Soğuk Su Terapisi Nedir? Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Soğuk hidroterapi olarak da bilinen soğuk su terapisi, yaklaşık 15°C sıcaklığındaki soğuk suya dalarak uygulanan bir tedavi yöntemidir. Buz banyosu yapmak, açık havada yüzmek veya soğuk bir duş almak soğuk terapisine örnek verilebilir. Soğuk su terapisi için yardımcı olabilecek kuruluşlar da mevcuttur.
Soğuk su terapisinden sağlık için faydalanıldığına dair ilk bilgiler MÖ 3500 yılında Edwin Smith Cerrahi Papirüsü'nde bulunur. Bunun yanı sıra antik Yunan düşünürleri Hipokrat ve Platon'un da hidroterapinin faydalı etkilerini övdükleri bilinir. 1700'lü yılların başında John Floyer, William Cullen ve James Currie isimli doktorlar tarafından soğuk suyla banyo yapmanın sağlığa olan yararları incelendi.
Avustralyalı bir çiftçi olan Vincenz Priessnitz, kırık kaburgalarını iyileştirmek için soğuk suya batırılmış bandajlar kullanır. Sonrasında kendi toplumu için birçok soğuk su kürü geliştirerek tedavi yöntemlerine katkı sağlamıştır. 1800'lü yılların sonunda hidropatistler Vincenz Priessnitz'in çalışmalarına büyük bir ilgi göstererek soğuk su banyosu da dâhil olmak üzere birçok geniş kapsamlı uygulama geliştirmiştir.
Soğuk Su Terapisinin Sağlığa Faydaları
Araştırmalar sonucunda soğuk su terapisinin bireyin sağlığını desteklediği ortaya çıkmıştır. Bir hastalık söz konusuysa bu hastalığın yönetilmesinde soğuk su kullanılmasının destekleyici bir etkiye sahip olduğu anlaşılmıştır. Soğuk su terapisinin kan dolaşımını düzenlemek, yağ yakımını desteklemek ve dolaylı yoldan ruh sağlığını iyileştirmek gibi çeşitli faydaları vardır. Soğuk su terapisinin vücuda sağladığı yararlı etkiler arasında bağışıklık sistemini güçlendirmesi, kas ağrılarını dindirmesi ve cilt sağlığını iyileştirmesi de sayılabilir.
Bağışıklık Sistemini Güçlendirir
Soğuk su terapisiyle bağışıklık sistemi uyarılarak hastalıklara karşı iyi bir performans göstermesine yardımcı olunabilir. Soğuk su terapisi, soğuk suyun sağladığı şok etkisiyle böbrek üstü bezlerinde ve beynin bazı bölgelerinde üretilen nörotransmitter ve hormon norepinefrinin (noradrenalin) salınımına destek sağlar. Böylece norepinefrin kalp atış hızını artırır, termojenezi aktive eder. Isı kaybını azaltmak amacıyla kan damarlarını daraltır ve bağışıklık fonksiyonunu düzenler.
Soğuk su üzerine yapılan bazı çalışmalar sonucunda rutin olarak günlük hayatta soğuk duş almanın hastalıklarla savaşan beyaz kan hücrelerinin sayısını artırdığı görülmüştür. Bunların yanı sıra soğuk su lenf damarlarının kasılmasına neden olur. Bu sayede lenf sıvılarını vücutta pompalama ve atıkları temizleme verimliliğini yükselten bir etkiye de sahiptir.
Dolaşımı İyileştirir
Soğuk su terapisinin dolaşım sistemi üzerinde olumlu etkileri olduğu söylenebilir. Soğuk su vücudu minimal seviyede zorlayarak hayatta kalma moduna geçirir. Böylece vücut çekirdek sıcaklığını korumak amacıyla kan akışını artırır. Bu durum vücudun iyileşmesi gereken bölgelerine oksijenli taze kanın iletilmesine, böylece bölgenin daha hızlı bir şekilde iyileşmesine katkıda bulunur. Spor sonrası kasların iyileşmesi için gereken süreyi kısaltır. Zaman içinde dolaşım sistemi kanı vücutta daha hızlı bir şekilde hareket ettirmeye başlar. Özellikle diyabet ve yüksek tansiyon hastaları için bu durum oldukça faydalıdır.
