Erken Menopoz Nedir?
Adet periyodunun 40 yaşından önce kalıcı olarak bitmesine erken menopoz denir. Araştırmalara göre Türkiye’de 100 kadından üçü erken menopoza giriyor. Bu nedenle erken menopoz belirtilerini bilmek önem taşıyor. Erken menopozda erken teşhis çok önemli. Bu konuda yapılacak en doğru şey ise bir jinekoloğa başvurmak.
Menopoz Nedir?
Kadınlarda yumurtalıkların aktivitelerini kaybetmeleri sonucunda adet döngüsünün kalıcı olarak kesilmesine menopoz denir. Kadınların yaşamında önemli bir dönüm noktası olan menopoza, farklı yaşlarda girilebilir.
Erken Menopoz Belirtileri
Gelelim erken menopoz belirtileri nelerdir sorusunun yanıtına… Menopoz belirtileri ortaya çıktığında çoğu kez durum oldukça ciddi boyutlara ulaşmış olur. Bu nedenle her kadının erken menopoz açısından risk faktörlerine sahip olup olmadığını analiz etmesi son derece önemlidir.
Adet Döngüsü Sıklaşır
Normalde adet döngüsü ortalama 28 günde bir olur. Adet döngüsünün 22 günden daha sık olması genellikle yumurtalık rezervinin azaldığına işaret eder. Durum her zaman böyle olmasa da, FSH (follicle-stimulating hormone) hormon yüksekliği tespit edilirse hastanın durumuna uygun üreme ve doğurganlığın korunması seçeneklerinin anlatılması gerekir.
Diğer Erken Menopoz Belirtileri
Adet döngüsünün hızlanmasından başka, tablo daha da ilerlediğinde;
- Vajinal kuruluk,
- Ağrılı cinsel ilişki,
- Cinsel isteksizlik,
- Sıcak basmaları,
- Uyku ve konsantrasyon bozuklukları,
- Depresyon,
- İş veya okulda başarı düşüşü görülebilir,
- Son aşamada da adet kanamaları seyrekleşmeye başlar. Menopoz tam oturduğunda ise adetler tamamen kesilir.
Menopoz Yaşı
Menopoz yaşı farrklılıklar gösterebilir. Ortalamalara bakıldığında ABD’de menopoz görülme yaşı 52 iken bu rakam Avrupa’da 50, Türkiye’de ise 46-47’dir.
Erken Menopoz Yaşı
Erken menopoz yaşı 40 yaşından önceki yaşlardır. Normal koşullarda menopozun kalıcı olarak 40 yaşından önce bitmesi beklenmez.
Erken Menopoz Tedavisi
Menopoz herhangi bir tıbbi tedavi gerektirmez. Bunun yerine, menopoz tedavisi bireye rahatsızlık verecek olan belirti ve semptomları hafifletmeye ve yaşlanma ile ortaya çıkabilecek kronik durumları önlemeye veya yönetmeye odaklanır.
Menopoz belirtilerini yönetme amacıyla kullanılacak tedaviler arasında öncelikle hormon tedavisi bulunur. Östrojen tedavisi, menopozdaki sıcak basmaları gidermek için en etkili tedavi seçeneğidir.
Erken Menopoz Neden Olur?
- Genetik
Annenizin menopoza girme yaşı, sizin menopoza giriş yaşınızı belirleyebilir. Dolayısıyla erken menopoz için tıbbi bir neden yoksa altta yatan faktör genetik geçiş olabilir. - Sigara Tüketimi
Birkaç çalışmanın analizi, uzun süredir ya da düzenli sigara içen her 10 kadından birinin erken menopoz için risk altında olduğunu gösteriyor. Yapılan çalışmalara göre; günde 20’den fazla sigara içen kadınlar, içmeyen kadınlardan 2 yıl önce menopoza giriyor. Bunun sigara dumanında bulunan polisiklik hidrokarbonlardan kaynaklı olduğu düşünülür. - Çok Zayıf veya Çok Kilolu Olmak
Çok zayıf olmak, örneğin yağ kitle indeksinin yüzde 12’in altında olması daha az yağ dokusu ve östrojen deposuna sahip olmak demek. Bu tablo da adetlerin kesilmesine ve bu kadınların üçte birinin erken menopoza girmesine neden olabilir. Bunun tam aksine çağımızın önemli bir problemi olan obezite de önemli etkenler arasında yer alır. - Egzersiz Yapmamak
Hareketsiz bir yaşam tarzı, aşırı hormonların ve toksinlerin vücutta birikmesine neden olur. Hormonların vücutta birikimi ile toksinler de erken menopoz nedeni olabilir. Bunun aksine egzersizle kalp hızımız artar, bu da vücuda daha fazla oksijenli kanın pompalanmasını sağlar. Dolaşımdaki bu artış toksinlerin giderilmesine de yardımcı olur. Ayrıca egzersiz vücut ısısını artırarak ter bezlerini tetikler. Ter vücudun toksinlerini atmasının başka bir yolu. Bu nedenle haftada en az 3 gün, mümkünse 5 gün spor yapmayı ihmal etmeyin. - D Vitamini Eksikliği
