Sedef Hastalığının Gizli Yüzü: Sedef Romatizması Nedir?

Sedef Romatizması Nedir?

Psöriyatik artrit (PsA) ya da yaygın bilinen adıyla sedef romatizması, eklemlerde iltihaplanmayla karakterize kronik otoimmün bir rahatsızlıktır. Sedef romatizması genellikle deride pul pul kırmızı döküntülere yol açan bir cilt rahatsızlığı olan sedef hastalığından muzdarip bireylerde ortaya çıkar. Özellikle 10-15 yıl gibi uzun bir süredir döküntüleri olan bireylerde gelişebilir. Sedef hastalığı bazı bireylerdeyse belirtiler görülmeden de gelişebilir.

Sedef romatizması çoğunlukla diz ve omuz gibi büyük eklemlerde görülmekle beraber parmak ve sırt gibi vücudun diğer eklemlerinde de ortaya çıkabilir. Erkeklerin ve kadınların eşit derecede risk altında olduğu hastalığın belirtileri genellikle 30 ila 50 yaş arasında ortaya çıkar. Söz konusu semptomlar tedavi edilmediği takdirde kronik enflamasyona ve eklem hasarına yol açabilir.

Sedef Romatizmasının Belirtileri Nelerdir?

Sedef romatizması farklı bireylerde çeşitli belirtilere yol açabilen bir hastalıktır. Belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterse de eklemlerde kızarıklık ve ağrılı şişlik, hareket kısıtlılığı sık görülen belirtiler arasındadır.

Sedef romatizmasının diğer belirtileriyse şunlardır:

• Sedef hastalığında görülen pullu ve iltihaplı döküntüler,
• Eklem ağrısı,
• Sabahları ya da dinlendikten sonra kötüleşen eklem sertliği,
• Sık sık yorgun hissetme veya enerji düşüklüğü,
• Tendonların veya bağların kemiklere bağlandığı bölgelerde (entezlerde) hassasiyet. Bu belirtiler genellikle topuğun arkasını ve ayak tabanını etkiler.
• Parmaklarda ağrılı şişlikler,
• Tırnaklarda küçük çukurlaşmalar ya da tırnağın yatağından ayrılması,
• Özellikle üveit olmak üzere göz iltihabı ve göz iltihabı nedeniyle ortaya çıkabilen ağrı, kızarıklık ve bulanık görüş,
• Omurganın eklemleri etkilendiğinde boyun, alt sırt ve kalçalarda sertleşme,
• Bazı vakalarda romatizmaya eşlik eden inflamatuvar bağırsak hastalığı.

Sedef Romatizmasının Farklı Türleri

Psöriyatik artrit vücutta tutulumun esas olarak gerçekleştiği bölgelere ve plakların şekline göre beş türe ayrılır. Bunla şu şekilde sınıflandırılabilir:

1) Distal İnterfalangeal Baskın Tip: Tırnaklara en yakın eklemler distal interfalangeal eklemlerdir. Bu sedef romatizması türü parmakları ve ayak parmaklarının uçlarını etkiler. Tırnaklarda çökme, tırnakların katmanlara ayrılması veya sararması gibi değişiklikler distal interfalangeal baskın tipte sıkça görülür.

2) Asimetrik Oligoartiküler: Asimetrik oligoartiküler vücudun her iki tarafındaki çeşitli eklemlerde tutulum gösterir. Simetrik poliartritle beraber sedef romatizmasının en yaygın görülen iki türünden biridir.

3) Simetrik Poliartrit: Simetrik poliartrit türü vücudun her iki tarafındaki aynı eklemleri etkiler. Simetrik poliartritte vücuttaki herhangi bir eklem etkilenebilir ve semptomlar hafiften şiddetliye kadar değişiklik gösterebilir.

4) Spondilit: Omurgadaki omurlar arasında yer alan eklemlerde ve omurganın diğer eklemlerinde enflamasyonun oluştuğu tiptir. Sırtta veya boyunda ağrı ve sertlik hissedilebilir. Enflamasyon nedeniyle hareket kısıtlığı oluşabilir. Spondilitte omurganın yanı sıra kol, bacak, el ve ayak eklemleri de etkilenebilir.

