Röntgen Çektirirken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Röntgen Nedir ve Nasıl Çalışır?

Röntgen veya düz radyografi vücudun iç kısımlarının görüntülerini elde etmek için kullanılan, hızlı ve ağrısız bir görüntüleme tekniğidir. Genellikle kemikleri, eklemleri ya da dişleri kontrol etmek için kullanılır. Bazı durumlarda akciğer enfeksiyonları, çeşitli yaralanmalar ya da diğer hastalıkları teşhis etmek için de röntgenden yararlanılabilir. Röntgen X ışınları kullanılarak çekilir. X ışınları vücuttaki iç dokuların, kemiklerin ve organların görüntülerini elde etmek için elektromanyetik enerji ışınlarını kullanır. Tümörlerin ya da kemik yaralanmalarının teşhisi başta olmak üzere birçok farklı nedenle kullanılabilir.

Vücut röntgen çekilirken kullanılan X ışınlarına maruz kaldığında vücudun farklı bölgeleri farklı düzeyde X ışınının geçmesine izin verir. Kan, deri, kas ve yağ gibi yumuşak dokular X ışınlarının geçmesine izin verir ve bu bölgeler röntgen görüntüsünde koyu gri görünür. Yumuşak dokulardan daha yoğu olan kemik ya da tümör gibi dokular ışınların çok azının geçmesine izin verdiği için bu alanlar röntgen görüntüsünde beyaz görünür. Örneğin kırık bir kemikte X ışını kırık bölgeden geçebilir ve bu da röntgen filminde kırığın koyu bir çizgi olarak görünmesini sağlar. Çekilen görüntüler filme ya da dijital ortama aktarılır. Sonuçlar radyoloji bölümünden bir radyolog tarafından değerlendirilerek raporlanır.

Bazı durumlarda röntgen çekiminde kontrast madde kullanılması gerekebilir. Kontrast maddeye daha detaylı görüntü elde edilmesi gereken durumlarda başvurulur ve bu gerekliliğe doktor karar verir. Kontrast maddeli röntgen çekimlerinde çekimden önce bireye baryum ya da iyot gibi kontrast madde verilir. Bu maddeler röntgen görüntüsünde vücudun belli bölgesinin ana hatlarının çizilmesine yardımcı olur. Kontrast madde ağız yoluyla, damar yoluyla ya da lavman olarak alınabilir.

Röntgen Çekimi Nasıl Gerçekleşir?

Röntgen çekimi ayakta veya yatarak gerçekleştirilebilir. Röntgenin hangi pozisyonda çekileceği röntgeni çekilecek bireyin durumuna ve röntgen çekilecek bölgeye göre belirlenir. Röntgen çekimi genellikle şu aşamalardan oluşur:

• Röntgen çekiminden önce bireyin üzerinde çekim yapılacak bölgenin görüntülenmesini engelleyebilecek herhangi bir kıyafet veya takı varsa çıkarılması istenir. Bireyin tamamen soyunması gerekiyorsa giymesi için bir önlük verilir.
• Röntgen çekilecek bölge dikkatli şekilde konumlandırılarak röntgen masasına yerleştirilir. Bu masa röntgen makinesiyle röntgen filmi veya özel görüntü plakası içeren bir kaset arasındadır.
• Görüntülenmeyecek vücut kısımlarının X ışınlarına maruz kalmaması için bireye kurşun bir önlük giydirilebilir.
• Ardından görüntülenecek bölgeye X ışınları gönderilir.
• Görüntüleme sırasında bireyin hareketsiz durması oldukça önemlidir. Aksi hâlde görüntü bulanıklaşabilir. Bu nedenle akciğer grafisi çekimlerinde bireyden kısa bir süre nefesini tutması istenebilir.
• Gerekli durumlarda röntgeni çekilecek bölgenin farklı açılardan görüntüsünün alınması istenebilir.

Hangi Durumlarda Röntgen Gerekir?

Röntgen birçok farklı hastalığın teşhisinde kullanılabilir. Röntgen gerektiren durumlar genellikle şunlardır:

• Kemik kırıkları,
• Kemik değişiklikleri ve anomalileri,
• Kemik kanserleri,
• Omurga fıtıkları,
• Diş çürükleri,
• Kemik veya diş enfeksiyonları,
• Osteoporoz,
• Skolyoz,
• Meme kanseri,
• Damar tıkanıklıkları,
• Yabancı cisim yutulması,
• Böbrek taşı.

