Yaz Aylarında Bebek ve Çocuk Sağlığı

Yaz Aylarında Sıcak Çarpmasına Karşı Alınacak Önlemler

Yetişkinlerin rahat hissettiği bazı ortamlarda veya belirli sıcaklık aralıklarında bebekler ve çocuklar rahat hissetmeyebilir. Çocukların vücut sıcaklığını belirli sınırlar içinde tutma yeteneği henüz yetişkinler kadar gelişmemiştir. Bu durum çocukları sıcak çarpmasına karşı daha hassas hâle getirebilir.

Sıcak çarpması vücudun sıcaklığını kontrol etmekle zorlandığı, bu sebeple vücut sıcaklığının hızla yükseldiği durumdur. Sıcak çarpması uzun süre yüksek sıcaklık altındayken veya güneş ışığına doğrudan ve fazla maruz kalındığında oluşabilir. Fazla sıcak ve nemli bir kapalı ortam da sıcak çarpmasına sebebiyet verebilir. Bebekler ve çocuklarda sıcak çarpması belirtileri farklı seyredebilir.

Bebeklerde ve 5 yaşından küçük çocuklarda sıcak çarpması belirtileri şöyle olabilir:

• Vücut sıcaklığının yükselmesi,
• Çok yüksek sesle ağlamanın ardından yorgunluk ve uyuşukluk,
• Ciltte kızarıklık,
• Aşırı sıcağa rağmen az terleme,
• Sıvı alımını reddetme,
• Mide ve kas krampları,
• Kusma,
• Normalden daha hızlı ve derin nefes alma,
• Kalp atış hızının artması,
• Gölgeye taşıdıktan sonra bebeğin kollarının ve bacaklarının aniden soğuması ve titremenin başlaması,
• Bilinç kaybı.

5 yaşından büyük çocuklarda sıcak çarpması belirtileri şöyle olabilir:

• Vücut sıcaklığının yükselmesi,
• Kuru ve sıcak cilt,
• Terleyememe,
• Yoğun baş ağrısı,
• Vücut krampları,
• Baş dönmesi,
• İshal,
• Normalden daha hızlı ve derin nefes alma,
• Kalp atış hızının artması,
• Cilt döküntüsü,
• Kulaklarda uğultu,
• Tutarsız konuşma ve şaşkınlık hâli,
• Bilinç kaybı.

Bebeklerde ve Çocuklarda Sıcak Çarpmasını Önleme Yöntemleri

Bebekler ve çocuklarda sıcak çarpmasını önlemek mümkündür. Bunun için izlenebilecek bazı adımlar vardır. Bu adımlar şu şekilde listelenebilir:

• Bebekler ve çocuklar özellikle sıcak yaz günlerinde saat 10.00-17.00 arasında mümkün olduğunca dışarı çıkarılmamalıdır.
• Öğlen saatlerinde dışarı çıkılacaksa çocuğa güneş kremi sürülmelidir ve çocuğun olabildiğince gölgede kalması sağlanmalıdır.
• Çocukların ciltlerinin hava alması için pamuk, keten gibi doğal malzemelerden üretilmiş bol giysiler giydirilebilir ve şapka takılabilir.
• Çocuğun açık havadayken sık sık su içmesi sağlanabilir.
• Bebekler ve çocuklar araçta birkaç dakika bile olsa yalnız bırakılmamalıdır. Aracın camlarının aralık olması sıcak çarpmasını önlemek için yeterli olmayabilir. 

Bebeklerde ve Çocuklarda Sıcak Çarpması Durumunda Yapılması Gerekenler

Bir bebekte ya da çocukta sıcak çarpması belirtileri gözleniyorsa vakit kaybetmeden bazı izlenmesi gereken bazı adımlar vardır. Bunlar şöyle olabilir:

