Romatizma Nedir?
Romatizma; eklem, bağ dokusu, kemik veya kasları etkileyen ağrı, şişlik, şekil bozukluğu ve hareket kısıtlığına neden olan sağlık sorunlarında kullanılan bir terimdir. Aslında romatizma, geleneksel anlamda eklem, bağ dokusu ve kasların dışında, birçok organ ve sistemi tutabilen hastalıkları da bünyesinde taşır. Bu nedenle, kapsamı (yaklaşık 200 kadar hastalığı içerir) oldukça geniştir. Osteoartrit (kireçlenme) gibi bazı romatizmal hastalıklar, eklemin aşınmasıyla oluşur. Romatoid artrit gibi bazı romatizmal hastalıklar ise, bağışıklık sistemindeki bozukluğa bağlı, eklemde ve diğer organlarda hasara neden olabilir. İşte romatizma ile ilgili merak edilen bazı sorular ve cevapları…
Romatizma Belirtileri
Romatizma belirtileri arasında şunlar bulunur:
- Eklem ağrısı
- Kas ağrısı, şişlik,
- Ateş
- Eklem hareket açıklığının kısıtlanması
- Halsizlik, Kilo kaybı,
- Kaslarda sertlik, Eklemlerde sertlik.
Romatizma İçin Hangi Bölüme Gidilir?
İç hastalıkları ve romatoloji bölümleri, romatizmayı daha kolay teşhis ve tedavi edebilir. Her hastalığın tanısında anamnez adı verilen hastadan alınan hastalık bilgisi romatizma hastalıklarında ayrı bir önem taşır. Kişinin ve ailesinin, yani birinci derece bazen ikinci derece akrabalarındaki tıbbi özgeçmiş bilgileri edinilir. Ayrıntılı bir muayeneyle birlikte, bazı kan, idrar testleri ve görüntüleme testleri kullanılır. Hastalıkların çoğu, birçok organ ve sistemi de tuttuğundan, farklı hastalıklarla karışabilir. Erken dönemde tanı konulması zor olabilir.
Romatizmaya Ne İyi Gelir?
- Mümkün olduğunca aktif olmaya özen gösterin. Hem eklem açıklığını hem kas gücünüzü korumak için her gün en az 30 dakika (en azından haftada 3 kez) düzenli egzersiz (yoga ve pilates gibi germe ve kas güçlendirici egzersizler) yapın. Yüzme iyi bir egzersizdir. Fırsat buldukça açık havada yürüyüşler yapın. Osteoartrit için; fazla kilo almamak, bacak, boyun, sırt ve bel kaslarımızı güçlendirmek ve eklemin hareket açıklığını korumak için bisiklete binme, yoga, pilates benzeri germe egzersizleri, yüzme ve düz yürüyüşler yapabilir.
- Ayrıca bir fizyoterapist eşliğinde, kendi kendinize yapabileceğiniz egzersizler öğrenin ve bunları düzenli olarak yapın.
- Düzenli ve yeterli uyuyun, stresten kaçının.
- Özel bir diyet olmamakla birlikte kalsiyumdan zengin beslenin. Doktorunuza sorarak (öncesinde kan düzeyine bakılabilir) D vitamini desteğinizi alın. Omega-3 yağ asitlerinden zengin beslenin (haftada 3 gün balık; yiyemiyorsanız destekleyici amaçla günlük omega 3 yağ asitlerini 700-1000mg/gün alın).
- Kortizon kullandığınız dönemlerde mutlaka steroid diyetine (tuzsuz, potasyumdan ve kalsiyumdan zengin, proteinden zengin, yağ ve karbonhidrattan fakir diyet) uyun.
- Sigara, bazı hastalıkların gelişmesini kolaylaştırdığından içilmemeli.
- Gut hastalığı için uygun diyet, fazla kiloların verilmesi, tansiyon ve kan şekerinin düzenlenmesi önemlidir.
Aşırı Kilo Romatizmaya Neden Olur mu?