5) Artrit Mutilans: En ağır belirtilere yol açmakla beraber en az görülen tiptir. Artrit mutilans, psöriyatik artriti olan bireylerin %5'inden daha azında görülür. Bu tipte görülen ağır kronik enflamasyon ellerdeki ve ayaklardaki eklemlere zarar verir hatta deformasyona ve hareket sorunlarına yol açabilir. Eklemlerde osteoliz adı verilen kemik kaybı gerçekleşebilir. Kemik kaybı sonucunda parmaklar ve ayak parmakları kısalabilir. Söz konusu komplikasyonlar nedeniyle boyun ve sırt ağrısı da gelişebilir.

Sedef Romatizmasının Teşhisi Nasıl Konur?

Sedef romatizması romatoloji doktorları, romatizmaya eşlik eden sedef hastalığı da cilt hastalıkları alanında çalışan dermatologlar tarafından teşhis edilebilir.

Doktor sedef romatizmasının teşhisi için semptomlarla ilgili detaylı bilgi aldıktan ve fiziksel muayene yaptıktan sonra bazı tetkikler talep edebilir. Psöriyatik artritin kesin teşhisinde kullanılacak bir test olmamakla beraber doktorlar semptomlara neden olabilecek başka hastalıkları ekarte etmek amacıyla bazı testler isteyebilirler. Enfeksiyon varsa kontrolü için kan testleri yapılabilir. Eklemler röntgen, MRG, BT ve ultrason gibi görüntüleme testleriyle daha detaylı incelenebilir.

Sedef Romatizmasının Tedavi Yöntemleri

Sedef romatizmasında uygulanacak tedavi yöntemi bireyin semptomlarına ve hastalığın ciddiyetine göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca sedef romatizması farklı tedavi modaliteleri bir arada kullanılarak da kontrol altında tutulabilir. 

Tedavi yöntemlerini şu şekilde sıralanabilir:

• Terapi: Fiziksel ve mesleki terapiler veya masaj ağrının azaltılmasında etkili olabilir. Bu sayede birey daha kolay hareket edebilir ve günlük işlerini zorlanmadan gerçekleştirebilir. Bu yöntemde terapist ve doktor süreci birlikte yürüterek bireyin ilerleme gösterip göstermediğini kaydeder.
• Hasta Eğitimi: Bireyin sedef romatizması hakkında detaylı bilgi sahibi olması önemlidir. Bireyin hastalığın ilerleyişi ve belirtileri başta olmak üzere psöriyatik artrit hakkında bilgi edinmesi hastalığın daha kolay ve rahat şekilde kontrol altında tutulmasını sağlayabilir. Doktora artrit semptomları şiddetlendiğinde yapılması gerekenler hakkında sorular sormak da bu eğitim sürecinin bir parçasıdır.
• Eklem Koruma Cihazları: Destekler ve ateller romatizmadan etkilenen eklemleri koruyabilir ve eklemlerin daha fazla zarar görmesinin önüne geçebilir. Ağrı olan bölgelerin desteklenerek yükünün azaltılmasını sağlayan bu aletler aynı zamanda ağrıya neden olan hareketlerin gerçekleşmesini de engelleyebilir. Bununla beraber cihazın bireyin anatomisine uygun ve eklemlerine tam oturacak yapıda olması gerekir. Bu nedenle doktorun onayı olmadan eklem koruma cihazı alınmaması önemlidir.
• İlaç Tedavisi: İlaçlar eklemlerdeki iltihabı ve şişliği hafifletebilir, ağrının kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Bazı ilaçlar artritin ilerlemesini de önleyebilir. Tedavi sürecinde steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar kullanılabilir.

Erken Teşhisin Önemi

Sedef romatizmasının erken teşhis edilmesi hastalığın ilerlemesini önlemek ve zamanında etkili müdahaleler gerçekleştirmek açısından son derece önemlidir. Ancak psöriatik artrit, teşhisinde kullanılacak spesifik antikorlar olmadığından ve sınırlı kas-iskelet uzmanlığı nedeniyle kolay teşhis edilemeyebilir.