• Sıcak çarpması belirtileri başladıysa bir an önce tıbbi tedaviye başvurulmalıdır.
• Profesyonel yardım gelene kadar çocuk gölgeye taşınmalıdır. Aşırı ısınmış odada veya araçta bulunuyorsa o ortamdan çıkarılmalıdır. Yeterli şekilde havalandırılmış serin bir alana götürülebilir.
• Bilinci yerindeyse çocuğa küçük yudumlarla biraz su verilebilir.
• Gereksiz ve ağır kıyafetler çıkartılarak çocuğun rahat etmesi sağlanabilir. 
• Normal sıcaklıkta bir suyla çocuğun yüzü ve vücudu yıkanabilir. Yıkamak mümkün değilse soğuk nemli bezlerle serinlemesi sağlanabilir.
• Çocuğun bilinci yerinde değilse çocuk yan yatırılarak düzgün nefes alıp almadığı kontrol edilir. Bir yaşından küçük bebekler için farklı bir kurtarma pozisyonu gerekir. Bebeğin dilinin nefesini tıkamadığından veya kusmadığından emin olmak için bebek baş aşağı eğik şekilde tutulur. Başı elle desteklenir ve gerekiyorsa kalp masajı yapılır.

Güneş Koruması ve Güneş Kremi Kullanımı

Güneş ışınlarının en etkili olduğu 10.00-17.00 saatleri arasında çocukların doğrudan güneşe maruz kalmamalarını sağlamak gerekir. Gündüz saatlerinde dışarı çıkılması gerekiyorsa güneş kremi kullanılmalıdır. Güneş kremleri sadece güneşin ve sıcağın olası etkilerini azaltabilir. Güneş kreminin çocukları sıcaktan tamamen korumadığı unutulmamalıdır.

"Güneşe çıkmadan önce nelere dikkat edilmelidir ve güneş kremi nasıl kullanılmalıdır?" sorusuna verilebilecek cevaplar şu şekilde olabilir:

• 6 aydan küçük bebekler için güneş kremi kullanılması önerilmeyebilir. Dışarı çıkarken bebeğin kollarını ve bacaklarını örten hafif giysiler giydirilmeli, şapka takılmalı ve mümkün olduğunca güneşten uzak tutulmalıdır.
• 6 aydan büyük bebeklerde ve çocuklarda etkili bir güneş koruması için dışarı çıkmadan önce yüksek korumalı bir güneş kremi kullanılabilir. Güneşin yakıcı ışınlarının çoğunun bulutların içinden geçebilmesi sebebiyle kapalı havalarda da güneş kremi sürülmelidir. 
• Özellikle bebekler ve küçük çocuklar için üretilen temiz içerikli güneş kremleri tercih edilebilir. Bu ürünlerin cildi tahriş edebilecek katkı maddelerini içerme olasılığı düşüktür.
• Açıkta kalan yüz, kulaklar, eller, ayaklar, omuzlar ve boyun arkası gibi bölgelere güneş kremi sürülmelidir. Denize veya havuza giriliyorsa tüm vücuda "9 çay kaşığı ölçüsü kuralı" uygulanarak güneş kremi sürülebilir. Yüz ve boyun için bir çay kaşığı, gövdenin önü ve arkası için birer çay kaşığı, kollar için birer çay kaşığı ve bacaklar için ikişer çay kaşığı ölçüsünde güneş kremi uygulanabilir.
• Güneş kreminin hem UVA hem UVB ışınlarına karşı koruma sağlamasına dikkat edilebilir. Bu tür ürünler geniş spektrumlu güneş kremi olarak adlandırılır.
• Suya dayanıklı güneş kremlerinin tercih edilmesi daha uzun süreli kullanım sağlayabilir. Ürün suya dayanıklı bile olsa güneş kremi yaklaşık 2 saatte bir düzenli olarak yenilenmelidir. Özellikle çocuk denize veya havuza girip çıkıyorsa kremin tekrar uygulanması ihmal edilmemelidir.
• Aerosol sprey güneş kremleri çocuklarda öksürüğe ve hırıltıya neden olabilir.
• Mineral güneş kremleri tercih edilebilir. Mineralli güneş kremleri güneş ışınlarını ısıya çevirmek yerine hızlıca geri yansıtır.