Romatizmanın çok çeşidi vardır. Kolay anlaşılır olması açısından iltihabi olan ve olmayan olarak ayrılır. İltihabi olmayan romatizmal hastalıklardan olan osteoartritin nedeni genetik yatkınlıkla birlikte aşınma ve yıpranma yani o eklemin hor kullanılmasıdır. Ekleme binen yükün arttığı aşırı kilo, spor yaralanmaları, doğumsal bazı sakatlıklar; ikincil olarak fazla kullanma gibi birçok nedene bağlı gelişebilir. Septik artrit denilen eklemin mikrobik iltihabı hariç, diğer iltihabi romatizmal hastalıkların genellikle sebebi bilinmez. Bunların hepsi kişinin bağışıklık sistemindeki bazı anormal davranışlar nedeniyle gelişir. Buna da kişinin genetik yapısının yanı sıra, bazı çevresel faktörler neden olur. Bu çevresel faktörlerden en fazla suçlanan ise enfeksiyonlar, sigara ve strestir.
Stres Romatizmada Nasıl Bir Etkendir?
Stres, birçok romatizmal hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştıran bir faktördür. Örneğin fibromiyalji hastalığı, iltihabi olmayan ve halk arasında yumuşak doku romatizması adı verilen bir hastalıktır. Bu hastalıkta kişide yoğun stres ve buna bağlı anksiyete ve depresyon gibi bozukluklar vardır. Otoimmun romatizmal hastalıklarda ise genetik olarak yatkın kişide, stres bağışıklık sistemini etkiler ve hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştıran bir faktördür. Romatizmal hastalıkların çoğunluğu (kronik) yani müzmin hastalıklar olduğundan; hastalığın kendisi de kişide stres yaratır ve tedavi uyumunu etkiler. Bu nedenle hastalara çoğunlukla psikolojik destek de gerekir.
Vitaminin Eksikliği Romatizmaya Neden Olur mu?
D vitamini eksikliği ve buna bağlı osteoporoz (kemik erimesi) gelişmesi dışında; vitamin eksikliği romatizmaya neden olmaz. Ancak hasta kişilerde steroid kullanımına bağlı osteoporozdan korunmak amacıyla mutlaka kalsiyum ve D vitamini takviyesi yapılması gerekir. Metotreksat kullanan kişilerde, folik asit eksikliği gelişeceğinden, mutlaka folik asit takviyesi yapılmalıdır. Bazı hastalarda pernisyöz anemi denilen B12 vitamin eksikliği eşlik edebilir. Araştırılarak tedavisi verilmelidir. Balık yağı; omega 3 yağ asitlerinden zengin beslenmek, lupus hastalarında faydalı olduğu bilinir. Bu bağlamda bağışıklık sistemini güçlendirmek amacıyla satılan bitkisel bazı ürünler, otoimmün hastalıkların alevlenmesine neden olduğundan kullanılmamalı.
İltihaplı Romatizma Belirtileri Nelerdir?
İltihaplı romatizmal hastalıklarda, özellikle istirahatte gelişen boyun, bel, sırt veya eklem ağrısı ve şişliği, kas ağrılarının yanı sıra; ciltte döküntü, akciğer, beyin, böbrek, sinir sistemi gibi birçok organ ve sisteme ait belirtiler görülebilir.
Romatoid Artrit Ne Zaman Alevlenir?
Kronik bir hastalık olan romatoid artritin şiddeti ise kişiden kişiye değişebilir. Uzun yıllar sürebilir, bazen bir ömür boyu devam edebilir. Hastalık alevlenmeler ve sakinlikle seyreder. Alevlenmenin çoğunlukla bir nedeni veya tetikleyicisi olmaz, ancak bazen mevsim dönümleri, stres veya enfeksiyon gibi nedenler tetikleyebilir.
Romatizma Nasıl Tedavi Edilir?
