ROP muayenesi nedir, nasıl yapılır?
Gebelik sürecinde anne karnında oksijen düzeyi, dış ortama göre oldukça düşüktür. Bebek, gelişimini bu düşük oksijen koşullarında gerçekleştiriyor. Gözün anne karnındaki gelişimi dıştan içe katmanlar şeklinde oluyor. Gebeliğin başlarında gözün dış kısmı gelişirken, en son en içteki retina adı verilen, görmemizi sağlayan sinir tabakasının damarlanması gerçekleşiyor. Normal süresinde bir bebek 40 haftada doğduğu zaman retina tabakasının damarlanması ve gözün gelişimi tamamlanmış olarak doğuyor. Ancak yine de bebekler yeni doğduklarında keskin bir görüntüye sahip değildirler. Çünkü keskin görmemizi sağlayan gözdeki sarı noktanın gelişimi henüz tamamlanmamıştır. Sarı noktanın gelişimini tamamlaması yaklaşık 4 ayı buluyor.
ROP nedir?
Prematüre, yani 38 haftadan önce doğan bebekler, dünyaya geldiklerinde, anne karnındaki düşük oksijenli seviyeden, birden yüksek oksijenli ortama doğuyorlar. Yüksek oksijen düzeyine maruz kalan prematüre bebeklerin gözlerindeki retina tabakasındaki damarların, gözün arka kısmından ön kısmına doğru ilerlemesi durabiliyor. Yeterince damarlanmamış retina tabakasından daha sonra salgılanan bazı moleküllere bağlı olarak göz içinde retina damar ve sinir tabakasında meydana gelen olumsuzluklar sebebiyle gözler birkaç ay içinde görme yeteneğini tamamen yitirebiliyor. Bu tabloya prematüritenin yol açtığı retinopati yani ROP deniliyor.
ROP riski nasıl anlaşılabilir?
Bebek ne kadar erken doğmuşsa ve ne kadar düşük tartılı ise ROP gelişme riski o denli yüksek oluyor. Tedavi edilmemiş ROP'lu bebekler genellikle 6 aylık olduklarında aile tarafından gözlerinin görmediği fark ediliyor.
ROP, belirtisi olmayan bir rahatsızlık
Bebekte ROP gelişmişse bunun dışardan anlaşılabilecek belirti veya bulgusu olmuyor. Bu tür riskli veya prematüre bebeklerin, doğum sonrası dördüncü haftadan başlamak üzere göz dibi muayenesi yapılarak retina damarların gelişiminin takip edilmesi büyük önem taşıyor. Bu muayenenin bazen birkaç gün, bazense birkaç hafta ara ile yapılması gerekebiliyor.
ROP muayenesi olarak adlandırılan bu muayenede, önce bebeğin her iki göz bebeği damlalarla büyütülüyor. Daha sonra lokal anestezik bir damla damlatılarak bebeğin göz kapakları özel bir ekipmanla açılıyor. Konu hakkında uzman bir göz hekimi tarafından bir ışık kaynağı ve mercek aracılığı ile bebeğin göz bebeğinden bakılarak retina tabakasının damarlanan ve damarlanmayan bölgeleri değerlendiriliyor. Eğer damarsal gelişim normal devam ederse 40-42’nci haftada damarlanma tamamlanınca ROP riski ortadan kalkıyor.
Ancak prematüre doğan bebeklerin ilerleyen yaşlarda gözlerinde kayma olma ihtimali veya gözlük kullanmayı gerektirecek kırma kusuru olma ihtimali, normal doğan bebeklere oranla daha yüksek. Bu nedenle ROP riski ortadan kalkan prematüre bebeklerin yine de yakın göz hekimi kontrolünde kalması gerekiyor.
ROP gelişen bebeklerde, erken evrelerde, bulgular zamanla gerileyebiliyor. ROP bulguları gerilemeyip ilerleme gösteren bebeklerde ise retina tabakasında anormal damar gelişmeleri, göz içinde kanamalar ve gözün gören retina tabakasının büzüşerek diğer tabakalardan ayrılması ve körlük ortaya çıkıyor. Belirli bir evreye gelen ve artık gerileme şansı kalmayan gözlerde, mevcut görmenin korunması veya körlüğün önlenmesi açısından müdahale etmek gerekiyor.
ROP tedavisi nasıl yapılıyor?
ROP’lu bebeklerin erken dönemde tedavisinde kullanılan yöntemlerden biri, lazer ışınları ile damarı gelişmemiş retina alanlarının devre dışı bırakılarak, bu alanların normal gelişmiş alanları bozmasının önlenmesi. Bu yöntemle görme mevcut durumu ile muhafaza edilmeye çalışılır. Diğer bir yöntemde ise göz içine ilaç enjeksiyonu yapılarak bozuk damarlar ortadan kaldırılıyor. Böylece bozuk damarların sağlam retina alanlarını bozması engelleniyor ve gözün retina tabakasının damarsal gelişmesinin normal seyrinde devam etmesi sağlanmaya çalışılıyor. Erken dönemde ROP teşhisi konulamamış veya tüm çabalara rağmen çok ağır seyreden bazı ROP’lu bebeklerde ise görmenin belli ölçülerde korunması için daha geniş kapsamlı cerrahi işlemler yapmak gerekebiliyor.