Yeterli Su Tüketiminin Önemi

Bebeklerin ve çocukların vücudu sıcak havalarda aşırı ısınabilir ve susuz kalabilir. Sıcak havalarda su içmek vücut ısısının korunmasına ve su kaybının etkilerinin azaltılmasına yardımcı olur.

Yeterli su tüketilmediğinde bebeklerde ve çocuklarda ortaya çıkan susuzluk belirtileri şu şekilde görülebilir:

• Koyu renkli idrar,
• Baş ağrısı ve baş dönmesi,
• Mide bulantısı,
• Dudak, ağız ve boğaz kuruluğu,
• Sersemlik, uyuşukluk ve normalden daha az hareket etme isteği,
• Bebeğin bezinde normalden daha az ıslaklık veya çocukta tuvalete daha az gitme isteği,
• Ellerde ve ayaklarda soğuma,
• Normalden daha hızlı nefes alma,
• Kalp atış hızının artması.

Çocuklarda susuzluk belirtileri gözlemlenirse yapılması gerekenler şöyle sıralanabilir:

• Ciddi susuzluk belirtileri gözlemlenirse mutlaka tıbbi bir yardıma başvurulmalıdır.
• Daha hafif susuzluk durumlarında emzirilen ve biberonla beslenen bebekler daha sık beslenebilir.
• Daha büyük çocuklara su veya oral rehidratasyon solüsyonları gibi sıvılar içirilebilir.
• Şeker oranı yüksek içecekler susuzluğu artıracağından tüketilmesi önerilmeyebilir.
• Sıvı alımı birden ve hızlı şekilde yapılmamalıdır. Yavaş yavaş ve düzenli olarak su tüketimi sağlanmalıdır. 

Çocuklarda yeterli su tüketimini sağlamak için yapılabilecekler şu şekilde olabilir:

• Emzirilen ve biberonla beslenen 6 aydan küçük bebekler sıcak havalarda daha sık beslenebilir. Doktor önermediği sürece su veya diğer içecekler verilmemelidir.
• 6 aydan büyük bebeklere kaynatıldıktan sonrası soğutulmuş az miktarda su verilebilir.
• 1 yaşından büyük çocuklara gün boyunca su içirilebilir. Meyve suyu, gazlı, şekerli ya da kafeinli içeceklerin verilmesi önerilmez.
• Çocukların su içme alışkanlığı edinmesi için eğlenceli bardaklardan veya termoslardan yararlanılabilir. 

Yaz Aylarında Beslenme Önerileri

Bebeklerin ve çocukların beslenme ihtiyaçları yaşlarına, metabolizmalarına ve sağlık durumlarına göre değişebilir. Sıcak yaz günleri için beslenme rutinleri oluştururken yardımcı olabilecek bazı ipuçları şöyle sıralanabilir: 

• Yaz aylarında çocukların sindirimi kolay besinlerle dengeli öğünler tüketmesi faydalı olabilir. Hafif, az yağlı ve yağsız yiyecekler tercih edilebilir.
• Sıcak yiyeceklerden ziyade ferahlatma etkili soğutulmuş yiyecekler yenebilir.
• Artan sıcaklıkla birlikte anî şeker düşüşlerini önlemek için makarna, pilav ve patates yerine bulgur veya kepekli makarna tüketilebilir.
• Besinlerin saklama koşullarına dikkat edilmelidir. Gıdalar, süt ve bebek mamaları sıcak havalarda kolayca bozulabilir.
• Yiyecekleri tekrar tekrar ısıtmaktan kaçınmak, taze hazırlanmış süt veya mama vermek iyi olabilir.
• Bebek mamaları açıkta tutulmamalıdır. Açıkta kalan yiyeceklerin tüketilmesi hazımsızlığa ve mideyle ilgili sorunlara yol açabilir.