Röntgen Çekimi Öncesi Hazırlıklar

Röntgen çekimi genellikle basit bir prosedürdür ve çok fazla ön hazırlık gerektirmez. Çekilecek röntgen türüne göre bazı noktalara dikkat etmek gerekebilir. Örneğin kontrast madde verilerek röntgen çekilecekse kullanılan bazı ilaçların bırakılması veya belirli bir süre herhangi bir şey yenilip içilmemesi gerekebilir. Bu durum genellikle hastaya doktor tarafından önceden bildirilir.

Röntgen Çekimi Öncesinde Kıyafetler ve Aksesuarlar

Röntgen çekiminde genellikle rahat ve metal içermeyen kıyafetler giyilmesi önerilir. Saç tokası, küpe, kolye, piercing gibi metal aksesuarların da röntgen çekiminden önce çıkarılması gerekir. Metal aksesuarlar görüntüleme sonuçlarını etkileyebilir. Aynı zamanda vücudunda implant bulunan bireylerin bunu çekimden önce mutlaka belirtmesi gerekir. Röntgen çekiminden önce losyon, krem ya da parfüm kullanmaktan kaçınmak gerekir. Bu maddeler röntgende gölge oluşturabilir, dolayısıyla sonuçların yanlış değerlendirilmesine yol açabilir.

Röntgen Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Röntgen güvenli bir görüntüleme yöntemi olmakla birlikte X ışınlarıyla görüntüleme alındığından bir miktar radyasyona maruz kalınması söz konusudur. Bu nedenle radyasyon maruziyetini azaltmak ve röntgen çekimini daha güvenli hâle getirmek için bazı yöntemler bulunur.

Radyasyona Maruz Kalma Riskini Azaltma Yolları

Radyasyon sırasında maruz kalınan X ışınlarının güvenli olup olmadığı konusunda endişe edilebilir. Bunun temel nedeni radyasyona maruz kalmanın kansere yol açabilecek hücre değişikliklerine neden olabilmesidir. Röntgende maruz kalınan radyasyonun riski görüntülenen doku ve organa göre değişiklik gösterir. Genel olarak yetişkinler için röntgen ışınlarından kaynaklanan radyasyon maruziyeti düşüktür ve tehlikeli değildir. Bununla birlikte bu radyasyon hamileler ve çocuklar için riskli olabilir. Radyasyon maruziyetini azaltmak için çekim sırasında bireye kurşun yelek giydirilebilir.

Hamileler İçin Röntgen Uygulamalarında Nelere Dikkat Edilmeli?

Röntgen hamilelik döneminde fetüs için zararlı olabilir. Bu nedenle acil durumlar dışındaki röntgen çekimlerinin hamilelik sonrasına ertelenmesi gerekebilir. Bazı durumlardaysa röntgen çekimi çok daha önemli veya acil olabilir. Bu durumlarda karın bölgesi kurşun yelekle korunmalıdır. Aynı zamanda gebeliğin erken dönemlerinde röntgen çekimi bebek için çok daha fazla riskli olabilir. Hamile bireylerin röntgen çekiminden önce gebeliğin kaçıncı haftasında olduklarını doktora mutlaka bildirmeleri gerekir.

Gebelik döneminde çekilecek röntgenin türü de oldukça önemlidir. Örneğin diş röntgeni çok daha az radyasyon maruziyetine neden olurken karın bölgesiyle ilgili röntgenler daha fazla radyasyon maruziyetine sebebiyet verebilir. Bu nedenle hamilelik dönemindeki röntgen çekiminin yalnızca acil durumlarda gerçekleştirilmesi ve tüm önlemlerin alınması gerekir.

Doğru Pozisyon ve Hareket Etmemek Neden Önemlidir?

Röntgen çekimlerinde sonuçların net şekilde elde edilememesine veya doğru şekilde okunamamasına neden olan en önemli etkenlerden biri bireyin çekim sırasında hareket etmesidir. Röntgen sırasında hareket edilmesi temiz görüntü elde edilememesine ve radyoloğun röntgen filmini doğru şekilde değerlendirememesine yol açabilir. Bunun sonucunda röntgenin tekrar çekilmesi gerekir. Bu nedenle röntgen çekiminde hareketsiz şekilde durmak oldukça önemlidir.

