında şunlar yer alır:

• Deri Prick Testi : Cilt üzerine küçük miktarlarda alerjen maddeler uygulanarak cilt reaksiyonu gözlemlenir,
• Kan Testleri (spesifik IgE testi) : Kanda belirli alerjenlere karşı gelişen antikorlar ölçülür,
• Yama Testi : Cilt üzerine alerjen içeren yamalar yapıştırılarak uzun süreli temas sonrası reaksiyonlar incelenir,
• Provokasyon Testi : Belirli alerjenlerin kontrollü koşullarda doğrudan burun, göz veya akciğerlere uygulanarak yanıt gözlemlenir,
• Elimasyon Diyeti : Gıda alerjisi şüphesi durumunda belirli gıdalar diyet listesinden çıkarılarak semptomlarda değişim olup olmadığı takip edilir.

Alerji Nasıl Tedavi Edilir?

Alerji tedavisinde, alerjenlerden kaçınmak en etkili yöntemlerden biridir. Bunun yanında, bağışıklık sistemini dengeleyerek alerjik tepkileri hafifletebilecek bazı tedavi yöntemleri uygulanır. Burun tıkanıklığı, kaşıntı ve cilt reaksiyonları gibi belirtileri azaltmak için burun spreyleri, damlalar veya topikal uygulamalar gibi seçenekler kullanılır. Ayrıca, alerji aşıları (immünoterapi) da bağışıklık sisteminin alerjenlere duyarlılığını zamanla azaltarak uzun vadeli rahatlama sağlayabilir. Tedavi sürecinde bir uzman doktorun önerdiği plana uyulması önerilir.

Alerji tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• Alerjenlerden kaçınma,
• Antihistamin ilaçlar kullanma,
• Dekonjestanlar (burun tıkanıklığını azaltan ilaçlar),
• Kortikosteroid burun spreyleri veya kremler,
• Lökotrien inhibitörleri (bazı astım ve alerji vakalarında),
• İmmünoterapi (alerji aşıları),
• Epinefrin enjeksiyonu (anafilaksi gibi ciddi reaksiyonlar için),
• Solunum yolu alerjilerinde burun yıkama veya tuzlu su spreyleri,
• Cilt alerjilerinde nemlendirici kullanımı ve uygun cilt bakımı,
• Beslenme düzenlemesi (gıda alerjisi varsa tetikleyici gıdalardan kaçınma).