Yatak Yarası Tedavisi
Yatak yarası veya tıbbi olarak adlandırıldığı ifadesi ile basınç yaralanmaları, vücudumuzun herhangi bir yerinde, kemik çıkıntılar üzerinde yer alan deri ve deri altı dokularda basınç ve yırtılmaya bağlı olarak gelişen yaralardır.
Yatak yarası daha çok hareketi azalmış bireylerde görülür. Bu bireyler felçli ve yatağa bağlı hastalar olabildiği gibi herhangi bir sebepten ötürü bilinci kapalı ve yatarak tedavi gören hastalar da olabilir. Uzun bir operasyon geçiren ve bu operasyon boyunca belli bir pozisyonda yatmak zorunda kalan hastaların yatak ile temas halinde olunan noktalarında; tıbbi bir cihaz, ortez veya protez kullanan kişilerde yatak yarası gelişebilir. Ayrıca ileri yaşta olan ve hareketleri azalmış, zamanın çoğunu oturarak veya yatarak geçiren kişilerde de yatak yaraları gelişme ihtimali vardır.
Yatak Yarasına (Bası Yarası) Engel Olma Yolları
Yatak yarası oluşması muhtemel riskli grup hastaların yara açılması muhtemel bölgelerinin yakından takip edilmesi ve sürekli gözlemlenerek korumaya alınması gerekiyor. Bu noktada yatağa bağımlı hastanın iki saati geçmeyecek şekilde sürekli farklı pozisyonlarda yatırılması önem taşıyor. Oturabilen ama ayağa kalkamayan hastalarda oturma süresinin 45 dakikayı geçmemesi gerekiyor. Yatan hastalarda hastanın başı aksi bir durum yok ise 30 dereceden daha fazla dik konuma getirilmemeli. Yatağa bağımlı hastalarda hastanın yatağının mümkünse basıncı azaltıcı özellikteki yataklardan seçilmesi gerekiyor. Hastanın altına çok katlı örtüler konulmamalı, bu örtüler sentetik yapıda olmamalı, hastayı terletmemelidir. Örtülerde kırışıklık ve kat bulunmaması atlanmaması gereken bir detay. Yara oluşmaması için hastaya yatak içinde pozisyon verilirken sürtünme olmamasına özen gösterilmeli, ara yüzey örtü ile hasta yukarı ve aşağı hareket ettirilmelidir.
Bası Yarası Olan Hastanın Temizliği ve Yara Bakımı
Hastanın vücut temizliği yapılırken cilt ph’ına uygun temizlik ürünleri kullanılmalı, kese, masaj yapılmadan temizlik yapılması önemlidir. Cildi nemli tutacak nemlendiriciler ile cildin yırtılması ve yara açılması önlenebilir. Hastanın yataktaki pozisyonu verilirken hastanın yatakta ayaklara doğru kayması, yastık gibi ara yüzeyler kullanılarak engellenmeli, topukların ve herhangi bir kemik çıkıntısın yatağa teması yine ara yüzeyler kullanılarak önlenmelidir. Tuvaleti bez ile takip edilen hastalarda hastanın altı kirli kalmamalıdır. Büyük abdest ve idrarın ph’ı cilt ph’ından farklıdır ve direkt deriye zarar verir. Nemli kalan cildin bunlarla teması sonrası bütünlüğü bozulur ve kolay yara açılır. Aynı şekilde açılmış yaralar da kolay iyileşmez. Hasta yaranın üzerine yatırılmamalıdır. Tıbben sakınca yoksa hastanın proteinden zengin beslenmesine dikkat edilmelidir. Yara bakımı konusunda uzman bir kişi tarafından yara bakımı yönlendirilmelidir. Genel prensip, yaranın temiz ve nemli tutulduğu pansumanların yapılmasıdır.
Yatak Yarası Sıklıkla Kuyruk Sokumu ve Kalçalarda Oluşuyor
Yatak ile temas eden her bölgede, özellikle kemik çıkıntı üzerindeki noktalarda yatak yarası açılabilir. En sık olarak kuyruk sokumu, kalçalar, topuklar, kürek kemiği, omuz başları, kafa, ayak bileği üstü kemik çıkıntılarda görülür.
Hastane Ortamında Yatak Yarası (Bası Yarası) Bakımı
Hastane ortamında yatak yarası bakımı yapılırken hasta ile ilgili tüm tetkikler tamamlanarak kişinin ihtiyacı olan protein ve kalori alımı düzenlenir. Enfeksiyon durumunda öncelikle damardan uygulanan antibiyotikler ile tedavi başlatılır. Cerrahi olarak yara bölgesi tüm ölü ve enfekte dokulardan temizlenir. Hastanın durumuna göre cerrahi doku kaydırma ve nakil ile bu yaralar kapatılabilir. Yatak yarasının cerrahi olarak kapatılması planlanmıyorsa pansuman tedavisi le hasta tedavi edilir. Yara kapanma süresini kısalttığı gösterilmiş tek yara tedavi metotu olan negatif basınçlı kapama yöntemi (vak) uygulanır. Basınç yaralanmalarının tedavisinde en önemli husus hastaya sık pozisyon verilmesidir. Bu hem yeni yara açılmasını önlemede hem de yaranın iyileşmesinde en önemli uygulamadır. Pozisyon dışında hastanın uygun besin, sıvı, elektrolit ve vitamin ile desteklenmesi şarttır. Hastaların ciltlerinin temizliği, bakımı ve nemliliğinin sağlanması diğer bir önemli husustur. Bunların yanı sıra yaranın enfekte olup olmamasına, akıntısına, büyüklüğüne göre yara bakımı yapılmalıdır.
Yatak Yarasının Ameliyatla Tedavisi
Yatak yarası tedavisinde ameliyat önemli ve etkili bir seçenektir. Uygun hastalarda yara iyileşme süresini kısalttığı, normal hayata erken dönmeyi sağladığı ve enfeksiyon gibi komplikasyonları en aza indirdiği için tercih sebebidir. Ancak bu işlem tercihen yataktan kalkması ve hareket etmesi beklenen, beslenmesi ve genel durumu iyi hasta grubunda yapılmalıdır. Aksi takdirde ameliyatın başarısı düşük olacağı gibi ameliyat yerlerinde tamiri daha zor yeni yaralar açılması kuvvetle muhtemeldir. Bu ameliyatlarda öncelikle çevre kas, deri, deri altı dokular; uygun değilse uzak dokular besleyici damarları ile birlikte yara bölgesine nakil edilir. Bazen vücudun başka bölgelerinden alınan kısmi kalınlıktaki deri de yara bölgesine dikilebilir.
Yatak Yarası (Bası Yarası) Ameliyatı Sonrası Bakım
Ameliyat sonrası hasta ameliyat bölgesi üzerine yatırılmaz. Erken dönemde dokuların yeni bölgeye kaynamasını artırmak için insizyon yönetimi adı verilen negatif basınçlı yara tedavisi kullanılabilir. Yine bu dönemde kan hemoglobin seviyesinin ve vücutta yaranın en önemli yapı taşı olan albuminin kan seviyesinin normal değerlerde olmasına özen gösterilir.