Röntgen Sonrası Bilinmesi Gerekenler

Röntgen çekiminden sonra genellikle görüntü kısa süre içerisinde elde edilir. Bununla birlikte sonuçların radyolog tarafından değerlendirilmesi için bir süre beklenmesi gerekebilir. Röntgen öncesinde, sırasında ve sonrasında dikkat edilecekler konusunda bir radyologla konuşmak kesin ve net bilgiler edinmek açısından faydalı olabilir.

Radyasyon Vücuttan Ne Kadar Sürede Atılır?

Röntgen çekiminden sonra maruz kalınan radyasyonun vücutta ne kadar süre kalacağı merak edilebilir. Röntgen sırasında genellikle çok düşük dozlarda radyasyona maruz kalındığından bu radyasyon kısa süre içerisinde vücuttan atılır.

Tekrar Röntgen Çektirmenin Riskleri Var mı?

Sık sık röntgen çektirmek uzun vadede radyasyon maruziyetini artırabilir ve bu durum potansiyel rahatsızlıklar için risk oluşturabilir. Bununla birlikte yeterli veya net görüntünün alınamaması durumunda ikinci kez röntgen çektirmek genellikle sağlık açısından büyük risklere yol açmaz. Hamileler ve çocuklar için bu riskler daha fazla olabileceğinden mümkün olduğunca tek seferde görüntü alınmalı ve gereksiz röntgen çekimlerinden kaçınılmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular

Röntgen çekilirken soyunmak gerekir mi?

Birey röntgen çekiminde radyolog tarafından neler yapması gerektiği hakkında bilgilendirilir. Sağlık personeli röntgen çekilecek bölgeye göre kıyafetlerin bir kısmının ya da tamamının çıkarılmasını isteyebilir. Kıyafetlerin görüntülemeye engel olmaması durumunda soyunmaya gerek kalmadan da röntgen çekilebilir. Metal aksesuarlar görüntüleme sırasında yanlış sonuçlara neden olabileceğinden röntgen çekiminde genellikle metal takıların ve aksesuarların çıkarılması istenir. 

Röntgen öncesi su içilir mi?

Normal röntgen çekimlerinde herhangi bir diyet uygulanması gerekmez, yemek yenilebilir ya da su içilebilir. Ancak kontrast madde kullanılarak çekilecek röntgenlerde sağlık personeli tarafından belirli bir süre diyet uygulanması ya da aç kalınması istenebilir. Birey ne kadar süre su içmemesi ya da yemek yememesi gerektiği konusunda önceden bilgilendirilir.

Röntgende sütyen çıkarılır mı?

Sütyenlerin içerisinde metal parçalar olduğundan röntgen çekilmeden önce çıkarılması gerekir. Gerekli durumlarda bireye ince bir önlük verilir ve böylece çekimin daha rahat şekilde yapılması sağlanabilir.

Röntgen çekilirken pantolon çıkarılır mı?

Röntgen çekiminde pantolonda bulunan düğme veya fermuar gibi materyallerin çekim yapılacak bölgeye denk gelmesi durumunda pantolonun çıkarılması istenebilir. Ayak bileği gibi metal parça bulunmayan bölgelerin röntgen çekiminde pantolonun bölgeyi açık bırakacak şekilde sıyrılması yeterli olabilir.

Röntgen kaç dakika sürer?

Standart röntgen çekimi genelikle birkaç dakika içerisinde tamamlanır. Kontrast madde kullanılarak yapılan çekimlerse bir saatten uzun sürebilir. 

Kalça röntgeninde kıyafet çıkarılır mı?

Kalça röntgeninde daha rahat görüntülenme elde edilebilmesi için bireyin kıyafetlerini çıkartması istenebilir. Özellikle metal parçalar içeren kıyafetlerin kalça bölgesine denk gelmesi durumunda görüntülemede herhangi bir sıkıntı oluşmaması için bu kıyafetlerin çıkarılması gerekir. Bu gibi durumlarda bireye önlük verilir ve kendisini daha rahat hissetmesi sağlanır.