Sıcak yaz günlerinde bebeklerin ve çocukların tüketilebileceği bazı sağlıklı yiyecekler şöyle örneklendirilebilir:

• Yoğurt: Kolay tüketilebilen yiyeceklerden biri olan sade yoğurtta önemli miktarda su bulunur. Yoğurt büyüme çağındaki çocuklara faydalı olabilecek kalsiyum, D vitamini ve fosfor açısından zengindir.
• Kabak ve Havuç: %95'i sudan oluşan kabak ve %89'u sudan oluşan havuç faydalı yaz sebzeleridir. Bu sebzeler 6 ay ve üzeri bebekler için kabukları soyulup pişirilerek püre hâline getirilebilir. 9 ay ve üzeri bebeklerin kolayca yiyebilmesi için pişmiş kabak ve havuç küçük parçalara doğranabilir veya rendelenebilir. Daha büyük çocuklar için bir sosa batırarak yenebilecek pişmiş kabak ve havuç dilimleri hazırlanabilir.
• Karpuz ve Kavun: Besin değeri açısından zengin meyvelerden olan karpuz ve kavunda %90 oranında su bulunur. Bu meyveler 6 ay üzeri bebekler için püre şekline getirilebilir. 9 ay ve üzeri bebekler için küçük küpler hâline getirilmiş, daha büyük çocuklar içinse dilimlenmiş karpuz ve kavun iyi bir atıştırmalık seçeneği olabilir.
• Portakal ve Mandalina: Yüksek su oranına sahip meyvelerden olan portakal ve mandalina, demir emilimine yardımcı olan C vitaminini içerir. 6 ay ve üzeri bebeklere kabukları çıkarılıp püre hâline getirilmiş portakal ve mandalina yedirilebilir.

9 ay ve üzeri bebekler için kabukları çıkarılmış küçük dilimler hazırlanabilir. Daha büyük çocuklara rahat çiğneyebilecekleri büyüklükte dilimler verilebilir. 

• Yumurta: Besin değerinin yanı sıra su oranı da yüksek bir besin olan yumurta yaz günleri için uygun bir tercih olabilir. 6 ay ve üzeri bebeklere yumuşak kıvamlı ezilmiş yumurta, 9 ay ve üzeri bebeklere doğranmış ve haşlanmış yumurta veya çırpılmış yumurta parçaları yedirilebilir. Daha büyük çocuklara haşlanmış yumurta veya omlet hazırlanabilir.

Cilt Bakımı ve Güneş Yanığı Tedavisi

Çocukların cildi yetişkinlerinkinden daha incedir ve bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmemiştir. Bu durum onları güneşe, alerjenlere ve enfeksiyonlara karşı daha hassas hâle getirir. Çocukların cildinin güneş, tuz, klor, ter ve böcekler gibi kaşınmaya, batmaya ve yanmaya neden olabilen etkenlere en çok maruz kaldığı dönem yaz mevsimidir. Cilt bakımı konusunda dikkat edilebilecek bazı konular yazın ciltle ilgili yaşanabilecek problemleri önleyebilir.

Yaz aylarında bebek ve çocuk cilt bakımı için bazı öneriler şöyle sıralanabilir:

• Gündüz saatlerinde yüksek faktörlü güneş kremi kullanımı ihmal edilmemelidir.
• Sıcak havalarda emzirilirken cilt teması bebek için rahatsız edici olabilir. Bebekle annenin arasına bir havlu, çarşaf ya da bez koyulabilir.
• Bebeklere ve çocuklara onları sıkmayacak, ciltlerini tahriş etmeyecek bol ve pamuklu giysiler giydirilmeli ve şapka takılmalıdır.
• Bebekler yaz aylarında isilik sorunu yaşayabilir. Bu durumu engellemenin en etkili yolu bebeği mümkün olduğunca serin yerlerde tutmaktır. Aşırı sıcak havalarda, bebeğin vücudu günde birkaç kez normal sıcaklıktaki suyla silinebilir ve pamuklu bezle kurulanabilir.
• Bebeklerde isilik ve pişik sorunları yaşandığında ıslak bezler normalden daha sık değiştirilmelidir.
• İlk 2 ayda bebeklerde böcek kovucu kullanımı önerilmez. Sonraki aylarda kullanılan böcek kovucuların bebeklerin sağlığı için uygun olup olmadığına dikkat edilmelidir. Koruyucular yüz bölgesine doğrudan püskürtülmemelidir. Ele sürülen koruyucu çocuğun yüzüne de uygulanabilir.

