TSH Nedir?
TSH, doktorlar tarafından kan tetkikleri arasında istenen, Thyroid Stimulating Hormone yani tiroit uyarıcı hormondur. Beyindeki hipotalamus adı verilen bir bez, tirotropin salgılayan hormon adı verilen bir hormon üretir. (TRH). Tirotropin, Tiroid Uyarıcı Hormonun (TSH) başka bir adıdır. TSH, tiroidinize ne kadar tiroid hormonu yapması gerektiğini söyler. Hormonlar, kanınız yoluyla organlarınıza, kaslarınıza ve diğer dokularınıza mesajlar taşıyarak vücudunuzdaki farklı işlevleri koordine eden kimyasallardır. Bu sinyaller vücudunuza ne yapacağını ve ne zaman yapacağını söyler. TSH, aslında T4 (tiroksin) ve T3 (triiyodotironi) hormonlarının üretiminden sorumludur. Vücutta hormonların düzenli çalışması için TSH önemli bir rol oynar. Hipofiz bezi, tiroit bezini uyaran TSH üretimini gerçekleştirir. Kelebek şeklinde bir bez olan tiroit bezinin, kalp atışından vücut ısısına, metabolizmadan uykuya kadar pek çok vücut fonksiyonunun sistemli çalışmasında sorumlulukları vardır.
TSH Yüksekliği Nedir?
TSH testinde kanda TSH seviyesinin 4.5 mU/L’nin üzerinde olması ve buna T3 ve T4 hormonlarının düşük olması hipotiroidizm olarak adlandırılır. Hipotiroidizm durumlarında vücut fonksiyonları azalır. TSH yüksekliği belirtileri şunlardır:
Kabızlık dahil olmak üzere bazı sindirim sorunları,
- Depresyon,
- Üşüme veya soğuğa karşı hassasiyet,
- Yorgunluk ve halsizlik,
- Eklem ve kas ağrısı,
- Cilt kuruluğu,
- Kuru ve incelmiş saç yapısı,
- Kilo alma, ödem ve şişlik,
- Düzensiz ve zor adet döngüsü,
- Düşük kalp ritmi.
“TSH neden yükselir?” diye düşünüyorsanız bunun bir sebebinin tiroit bezinin T3 ve T4 üretmemesi olduğunu bilin. TSH kandaki dolaşımı esnasında tiroit bezi tarafından bu iki hormon üretilmezse, TSH yükselmeye başlar.
TSH seviyesindeki değişkenliğin nedenlerinden biri yaş olup yaşlandıkça hipotiroidizm sıklığı artar.
TSH Düşüklüğü Nedir?
TSH testinde kanda TSH seviyesinin 0.4 mU/L’nin altında olması hipertiroidizm olarak adlandırılır. Hipertiroidizm durumlarında vücut fonksiyonları artar.
Normal TSH Değeri Kaç Olmalıdır?
TSH aslında ne kadar tiroit hormonu üretilmesi gerektiğini belirler. Kandaki tiroit seviyesi düşükse hipofiz bezi daha fazla tiroid hormonu üretilmesi için daha çok TSH üretir. Tiroit hormonu seviyesi yüksekse de hipofiz bezi daha az TSH üretir veya hiç üretmez. TSH değeri aşağıdaki gibidir:
Normal TSH Değeri: 0.4 - 4.0 mU/L
Yüksek TSH Değeri: 4.5 mU/L üzeri
Düşük TSH Değeri: 0.4 mu/L altı
TSH değerinin düşük çıktığı durumda, tek başına TSH testi yeterli bilgi vermez. Bu nedenle doktorunuz ileri tetkik olarak T3 ve T4 değerlerini de görmek ister Her iki değerin düşüklüğü ile hipotiroidi, yüksekliği ile hipertiroidi teşhis edilir. Yine Haşimoto ve Graves gibi otoimmun hastalıklar da kontrol edilir. Tek başına TSH testi tiroit sağlığına dair her şeyi gösteremeyebilir. Örneğin T4 hormonunun, T3’e dönüşmesiyle ilgili sorun TSH testi ile anlaşılamaz. Ancak TSH testi diğer testlerle birlikte değerlendirilir ve önemlidir. Tiroit kanseri ve tiroit nodülleri ile ilgili herhangi bir şüphe duymanız halinde (elinize gelen bir yumru gibi) teşhiste yardımcı roldedir. TSH ile birlikte serbest T3 ve T4, reverse T3 ve anti-TPO antikoru gibi diğer testler yapılır ve tiroit sorunları teşhis edilebilir. Tiroit nodüllerinde başvurulacak yöntemlerden biri tiroit biyopsisidir. Tiroit ultrasonu da tiroit sorunlarının tespitinde sıklıkla uygulanır.
TSH değeri çocuklarda daha farklı oranlardadır. Bu rakamlar şöyle verilebilir:
- Yenidoğan 3.84-11.75 mU/L
- 1 ay 1.18-3.57 mU/L
- 1 yaş 1.17-3.55 mU/L
- 5 yaş 1.15-3.47 mU/L
- 12 yaş 1.09-3.31 mU/L
- 18 yaş 1.05-3.16 mU/L
TSH Hormonu Nasıl Çalışır?
Hipofiz bezi, hipotalamus ve tiroit bezinin birlikte çalıştığı bir düzen mevcuttur. Öncelikle hipotalamus, tirotropin salgılatıcı hormon adlı bir hormon üretir. TSH bu hormon tarafından kontrol edilir ve hipofiz bezi tarfaından ürtilir, kana karışır ve sonunda tiroit bezinin hücrelerindeki reseptörlere bağlanır. TSH’ın hücrelere bağlanmasıyla tiroit bezine T3 ve T4 hormonlarının doğru miktarda ve kana salınması için talimat verilir. TSH, T3 ve T4 salınımlarını kontrol etse de aslında T3 ve T4 de TSH üzerinde etkilidir. Bu hormonlar belirli bir seviye ulaştığındaysa TSH üretiminin durdurulması için hipofiz bezine uyarı verir. Bu sistem sayesinde hormon dengesi sağlanır.
