Stres kırığı ne demek?
Aşırı kullanım veya tekrarlayan darbelere maruz kalmak kemiklerde stres (yorgunluk) kırığına yol açabilir. Kemiğin içerisinde mikro düzeyde oluşan bu kırıklar, özellikle kaval ve ayak tarak kemiklerinde görülür. Çeşitli korunma yollarıyla tedavi edilen stres kırıklarına çoğunlukla uzun süre ayakta durmayı gerektiren meslek gruplarında ve profesyonel sporcularda rastlanır. Stres kırığı hakkında merak edilenler…
Stres kırığı röntgende görülemeyebilir
Stres kırıkları, aşırı yük altında kalan ve tekrarlayan darbelere maruz kalan kemiklerde zaman içinde mikro düzeyde oluşur. Bu kırıklar mikroskobik boyutta olduğu için kişi, ağrı ve şişlik şikayetleriyle hekime başvurur. Başlangıç düzeyindeyse MR ya da tomografik tetkiklerde görülebilir. Çoğu zaman normal çekilen röntgende görülemez ve bu yüzden de atlanabilir.
Stres kırığı ne zaman iyileşir?
Çocuklarda stres kırığı görülmez. O bölgelerde büyüme kıkırdağı olduğu için genelde kemiklerde ayrışma olur. Bu hastalık genellikle 20-35 yaş grubunda görülür. Profesyonel sporcularda ise sıklıkla rastlanır. Ayak tarak kemiğinde oluşan kırıklar ise çoğunlukla 45-55 yaşındaki grupta görülür. Bu grubun içinde kadın oranı daha fazladır. Bunda hem kilonun hem de östrojen-progesteron dengesinin etkisi bulunur. Üstelik normal bir kemik kırığının iyileşme süresi 1-1,5 ay iken stres kırığında bu süreç iki katına kadar çıkabilir.
İleri yaşta kırıklar neden çok görülür?
İleri yaştaki kişilerde ise kemiklerin daha kolay kırıldığı bilinir. Osteoporoz kontrol altında değilse, yaş 65-70’in üzerindeyse bazen düşmeye bağlı kırıklar oluşur. Bu tip vakalarda iyileşme süreci daha uzun olur. Kişiye göre değişse de kemik büyümesi 14-16 yaşlarına kadar sürer. Bu aktif anlamda vücudun içinde yapım sürecinin daha fazla, yıkımın ise daha az olduğunu gösterir. Yaş ilerledikçe ve kemik büyümesi durduğunda yapım ve yıkım dengeye ulaşır. Menopozdan sonra yıkım artmaya, yıkım aynı düzeyde kalsa bile onarma kapasitesi azalmaya başlar. Yapım ile yıkım arasındaki açıklık fazlalaştıkça kemik zayıflar. Dolayısıyla ileri yaşta meydana gelen kırıkların onarılamaması veya geç kaynaması gibi sonuçlar ortaya çıkar.
Aşırı spor stres kırığı oluşturabilir
Hasta hikayelerinde spora başladıktan sonra çeşitli ağrılar duyulmasıyla sıkça karşılaşılır. Yani vücut bir şekilde ağrıyla sinyal verir ve kişiyi durdurmaya çalışır. Aşırı kullanım veya tekrarlayan darbelere maruz kalmak kemiklerde stres kırığına yol açabilir. Basit bir incinmede dinlenmek gerekir, böylece çarpılan yerin ağrısı üç günde geçer. Ancak yapılan spordan dolayı ağrılar devam ediyorsa, bu durum ya sporun derecesi ya da çalışılan gün sayısı veya saatinin fazla olduğu anlamına gelir. Herkesin vücudunu dinlemesi ve tanıması gerekir. Vücudun tolere ettiği dengeyi bilmek büyük önem taşır. Örneğin; 10 kiloyla çalışıyorsanız 5 kiloya, hareketi 50 kez yapıyorsanız 30’a indirmeniz fayda sağlar.
Sürekli ayaktaysanız topuklu ayakkabı giymeyin
Kişi işi gereği sürekli ayakta duruyorsa, durumuna uygun, yükü homojen bir şekilde dağıtacak ayakkabılar seçmesi gerekir. Özellikle işi ayakta durmayı gerektiren kadınların topuklu ayakkabı giymesi vücudun yükünün tarak kemiklerine binmesine yol açar.
Sporcular için nasıl bir yol izlenir?
Sporcularda ise basış veya yürüyüş bozukluğu varsa yine ayakkabının bu duruma uygun olması gerekir. Ayağında sorun yaşayan sporculara yürüyüş ve koşu analizleri yapılır. Bu sayede sporcunun ayağında basma sırasında, koşarken ve yürürken herhangi bir anormallik ya da yük dağılımında bozukluk varsa tespit edilebilir. Bu sayede de ayakkabısının ya da kramponunun içerisine özel tabanlıklar yaptırılır. İyileşme sürecinde ise mümkün olduğunca kırığın olduğu bölgeye yük bindirmemek ve dinlenmek gerekir. Gerekirse koltuk değneği önerilir. Çok nadir olarak cerrahi gündeme gelir. Genelde ameliyat tercih edilmeden koruyucu önlemlerle yüzde 80-90’ı kendiliğinden kaynar.
Stres kırığının tedavisi
Stres kırığının oluşmasındaki faktörlerden biri kırığın olduğu bölgeye gelen mikro travmaların tekrarlaması ve yük bindirmesidir. İyileşme sürecinde ise normal kırıklarda olduğu gibi, o dokuyu istirahate almak gerekir. Gerekirse kişiye o bölgedeki yükten kurtulabilmesi için koltuk değneği verilir. Aşırı yük ve mikro travmalar kesildiği takdirde vücut kemiğin kaynamasını kendi yapar. Tedaviye rağmen kaynamayan ya da geç kaynayan stres kırıkları var ise kaynamayı hızlandırıcı başka yöntemler devreye girer. Dışarıdan ultrasonik olarak kemikteki biyolojik olay mekanik bir şekilde tetiklenmeye çalışılır. Cilt altına çok yakınsa PRP denilen, kişinin kendi kanından trombosit ve türevi hücreler enjekte edilir. O bölgede iyileşmeyi tetiklemesi için de bu biyolojik ajanlar kullanılır. Stres kırığı ayak tarak kemiğindeyse, ayakkabıdaki yük dağılımını ortadan kaldırmak için özel tabanlıklar önerilir.