Kas Ağrılarını Azaltır
Soğuk su terapisi kas ağrılarını dindirmede pozitif etkiye sahip bir yöntemdir. Soğuk su, kan damarlarının daralmasına neden olur ve böylece kan vücudun merkezine ve hayatî organlara doğru hareket etmeye başlar. Bu süreçte kan oksijen ve besin açısından daha zengin bir hâle gelir. Vücut tekrar ısındığındaysa kan damarları genişleyerek oksijenli kanı dokulara geri getirir. Kan bu süreçte geri akarken egzersiz sonrasındaki birkaç günde oluşan kas ağrısının nedenlerinden biri olan iltihabın giderilmesine yardımcı olur.
Ruh Hâlini Düzenler ve Enerji Seviyesini Artırır
Soğuk su terapisinin depresyon ve benzeri ruh sağlığı rahatsızlıklarında etkileri olduğu üzerine çalışmalar vardır. Bu çalışmalar sonucunda soğuk su terapisinin olumlu sonuçlarına rastlanmıştır. Çalışmadaki katılımcılar birkaç gün boyunca günlük olarak aldıkları soğuk duşla depresyon semptomlarının azaldığını bildirmiştir. Bununla birlikte, yapılan diğer araştırmalar sonucunda soğuk su terapisinin ruh hâlini iyileştirdiği ve anksiyete üzerinde de olumlu etkileri olduğu görülmüştür.
Cilt Sağlığına Faydalıdır
Soğuk su terapisi cilt bakımında soğuk suyun etkilerinden faydalanılmasına yardımcı olur. Soğuk su terapisi, cildin sebum seviyesini dengeleyerek akne ve tıkalı gözeneklerin azalmasına fayda sağlar. Cilt hücrelerine oksijen iletimine yardımcıdır. İltihap azaltıcı bir etkiye sahip olan bu uygulama cildin daha parlak görünmesini sağlar. Kolajen üretimini aktive ederek kırışıkları azaltır ve cildin sıkılığını korumaya yardımcı olur. Soğuk su terapisi, lenfatik drenajı uyararak şişkinliği ve ödemi azaltır. Böylece daha genç bir görünüme sahip olunmasını sağlar.
Soğuk Su Terapisi Nasıl Uygulanır?
Soğuk Duş
Soğuk duş evde kolayca uygulanabilir bir yöntemdir. Bu yöntemde ilk olarak normal sıcaklıkta duşunuzu alıp sonradan soğuk su ile devam edebilirsiniz. 30 ila 90 saniye kadar soğuk duş almak hem ruh hâlini olumlu yönde etkileyebilir hem enerji dolu hissetmeye yardımcı olabilir.
Buz Banyosu
Buz banyosu günlük hayatında aktif olan veya düzenli spor yapan bireyler için etkili bir soğuk su terapisi yöntemidir. Yoğun bir egzersizden sonra 10 ila 15 dakika kadar soğuk suya dalma uygulaması kas ağrılarını hafifletmeye yardımcı olur. Buz banyosunun bilinen faydaları şu şekilde sıralanabilir:
- Kas ağrılarını hafifletici bir etkiye sahiptir.
- İltihaplanma miktarını azaltır ve daha hızlı şekilde iyileşmeye yardımcı olur.
- Merkezî sinir sistemini uyararak daha enerjik hissedilmesini sağlar.
- Isının ve nemin etkisini azaltmaya yardımcı olur.
- Vagus sinirini eğitir.
Kriyoterapi
Kriyoterapi, anormal dokuyu dondurmak ve yok etmek için kullanılan bir çeşit soğuk su terapisi yöntemi olarak bilinir. Bunun için sıvı nitrojen veya argon gazı gibi bir madde kullanılır. Kriyoterapi, dokuyu harici (ciltte) ve dâhilî (vücudun içinde) olarak tedavi edebilir.