Bebek ve çocukların korunmasız şekilde, önlem alınmadan güneşte kalmaları güneş yanığına sebep olabilir. Güneş yanığı, güneşte kaldıktan sonraki 15 dakika içinde meydana gelebilir. 

Güneş yanığının hafif belirtileri şunlardır:

• Ciltte sıcaklık,
• Kızarıklık,
• Kaşıntı.

Güneş yanığının şiddetli belirtileri şunlardır:

• Ciltte kabarma ve şişme,
• Ağrı ve karıncalanma,
• Baş ağrısı,
• Mide bulantısı,
• Ateş ve titreme,
• Baş dönmesi.

"Bebeklerde ve çocuklarda güneş yanığı tedavisi nasıl yapılmalıdır?" sorusuna şu şekilde yanıt verilebilir:

• Güneşe maruz kalan bebek veya çocuk hemen güneşten uzaklaştırılmalıdır. 
• Bebeğin veya çocuğun çok soğuk olmayan bir suyla duş alması sağlanabilir. Serin ve nemli bir bezle ya da havluyla soğuk kompres uygulaması yapılabilir.
• Güneş yanığının ardından birkaç gün bol su tüketilmesi faydalı olabilir. 
• Güneş yanığı durumundan sonra bir süre güneşten kaçınmaya dikkat edilebilir.
• Şiddetli belirtiler görülüyorsa mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.

Tatil Hazırlıkları ve Güvenlik Önlemleri

Dışarıda daha fazla zaman geçirilen yaz mevsiminde özellikle çocuklarla birlikte tatile gidiliyorsa bazı unutulmaması gereken detaylar olabilir. Tatil ihtiyaçları ne kadar süre için tatile gidildiğine, yolculuğun ne kadar süreceğine ve çocuğun yaşına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Seyahat sırasında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şöyle sıralanabilir:

• Uzun bir araba yolculuğu planlanıyorsa günün serin saatleri tercih edilebilir. Güneşli bir saatte yolda olunması gerekiyorsa camlarda güneşlik kullanılabilir.
• Yolculukta çocuklara hafif ve bol giysiler giydirilebilir. Yol boyunca düzenli aralıklarla su içmeleri sağlanabilir.
• Arabayla seyahat ederken çocuklar her zaman uygun şekilde arka koltuğa takılmış bir araba koltuğuna oturtulmalı ve emniyet kemeri bağlanmalıdır.
• Yolculuk sırasında arabanın tüm kapıları her zaman kilitli olmalıdır. 
• Sıcak çarpması ya da arabanın kontrolden çıkması gibi riskler sebebiyle çocukları arabada yalnız bırakmamaya özen gösterilmelidir.
• Uçakla seyahat edilecekse çocuk koltuğunun uçak seyahati için uygun olup olmadığı kontrol edilebilir.

Bir bebek veya çocukla tatile çıkarken tatil çantasında bulunması gereken bazı malzemeleri şöyle sıralayabiliriz:

• Bebek bezi ve ıslak mendiller,
• Emzik ve biberon,
• Yedek kıyafetler ve şapka,
• Yastık ve bebek battaniyesi,
• Önlük ve bebek kaşığı,
• Su, süt ve sağlıklı atıştırmalıklar,
• Küçük oyuncaklar,
• Güneş kremi,
• Kolluk veya simit,
• Bebek şampuanı, 
• Pişik kremi,
• Yara bandı ve sargı bezi,
• Gerekli ilaçlar. 

