Uyku apnesi nedir?
Diyabet hastalığınızı kontrol altına alamıyorsanız, ilaçlarınızı kullandığınız halde tansiyonunuz düşmüyorsa, gün boyu yorgunluktan şikayetçiyseniz uyku kalitenizi ölçtürmelisiniz. Çünkü şikayetlerinizin sorumlusu ‘uyku apnesi sendromu’ olabilir.
Uyku sırasında solunumun 10 saniyeden daha uzun süre durması olarak tanımlanan uyku apnesi sendromu, kontrol altına alınamayan diyabetten tansiyona, uykuda geçirilen felçten ölüme kadar bir dizi ciddi soruna neden olabilir.
Uyku apnesi yaş ilerledikçe ve kilo arttıkça daha sık görülüyor. Uyku apnesi sendromuna daha çok erkekler ile boyun çevresi geniş, çenesi küçük ya da geri olanlarda, şişmanlarda ve küçük dili irileşen ya da büyük bademcikleri olan kişilerde rastlanır.
Uyku apnesi belirtileri
Uyku apnesi sendromunun klasik belirtileri:
- Horlama ve uykuda nefes durması,
- Gündüz uykululuk hali,
- Uyuduğu halde yeteri kadar dinlenemediğini hissetme,
- Geceleri baş ve boyun bölgesinin terlemesi,
- Baş ağrısı ile uyanmak,
- Geceleri sık tuvalete gitmek,
- Yüksek tansiyon,
- Gece çarpıntı yaşamak.
Adım adım uyku apnesi tanısı nasıl konuyor?
Uyku problemleri olan kişi, doktora başvurduğunda, öncelikle bir değerlendirme yapılır. Üst solunum yolu muayenesi gerçekleştirilir. Değerlendirme sonrasında, kişi uyku laboratuvarına alınır. Burada "polisomnografi" adı verilen uyku testleri yapılır. Vücudun çeşitli yerlerine takılan elektrotlarla hastanın uykusu izlenir. Cihazlar, tansiyon ölçmeye, erektil fonksiyon olup olmadığını izlemeye, uyku sorunlarının uyku pozisyonuna göre mi meydana geldiğini belirlemeye yardımcı olur. Elektrotların uykudan 1 saat önce bağlanması gerekir. Kayıt süresi genellikle 6-7 saattir. Kaliteli 4 saatlik uyku da sonuç almak için yeterli olur. Hastalığa tanı koymada apne ve hipopne sayıları önemlidir. Uykuda solunumun durması apne, yavaşlaması hipopne olarak tanımlanıyor. 1 saat içinde beşten fazla solunum durması yaşanmışsa, o kişiye uyku apnesi tanısı konulur.
Uyku apnesi tetkiki nasıl yapılıyor?
Uyku merkezinde ya da taşınabilir cihazlarla evde yapılan tetkikte, kişiye uykusunun kalitesini ölçmeye yarayan çeşitli elektrotlar takılarak beyin faaliyetleri izlenir. Çalışmalar, santral sinir sisteminin, uyku apne sendromlu kişilerde yumuşak damağın açık kalmasını sağlayan kasları gece boyunca yeterince uyarmadığını gösterir. Bunun sonucunda kaslarda gevşeme olur ve hava yolu daralır. Böylece uyku apnesi sendromu yaşanır. Uyku apnesi sendromu hafif, orta ve şiddetli olmak üzere çeşitlenir. Bu da nefes durma sayısının uykuda geçirilen saate bölünmesi ile belirlenir. Apne sayısı beşten az ise normal, 15’in üzerindeyse orta şiddetli, 30’un üzerindeyse şiddetli olarak sınıflandırılır. Şiddeti belirleyen ikinci faktör de, kandaki oksijen miktarının düşmesi olur.
Uyku testi öncesinde dikkat edilmesi gerekenler
Uyku testi öncesinde yapılması gerekenler şunlardır:
- Hafif bir akşam yemeği yenmeli ancak kişi aç kalmamalı.
