Bu bilgiler uykusuzluğa yol açıyor
Sağlıkla ilgili pek çok konuda doğru sanılan yanlış bilgiler bulunuyor ve bunlar nedeniyle sağlığımızdan olabiliyoruz. Mesela uyku konusu… Uyku, sağlığımız için çok önemli. Ancak toplumda uyku ile ilgili doğru sanılan hatalı bilgiler nedeniyle yapılan yanlışlar, uykusuzluk ve gündüz aşırı uyku gibi birçok uyku bozukluğuna yol açarken, aynı zamanda tanı ile tedavinin de gecikmesine neden olabiliyor. Peki ama uyku ile ilgili doğru olduğunu düşündüğümüz hatalı bilgiler neler?
Her 100 kişiden 20’sinde uykusuzluk görülüyor
Yatmadan önce ne kadar yorulursam, o kadar kolay uyurum… Gece uyuyamadım, uykumu alabilmem için gündüz uyumam şart… Gece geç yatarsam sabah geç kalkmalıyım… Toplumda sıkça konuşulan ve doğru olduğu sanılan bu bilgiler nedeniyle yapılan hataların sonuçları ağır olabiliyor; örneğin her 100 kişiden 20’sinde görülen uykusuzluk probleminin gelişmesi gibi!
Kaliteli bir uyku bizi güne hazırlayan bir yenilenme dönemi olmasının ötesinde, beynimizin ve bedenimizin uyanıkken yapamadığı işlevleri yerine getirmesini de sağlıyor. Uykunun yeterli ve kaliteli olması hem daha sağlıklı olmamız, hem de gündüz kendimizi daha iyi hissetmemiz için çok önemli.
Yanlış: Sağlıklı uyku en az 8 saat olmalı
Doğrusu: Toplumda en çok inanılan hatalı bilgilerden biri, sağlıklı uykunun en az 8 saat olması gerektiği. Sanılanın aksine, sağlıklı uyku süresi kişiden kişiye değişiyor. Bu süre genlerimizde belirlenmiş durumda ve değiştirmemiz çok mümkün değil. Bununla birlikte, eğer gece uykusu sağlıksızsa, örneğin sık bölünüyorsa, kuşkusuz yatakta geçirilen toplam süre uzayacaktır. Bu da bir uyku bozukluğunun belirtisidir.
Yanlış: Akşam içeceğim bir fincan kahve uykumu kaçırmaz
Doğrusu: Kahve ve çayda bulunan maddeler uykuyu başlatan beyin hücrelerinde olumsuz etki oluşturuyor ve uykuya geçişimizi zorlaştırıyorlar. Bu durum kişisel farklılık gösterse de genel olarak, kahve, çay, enerji içecekleri ve kafein içeren diğer maddelerin uykuyu bozan etkileri 6 saate kadar uzayabiliyor. Yani öğleden sonra içilen koyu kahve veya çay, gece uykuya dalmayı zorlaştırabiliyor.
Yanlış: Az uyumak daha iyidir
Doğrusu: Az uyumak, beynimizin sadece uykuda yapabildiği bazı işlevleri gerçekleştirmesini engelliyor. Örneğin bazı öğrenme ve bellek fonksiyonları için uyku şart. Az uyumak bu bellek işlevlerinin yerine getirilmesini önlüyor. Bunun sonucunda da daha zor öğrenir ve kavrar hale geliniyor. Yine bunun gibi bazı metabolik faaliyetlerin ve iştah düzenlemesinin sağlanması için de sağlıklı bir uyku-uyanıklık döngüsü çok önemli. İşte tam da bu nedenle yetersiz uyumak kilo alımıyla sonuçlanıyor.
Yanlış: Uyku apnesi aşırı kilolu kişilerin hastalığıdır
Doğrusu: Toplumdaki yaygın inanışın aksine uyku apnesi aslında her yaşta ve her kiloda görülebiliyor. İlerlemiş uyku apnesinde kişiler çoğunlukla kilolu oluyorlar ama bu durum hastalığın bir sonucu. Yani kilolu oldukları için hasta değiller; aksine sorunları olduğu için kilo alıyorlar.
Yanlış: Her uyku sorununun tanısı için uyku testi şart
Doğrusu: Uyku testi de denilen polisomnografi uyku hastalıklarının tanısında en sık kullanılan bir laboratuvar yöntemi. Ancak bu test, her uyku hastalığının tanısı için şart değil. Uyku hastalıklarının tanısı, tüm diğer hastalıklarda olduğu gibi kişinin şikayetlerinin anlaşılması, muayene edilmesi ve gerekli durumlarda uyku testi ile diğer laboratuvar tetkiklerinin yapılmasıyla konuyor. Yani uyku testi, önemli bir tanı yöntemi ama her uyku hastalığının tanısı için gerekli bir test değil.
Yanlış: Gece uyuyamadığım için gündüz uyumalıyım
Doğrusu: Bu kesinlikle yanlış bir bilgi. Aslında insan beyni gece uyku, gündüz uyanıklık için hazırdır. Gece uyuyamayan bir kişinin, gündüz uyuması bir sonraki geceyi yine uykulu geçirmesine neden oluyor.
Yanlış: Gece geç yatarsam sabah geç kalkmalıyım
Doğrusu: Sağlıklı uyku için en önemli şartlardan biri, kalkma saatini mümkün olduğunca sabitlemek. Dolayısıyla gece kaçta yatılırsa yatılsın sabah aynı saatte kalkmalı. Hatta hafta sonu-hafta içi, iş günü-tatil günü fark etmeksizin sabahları aynı saatte yataktan kalkmak, sonraki gece, uykunun sağlıklı olması için en önemli kuralı oluşturuyor.
Yanlış: Yatmadan önce ne kadar yorulursam, o kadar kolay uyurum
Doğrusu: Sanılanın aksine yatağa ne kadar yorgun girersek uykuya dalmamız o kadar zorlaşıyor. Bu nedenle, yatma saatinden birkaç saat öncesine kadar olan dönemde, ağır fiziksel aktivite gerektiren işleri yapmamalı, bu saatlerde spordan ve diğer fiziksel aktivitelerden uzak durmalı. Yatağa dinlenmiş olarak girmek uykuya dalmayı kolaylaştıracaktır.
Yanlış: Yatakta kitap okumak, televizyon seyretmek uykuya dalmayı kolaylaştırır
Doğrusu: Yatakta kitap okumak, televizyon seyretmek, telefon veya bilgisayarda zaman geçirmek sanılanın tam aksine uykuya dalmayı zorlaştırıyor. Bu tür aktiviteleri, yatak dışında, hatta mümkünse başka bir odada gerçekleştirmek ve yatağı uyku için kullanmak gerekiyor. Aslında bunun tam tersi de geçerli. Yani yatak dışında uyumak, uyuklamak da sağlıklı uykuyu bozan bir faktör.