Havuz ve Deniz Güvenliği

Yaz aylarında havuza girmek, deniz kenarında oynamak bebekler ve çocuklar için keyif veren aktivitelerdir. Bu aktiviteler sırasında bebeklerin ve çocukların güvenliğini sağlamak için bazı önlemler alınmalıdır. Havuz ve deniz güvenliği konusunda dikkat edilmesi gereken bazı konular şöyle sıralanabilir: 

• Çocuğun yaşına ve gelişimine uygun olarak ona yüzme eğitim verilebilir. 
• Çocuklar suyun etrafındayken bir yetişkin her zaman onları denetlemelidir. Aile etkinliklerinde yetişkinlerin sırayla çocuk gözlemcisi olmaları sağlanabilir.
• Çocuklarda yaşlarına ve bedenlerine uygun ve güvenli can yelekleri, kolluklar ve simitler kullanılabilir. Bu ürünlerin kullanılması durumunda da yetişkin gözetimi devam etmelidir.
• Çocukların gireceği havuzun derinliği ve hijyeni gibi konularda bilgi sahibi olmak faydalı olabilir. Enfeksiyon riskine karşı çocukların girdiği havuzların steril olmasına ve çok uzun süreler boyunca havuzda kalmamalarına dikkat edilebilir. 
• Havuz kenarlarındaki kaygan zeminlerde çocuklara kaymaz tabanlı ayakkabılar giydirilebilir.
• Deniz kenarındaki kum sıcaklığının yüksek seviyede olması durumunda çocukların kuma çıplak ayakla basmaması ve plaj terliği kullanması sağlanabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Bebekler için hangi güneş kremi kullanılmalı?

Bebeklerin ve çocukların sağlığına uygun olarak üretilmiş en az SPF 30+ güneş kremi kullanılmalıdır. Daha hassas ciltler için SPF 50+ ve üzeri güneş koruyucuları tercih edilebilir. Temiz içerikli ve UVA-UVB ışınlarına karşı koruma sağlayan geniş spektrumlu güneş kremleri faydalı olabilir. Suya dayanıklı güneş kremleri terleme veya havuza ve denize girme durumlarında daha uzun ömürlüdür.

Çocuklar yaz aylarında ne kadar su içmeli?

Çocukların içmesi gereken su miktarı yaşlarına, sağlık durumlarına ve hava sıcaklığına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Daha çok hareket ettikleri sıcak yaz günlerinde ihtiyaç duydukları su miktarı normalden fazla olabilir. 6 ay ve üzeri bebekler için günde yaklaşık yarım ila 1 su bardağı su yeterli olabilir. 1-8 yaş arasındaki çocuklar içinse günde yaklaşık 4 ila 6 bardak su önerilir.

Yazın çocukları sineklerden ve böceklerden korumak için ne yapılabilir?

Yaz günlerinde açık havada, oyun parklarında, çim alanlarda veya balkon gibi açık alanlarda çocukları sineklerden ve böceklerden korumak için böcek kovuculardan faydalanılabilir. Ürünün bebekler ve çocuklar için uygun olması ve %30'dan fazla DEET içermemesine dikkat edilmelidir. Daha etkili koruma için çocuklara hava alan doğal kumaşlardan üretilmiş uzun kollu kıyafetler, uzun pantolon veya eşofmanlar, kapalı burunlu ayakkabılar ve çorap giydirilebilir. Çocukların pantolonları veya eşofmanları çoraplarının içine sıkıştırılabilir. Bazı böcekleri çekebileceğinden çiçekli desenler ve parlak renkler içeren kıyafetlerden kaçınılabilir. Bebek arabalarının üzerine cibinlik gibi bir koruyucu örtülebilir.

Çocuklarda yaz aylarında daha sık görülen ishal nasıl önlenebilir?

Yaz mevsiminde hem sıcak hava hem su ve gıda kaynaklı enfeksiyonlar sebebiyle çocuklarda ishal daha sık görülür hâle gelebilir. Sıcak havalar yiyeceklerin daha çabuk bozulmasına neden olduğundan yazın tüketilen yiyeceklerin tazeliği konusunda hassas davranılabilir. Meyve ve sebzelerin iyice yıkanmasına, bozulma riski yüksek olan et, tavuk, balık ve süt gibi besinlerin uygun koşullarda saklanmasına dikkat edilebilir. Güvenliğinden emin olunmayan çeşme ve musluk sularını içmemeye özen gösterilmelidir. Hijyen kurallarını aksatmamak, çocukların ellerinin sık sık yıkanmasını sağlamak enfeksiyonlardan korunmak için etkili olabilir.