Psöriatik artrit (PsA) ile ilgili yapılan bir çalışma erken tanının ne kadar önemli olduğuna işaret etmektedir. Çalışmanın sonuçlarına göre semptom başlangıcı ile tanı arasındaki süre ne kadar kısaysa tedavinin klinik sonuçları da o kadar olumludur. Çalışmadan elde edilen bulgular tedavi sürecinin başarılı geçmesi ve klinik sonuçların iyileşmesi için teşhisin belirtiler başladıktan sonraki bir yıl içerisinde konulmasının son derece önemli olduğunu gösterir. 

Sedef Romatizması ile Yaşam: Günlük Yaşam ve Beslenme Önerileri

Romatizmal hastalıkların yönteminde yaşam tarzı değişiklikleri ve beslenme önemli yer tutar. Bireyin hastalığının belirtilerini ve bu belirtilerin yönetilmesine dair gereklilikleri fark etmesi gerekli yaşam tarzı değişikliklerini benimsemesini mümkün kılabilir.

Bu noktada uygulanabilecek bazı yaşam tarzı değişiklikleri şu şekildedir:

• Doğru bir diyet uygulamak,
• Egzersiz yapmak ve yeterince dinlenmek,
• Sağlıklı kiloyu korumak,
• Stres yönetimi yapmak,
• Alkol alımına dikkat etmek.

Doğru Bir Diyet Uygulamak

Psöriatik artriti tedavi edecek özel bir diyet yoktur ancak doğru yiyeceklerle zenginleştirilmiş bir beslenme programı enflamasyonu azaltarak fayda sağlayabilir. Sağlıklı bir diyet sedef romatizmasının yol açabileceği obezite ve kardiyovasküler hastalık riskinin azaltılmasına da yardımcı olur. Sedef romatizması olan bireyler özellikle omega 3 yağ asitleri bakımından zengin somon, alabalık, uskumru ve sardalya gibi yağlı balıkları tüketebilirler. Ceviz, kabak çekirdeği ve keten tohumu gibi kuru yemişler ve tohumlar da kalp hastalıklarına karşı koruyan ve enflamasyonla savaşan alfa-linolenik asit (ALA) adı verilen bir omega 3 türü açısından zengindir. Derisiz tavuk gibi protein açısından zengin ve yağ oranı düşük etler de kasların gelişimini ve kemiklerin korunumunu sağlamak için tercih edilebilir. 

Egzersiz Yapmak ve Yeterince Dinlenmek

Romatizma tedavisinde doğru egzersiz programı ve yeterince dinlenme önemli bir yere sahiptir. Artrit dostu egzersizler ağrıyı azaltabilir ve bireyin hareket kabiliyetini iyileştirebilir. Artrit semptomlarının şiddetlendiği zamanlarda dinlenmek süreci hafif belirtilerle geçirmeye de yardımcı olabilir.

Sağlıklı Kiloyu Korumak

Sedef romatizması vücutta enflamasyonla seyreden bir durumdur. Fazla kilolarsa vücuttaki iltihabı daha da artıran bir faktördür. Hatta fazla kilolu olmak veya obezite psöriatik artrit hastalarında daha yaygın görülen durumlardır. Vücut ağırlığı arttıkça hastalığın şiddeti de artabilir. Fazla kilolardan kurtulmak hem eklem semptomlarını azaltabilir hem sedef romatizmasına fayda sağlayabilir. Ayrıca fazla kilodan kaynaklanan metabolik sendrom riski de azalabilir.

Stres Yönetimi Yapmak

Psöriatik artritten muzdarip olan bazı bireyler stresli oldukları dönemlerde hastalık belirtilerinin kötüleştiğini fark edebilirler. Bu bireyler rahatlatıcı faaliyetleri yaşam tarzlarının bir parçası hâline getirerek stres seviyelerini düşürebilirler. Özellikle yoga, meditasyon, egzersiz ve rahatlamaya yardımcı olabilecek bütünleyici terapiler stresle mücadelede fayda sağlayabilir.

Alkol Alımına Dikkat Etmek

Alkol sedef romatizmasına yakalanma riskini artırabilen bir faktördür ve alkol alındığında bağışıklık sistemi farklı şekillerde etkilenebilir. Aşırı alkol tüketimi inflamatuvar hücrelerin artmasına yol açabilir. Ayrıca aşırı alkol tüketiminde tümör nekroz faktörü (TNF)-α dönüştürücü enzim gibi bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde görev alan proteinler artar. Bu maddeler vücutta enflamasyonu tetikleyerek sedef romatizmasına yol açabilir. Alkol tüketimini sınırlandırmak hem sedef romatizmasının kontrol edilmesine hem hastalıklardan korunmaya yardımcı olabilir.