Uygulama şekli ve anormal dokunun nerede olduğunu bağlı olarak farklı kriyoterapi uygulama şekilleri vardır. Harici uygulamada anormal doku cilt üzerinde yer alır. Uygulama bir pamuklu çubuk veya püskürtme cihazı kullanılarak yapılır. Dâhilî uygulamada ise prekanseröz hücreler veya tümör gibi vücudun içindeki durumları tedavi etmek için kriyoprob adı verilen bir alet kullanılarak uygulama yapılır.
Kriyoterapi uygulamasının yapıldığı bazı hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:
- Kemik kanseri,
- Rahim ağzı kanseri,
- Prostat kanseri,
- Karaciğer kanseri,
- Rahim ağzındaki prekanseröz hücreleri,
- Erken evre cilt kanserleri ve kanser öncesi cilt rahatsızlıkları,
- Retinoblastom (çocuklarda retina kanseri),
- Siğil, et beni veya koyu lekeler gibi cilt rahatsızlıkları.
Soğuk Su Terapisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Soğuk su terapisi uygulamaları dikkatli şekilde yapılmadığında bazı riskleri olabilir. Bu riskler şu şekilde sıralanabilir:
- Hipotermi,
- Dolaşım sorunları,
- Aritmi,
- Boğulma.
Bazı sağlık sorunları olan ve ilaç kullanan bireyler bu uygulamayı yapmadan önce mutlaka bir doktora danışmalıdır. Bu sağlık sorunları şu şekilde sıralanabilir:
- Kalp hastalığı,
- Aritmiler,
- Uzun QT sendromu,
- Nörolojik durumlar,
- Periferik arter hastalığı,
- Raynaud Sendromu.
Soğuk Su Terapisi Üzerine Bilimsel Araştırmalar
Soğuk su terapisi üzerine yapılan bilimsel araştırmalarda faydalı bir yöntem olduğu ortaya çıksa da bu konuda daha detaylı incelenmesi gereken noktalar olabilir. Bu noktalar şöyle listelenebilir:
- Bağışıklık sisteminin üzerindeki etkisi,
- Kardiyovasküler sistem üzerindeki potansiyel profilaktik etkileri,
- İnsülin direncine karşı profilaksi oluşumu ve iyileştirilmiş insülin duyarlılığı,
- Ruh sağlığı üzerindeki etkileri.
Soğuk su terapisinin vücutta dayanıklılık oluşturmayı, sinir sisteminde dengeyi sağlamayı ve bilişsel işlevi iyileştirmeyi desteklediği de araştırmalar sonucunda bulunmuştur.
Sıkça Sorulan Sorular
Soğuk su terapisi kaç dakika uygulanmalıdır?
Soğuk su terapisi uygulamasına yeni başlanıyorsa bu süre birkaç dakikayla sınırlı olmalıdır. Buz banyosu ise 15 dakikadan uzun sürmemelidir.
Soğuk su terapisi her gün yapılabilir mi?
Soğuk su terapisi her gün yapılabilir.
Soğuk su terapisi hangi durumlarda zararlıdır?
Bir sağlık problemi söz konusuysa soğuk su terapisi uygulamadan önce bir doktora danışmak faydalı olacaktır. Soğuk su terapisinin yaratabileceği etkileri önlemek adına dikkatli olmak gerekebilir.
Soğuk su terapisi nerede yapılır?
Soğuk su terapisi evde uygulanabileceği gibi donanımlı merkezlerde de yapılabilir. Terapistler eşliğinde uygulanması, oluşabilecek istenmeyen durumları önlemeye yardımcıdır. Hidroterapi yaptırmak isteyen bireyler, hidroterapi merkezi bulunduran bir sağlık kuruluşuna başvurarak soğuk hidroterapiden faydalanabilirler.