T3 ve T4 hormonları beyin gelişimi, kemik sağlığı, kalp atışı, sindirim ve metabolizma gibi vücut için önemli fonksiyonların sağlanmasında son derece önemlidir. Deiyodinasyon ile T4, T3 hormonuna dönüşür. İnaktif olarak bulunan T4, aslında bir depolama hormonu gibi çalışır ve T3 hormonunu ilgili organlara taşımakta yardımcıdır. Hücrelerde enerji olarak kullanılabilmesi için T4, T3’e dönüşmek zorundadır.
TSH Testi Nedir?
TSH testi kısacası kanınızda ne kadar tiroit hormonu olduğunu ölçen bir testtir. TSH değerlerinin yüksek veya düşük olduğu durumlar tirotropin testi olarak da bilinen TSH testi ile belirlenebilir. Yaş, cinsiyet, hamilelik gibi durumlara bağlı olarak TSH seviyeleri değişkendir. TSH seviyesi hamilelikte ikinci ve üçüncü trimesterde aşamalı olarak artar. Verilebilecek bir kan testi ile TSH değeri ölçülebilir. TSH ölçümü için aç olmak gerekmez ve sonuca göre, TSH değeri normal veya anormal seviyelerde olabilir.
TSH Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
- Hızlı veya düzensiz kalp atışı,
- Gerginlik ve sinirlilik,
- Endişe hali,
- İştah artışına rağmen kilo kaybı,
- El titremesi,
- Kas zayıflığı,
- Saç kaybı,
- Terleme veya sıcağa tahammülün düşmesi,
- Guatr,
- Uyku hali,
- Gözlerde şişkinlik,
- Yorgunluk,
- Aşırı bağırsak hareketi (çok dışkılama).
TSH düşüklüğü tiroit bezinin çok fazla tiroit hormonu üretmesinden kaynaklanır. Bu durumda TSH hormonu baskılanmış olur ve TSH değeri düşer. TSH düşüklüğüne neden olan sebepler ise şöyle sıralanabilir:
- Graves Hastalığı,
- Vücutta biriken fazla iyot,
- Tiroidit,
- Aşırı tiroit hormonu ilacı kullanmak,
- Tiroit hormonu içeren destekleyici ilaçları fazla kullanmak,
- Tiroit nodülleri.
Biotin (B vitaminleri), steroid ilaçlar, dopamin ve morfin gibi bazı ağrıkesiciler de TSH düşüklüğünün nedenlerindendir.
Düşük TSH seviyesi, hipofiz bezindeki bazı problemler (cerrahi, ışın tedavisi, hipofizit vb.) nedeniyle ortaya çıkabilir.
Tiroit Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tiroit vücuttaki tüm işleyişin sağlıklı olabilmesi için olmazsa olmaz bir hormondur.
Hipertiroidi ve hipotiroidi durumlarına göre tiroit tedavi şekilleri değişir. Örneğin; TSH yüksekliği ileri seviyedeyse (10 mlU/L üzeri) bu koroner kalp hastalıkları ve kalp yetmezliği riskinin olduğunu gösterir. Bu değeri aşmamış ama 5 mlU/L’nin üzerindeyse tedavi gerekir.
Herkesteki değerler farklı olsa da TSH değerleri yüksekse genellikle bu yetersiz bir tiroit salgısının olduğuna işaret eder ve bu sebeple tiroit ilacının arttırılması gerekebilir. Düşük TSH ise tiroidin aşırı salgılanması anlamına gelir ve tiroit ilacının azaltılması gerektiğinin göstergesidir.
Tiroit Sağlığınızı Korumak İçin Öneriler
Tiroit sağlığını dengelemede kullandığınız ilaçları yanı sıra bizzat sizin yapacaklarınız önemlidir. Tiroit sağlığını desteklemek için yapabilecekleriniz:
Stresi Kendinizden Uzak Tutun: Tamamen stresten arınmış bir hayat gerçekçi değil. Ancak stresi yönetebilmek sizin elinizde. Kronik stres vücutta kortizol gibi stres hormonu salgılanır. Bu durum T3 ve T4 hormonlarıyla ilgili değişim yaratır ve buna bağlı olarak kilo alınabilir ve yorgunluk hissedilebilir. Stresten biraz da olsa arınabilmek için yoga, meditasyon, doğada yürüyüş, günlük yürüyüş yapmak gibi sizi rahatlatacak aktivitelerde bulunabilirsiniz.
Sağlıklı Beslenin: Tiroit renkli beslenmeyi sever. Meyve, yağsız protein, sebze, balık, kuru baklagiller ve sağlıklı yağlar tabağınızda daima olsun. İşlenmiş ve şekerli gıdalardan uzak durun. Karalahana, turp, şalgam ve sigara guatr problemi olan hastalara önerilmez.
Hareket Edin: Düzenli egzersiz sağlıklı bir vücudun temel ihtiyaçlarından biridir. Tiroit için de düzenli egzersiz yapmak doğal bir ilaçtır. Hareket etmek için kendinizi illa bir spor salonuna gitmek zorunda hissetmeyin. Yüzebilir, dans edebilir, yoga yapabilir ya da günlük yürüyüşler yapabilirsiniz. Hipertiroidiniz varsa metabolizmanız hızlanabileceğinden ötürü egzersize başlamadan önce mutlaka doktorunuzla konuşun.