- Çok fazla çay ve kahve tüketilmemeli.
- Uykuyu bozacak ilaç kullanılmamalı ve sürekli kullanılan ilaçlar hakkında uyku uzmanına bilgi verilmeli.
- Cilt temiz olmalı. Erkekler, geç vakitte tıraş olmalı. Çünkü sabaha karşı uzayan sakallar, elektrotları yerinden oynatabiliyor.
- Astımlılar, durumları hakkında uzmanı bilgilendirmeli. Çünkü elektrotların vücuda yapıştırılmasında kullanılan yapıştırıcının kokusu onları rahatsız edebiliyor. Bu durumda başka bir yapıştırıcı tercih ediliyor.
Uyku apnesi testi
Uyku testinde görülen apne sayısına göre hastalık derecelendirilir. Uyku testinde 1 saatte meydana gelen apne sayısına bakılır. 5-15 arası solunum durması hafif, 15-30 arası orta, 30’dan fazlası ileri derecede uyku apnesi olarak kabul edilir. Hafif ve orta derecedeki uyku apneleri cerrahiden fayda görebilirler. Fakat ileri derecedeki apnede, kişi cerrahiden çok fazla yarar göremez. Bu kişilerin CPAP (sürekli pozitif hava yolu basıncı sağlar) ya da BPAP ( iki seviyeli basıncı sağlar) denilen sürekli basınç veren cihazları kullanmaları gerekir. Apne sendromunda cerrahi tedavi uyku testi bulguları ve fizik muayene, apne sendromunun cerrahi yöntemlerle tedavi edilebileceğini gösteriyorsa, kulak burun boğaz uzmanları devreye girer. KBB uzmanı muayene sırasında, burun, geniz ve boğaz bölgelerinde horlamaya yol açabilecek bulguları tespit eder. Ardından Flexible endoskop adlı, burundan ilerletilen yumuşak bir endoskopik aletle burun ve geniz bölgeleri ile yumuşak damak bölgesi, boğaz, dil kökü, nefes borusunun giriş yeri olan gırtlak ve ses tellerinin bulunduğu bölgeler incelenir. Bu bölgelerde çökmeye neden olabilecek yerler tespit edilir.
Uyku apnesi tedavisi maskelerle yapılıyor
Medikal tedavi gerektiren durumlarda kişilere gece uyumadan önce maske takılır. Bu maskeler de işlevlerine göre çeşitli isimler alır. CPAP sürekli bir basınç vererek, hava yolunun açık kalmasını sağlar. BPAP nefes alış ve veriş arasındaki basınç farkını dikkate alarak iki seviyeli basıncıyla apneyi önlüyor. APAP maskesi ise otomatik olarak kişinin nefes alışındaki değişime göre basıncı ayarlar. Bu maskeler sayesinde kişiler uyku apnesi sendromundan ve neden olduğu rahatsızlıklardan kurtulurlar. Kaliteli uyku uyudukları için gün boyu yorgunluk ve halsizlik hissetmezler.
CPAP maskesi nedir ve nasıl uygulanır?
Continious Positive Airway Pressure (Sürekli Pozitif Hava Yolu Basıncı) olarak adlandırılan bu cihaz, basınçlı hava ile üst solunum yolunun kapanmasını engeller. Hava yolunun çökmesini önleyerek uyku kalitesinin düzelmesini sağlar. Böylece tansiyon, çarpıntı ve uykululuk hali gibi şikayetler ortadan kalkar. CPAP verilen kişiler 6 aya kadar kontrol edilir. Ameliyattan 3-4 ay sonra, tekrar bir uyku testi yapılarak oluşan düzelme belirlenir. Apne hipopne indeksi 30’un üzerindeyse CPAP tercih edilir. Bu sayı 30’un üzerinde ve burun delikleri tıkalı ise bu hastalarda cerrahi müdahalenin ardından CPAP kullanımı daha etkin sonuç sağlar.