Sedef Hastalığı ve Romatizma Arasındaki Bağlantıyı Güçlendiren Risk Faktörleri

Sedef hastalığı türü fark etmeksizin bireyin psöriyatik artrit geliştirme ihtimalini artırır. Psöriyatik artritin sedef hastalığı olan bireylerden hangilerinde gelişeceğini önceden tahmin etmek zordur. Ancak belirli risk faktörleri hastalığa yatkınlığı artırabilir. Özellikle saç derisini, kasıkları etkileyen sedef hastalığından muzdarip bireylerin ve tırnak çukurlaşması gibi tırnak tutulumu olanların psoriatik artrit geliştirme riski diğer hastalara göre daha yüksektir. 

Aile geçmişi de sedef hastalığı ve psöriyatik artrit bağlantısını güçlendiren faktörlerden biridir. Psöriyatik artrit, kalıtsal olarak aktarılan otoimmün hastalıklardan biridir. Sedef hastalığı veya psöriatik artritten muzdarip olan bireylerin yaklaşık %40'ının bu hastalıklardan birine sahip bir aile üyesi bulunur. Ayrıca bazı kaynaklara göre sedef romatizması olan bireylerin yakın akrabalarının da bu rahatsızlığa yakalanma riski yaklaşık 55 kat daha fazladır.

Sedef Romatizması Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Sedef romatizması nasıl teşhis edilir?

Psöriyatik artiritin teşhisi kolay olmayabilir. Sedef romatizmasını kesin teşhis edecek tek bir test olmadığı için doktorlar önce bireyin semptomlarını inceler ve fiziksel muayene yaparlar. Ardından cilt ve eklem bağlantısını da değerlendirerek sedef hastalığı olan bireylere sedef romatizması teşhisi koyabilirler. Sedef hastalığından muzdarip olmayan bireylerdeyse görüntüleme testleri de dâhil olmak üzere birçok teşhis yöntemine başvurularak diğer olasılıklar elenebilir ve sedef romatizması teşhisi konulabilir.

Sedef romatizmasının tedavisi var mı?

Psöriyatik artritin özel bir tedavisi yoktur. Uygulanan tedavi yöntemlerinin amacı eklem ağrısını ve diğer komplikasyonları önlemek amacıyla iltihabı kontrol etmektir. En yaygın kullanılan tedavi yöntemleri arasında steroid olmayan antiinflamatuvar ilaçlar ve hastalığı modifiye eden antiromatizmal ilaçlar yer alır. 

Sedef hastalığı olan herkeste sedef romatizması gelişir mi?

Sedef romatizması sedef hastalığı olan herkeste gelişmez. Doktorlar sedef hastalarının yaklaşık %30’unda sedef romatizmasının ortaya çıktığını belirtirler. 

Sedef romatizmasını hangi doktor tedavi eder?

Psöriyatik artritin tedavisinde farklı alanlarda çalışan doktorlar yer alabilir. Tedavi için sedef romatizmasının yanı sıra kemik, eklem, kas hastalıklarını tedavi etmek üzere eğitim almış romatologlara ve cilt, saç, tırnak hastalıklarını tedavi eden dermatologlara başvurulabilir. Ayrıca egzersiz programlarını denetleyen fizyoterapistler, ergoterapistler, aile hekimleri, pediatristler, diyetisyenler, iç hastalıkları doktorları da tedavi sürecinde önemli bir rol oynar.

Sedef romatizması olanlar ne yememeli?

Sedef romatizmasından muzdarip olan bireyler belirli yiyecekleri diyetlerinden çıkartarak hastalığın belirtilerini mümkün olduğunda kontrol altında tutabilirler. Doğru bir sedef romatizması diyetinde şekerin, işlenmiş gıdaların, diyet sodanın, kızartılmış yiyeceklerin, işlenmiş etlerin ve süt ürünlerinin bulunmaması gerekir.