Çok az romatizmal hastalık tedaviyle tamamen ortadan kalkar. Hastalıklar genellikle uzun seyirli olup alevlenme ve remisyon denilen yatışmış durumda ilerler. Tedavide başlangıçta kısa sürede hastalığı kontrol altına almak için kortikosteroid ve bazı steroid olmayan ağrı kesiciler kullanılsa da, genellikle uzun süreli, hastalığın seyrini değiştiren ve kontrol altında tutan ilaçlar kullanılır. Tedavide amaç hastalığı kontrol altına almak, kişinin ağrısını ve rahat olmasını sağlayarak yaşam kalitesini yükseltmektir. Aynı hastalık her bireyde farklı seyrettiğinden veya kişinin yandaş başka hastalığı var ise veya gebelik beklentisi gibi birçok kişiye özel durumlarda; tedavi de kişiye özel düzenlenir.
Romatizma Sakatlığa Neden Olur mu?
Romatizmaya neyin yol açtığı tam olarak bilinememekle birlikte kişinin genetik yapısı, sigara ve geçirilen bazı enfeksiyonlar gibi çeşitli çevresel faktörler bunda etkili olabilir. Çeşitli nedenlerden dolayı eklem ve çevresinde gelişen iltihap zamanla eklemde (kıkırdak, kemik ve bağlarda) hasara yol açabilir. Eklem aralığı kapanır, bağlarda kopmalar olabilir. Buna bağlı olarak özellikle el eklemlerinde tutma ve kavrama gibi hareketler gerçekleştirilemez. Hastalık el parmaklarında gelişen şekil bozuklukları (kuğu boynu ve düğme iliği görünümleri) ve ayakta şekil bozukluğu gibi tuttuğu her eklemde sakatlık bırakabilir. Erken dönemde tanınıp etkili tedavisinin verilmesiyle, hastalığa bağlı gelişebilecek sakatlık ve ölümlerin önüne geçmek mümkündür. Bunu hastalıklar üzerinden örneklendirecek olursak; iltihabi olan romatoid artritte, eklemde sakatlık gelişimi genellikle ilk 2 yıl içinde çok hızlı olur. Özellikle ilk 6 ay içinde tanınıp, uygun tedavi alanlarda hastalığa bağlı sakatlık gelişmediği görülmüştür. Ciddi böbrek tutulumu olan Lupus’lu bir hastada, tedavi edilmezse üremi ve buna bağlı can kaybı kaçınılmaz olur.
Romatizma Hangi Organlara Zarar Verebilir?
Romatizma eklemlere göre daha az oranda da olsa böbrekleri, kalbi, akciğeri veya gözleri de olumsuz etkileyebilir.
- Kalp ve damar: Romatoid artrit hastalarında erken yaşta aterosklerotik kalp hastalığı gelişimine bağlı erken yaşta kalp krizi ve felç gibi bulgular ortaya çıkabilir. Damarlarda iltihaplanma (vaskülit) görülebilir.
- Akciğerler: Kuru öksürük ve eforla gelen nefes darlığı oluşturabilir. İlerlediğinde bu sorun solunum yetmezliğine kadar gidebilir.
- Böbrekler: Amiloid birikimine bağlı olarak bacaklarda yumuşak ödem ve idrarda protein kaçağı-daha da ileri evrelerde böbrek yetmezliğine yol açabilir.
- Gözler: Kuruluk veya ağrılı ve kızarık gözle birlikte gözün bir tabakasında gelişen iltihap, bazen ilerleyici olup ciddi görme kaybına neden olabilir.
Romatizmada Aşı Ne İşe Yarar?
Ağrı ve inflamasyonu azaltmak için uygulanan ilaç tedavisinden sonuç elde edilebilir. Çok ileri deformitelerde bunları düzeltmeye yönelik kalça ve diz protezleri gibi ameliyatlar uygulanabilir. Romatoid artrit hastalarının enfeksiyonlara yakalanma riski daha yüksektir. Bu nedenle hastaların, korunabilir hastalıklar için mutlaka hepatit B, A, mevsimsel grip ve pnömokok (zatürre) aşılarını da yaptırmaları gerekir.