Yapılan çalışmalarda D vitamini eksikliğinde daha az folikül, yani yumurta geliştiği gözlenmiş. Bunun dışında beslenme açısından, gıda kaynaklarından en çok D vitamini alan grupla en az alan kadınların kıyaslandığı çalışmalarda, D vitamini alan grupta erken menopoz riskinin yüzde 17 daha düşük olduğu tespit edilmiş. Bu nedenle beslenmede D vitamini içeren besinler de düzenli olarak tüketilmeli. Ayrıca mart-ekim ayları arasında güneş kremi sürmeden, her gün 11.00-15.00 saatleri arasında, 25-30 dakika güneşlenmek çok önemli. Her sene mutlaka D vitamini seviyesine baktırılıp, gerekirse takviye ilaç almak için doktora başvurmakta da fayda var. - Kalsiyumdan Eksik Beslenme
Yapılan çalışmalarda gıda kaynaklarından en çok kalsiyum alan kadınlarda erken menopoz yüzde 13 oranında daha az gözlenmiş. Bu nedenle kalsiyumdan zengin beslenmeye özen gösterin. En önemli kalsiyum kaynakları ise süt ve süt ürünleridir. Bunun dışında pekmez, susam, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, kuru meyveler, fındık ile fıstık da kalsiyumu zengin gıdalar arasında yer alır. - Stres
Psikolojik stres üremeyle ilişkili hormonal sistemde değişikliğe neden olabilir. Yapılan araştırmalar, kronik endişe, hüzün, korku ve diğer olumsuz duyguların, üreme sistemi ekseni işleyişini değiştirerek erken menopoza yol açabileceğini tespit etmiş. Çalışmalara göre psikolojik stres beynin hipotalamusunda bazı moleküllerin açığa çıkmasına neden olur. Bu moleküller de üreme sistemindeki işleyişi bozar. - Çeşitli Kimyasallar
Bazı kozmetik ürünlerde bulunan kimyasallar ve teflon ürünlerinin de yumurtalıklara zarar verebileceğini gösteren çalışmalar da mevcut. Zararlı olduğu bilinen propanediol, metilolakrilamid ile monometil eter gibi kimyasal maddeleri içeren ürünleri hayatınızdan çıkartmanız çok önemli. Ayrıca mümkün olduğunca organik gıdalar alın. Organik olmayan bazı gıdalar genellikle pestisitler, herbisitler, koruyucu hormonlar ve antibiyotikler içerebilir. Emin olmadığınız musluk suyunu içmemeye de özen gösterin. - Vegan Diyet
Hayvansal ürünlerin tüketilmediği vegan diyetin de erken menopoza yol açtığını gösteren çalışmalar mevcut. Amerika’da yapılan bilimsel bir çalışma, bunun aksine süt ürünleri gibi hayvansal gıdalar, D vitamini ile kalsiyumdan zengin beslenen kadınlarda erken menopoz riskinin daha düşük olduğunu göstermiş. - Kromozomal Nedenler
Tamamlanmamış bir kromozomla, örneğin Turner Sendromu ile doğanlarda ya da Down Sendromu gibi fazladan kromozoma sahip olanlarda yumurtalıklar düzgün çalışmayabilir. Bunun sonucunda da erken menopoz gelişebilir. - Otoimmün Hastalıklar
Erken menopoz tiroit ve romatoid artrit gibi otoimmün (bağışıklık sistemi) bir hastalığın sonucu da gelişebilir. Otoimmün hastalıklarda, bağışıklık sisteminde bir bozukluk mevcut olur ve bağışıklık sistemi kendi dokusunu yabancı olarak algılayıp, ona saldırır. Vücudun savunma sistemi yumurtalıkları da yabancı doku olarak algılayıp saldırarak, hormon yapımını önler ve yumurtaların beklenenden daha kısa zamanda tükenmelerine yol açabilir. - Kanser Tedavisi
Kemoterapi için kullanılan bazı ilaçlar ya da kanser için pelvik radyasyon tedavileri de yumurtalıklara zarar verebilir. Bu nedenle tedavi öncesi üremeyi koruyucu tedavilerin uygulanması çok önemli. - Cerrahi Nedenler
Öte yandan rahim ameliyatı olan bazı kadınlarda rahim alındığı halde yumurtalıklar bırakılır. Bu durumda yumurtalıklar hormon salgılamaya devam edeceği için hemen menopoza girilmez. Ancak yapılan cerrahi işlem bazen yumurtalıkların kan akışını etkileyebilir. Bu durumda yumurtalıklar korunsa bile beklenen süreçten önce menopoza girilebilir. - Enfeksiyonlar
Kabakulak, erken menopozla bağlantılı en yaygın hastalık. Hafif geçen enfeksiyonlar bile yumurtalık yetmezliği oluşturabilir. Bunun dışında pelvik tüberküloz olguların yüzde 3'ünde de erken menopoz görülür.
Erken Menopoz Testi
Günümüzde AMH (Anti Müllerian Hormon) testi ve ultrasonla yumurta rezervleri çok kolay tespit edilebilir. Bu sayede özellikle çocuk sahibi olmayan kadınlara yumurtalarını dondurma şansı sağlanmış olur.
Erken Menopoz Önlenebilir mi?
İşte erken menopozla sonuçlanabilen 4 hatalı alışkanlık…
- Sigara İçmek
Sigara içen ve içmeyen kadınlar üzerinde yapılmış olan çalışmalar, sigara kullanan kadınların diğerlerine oranla daha erken menopoza girdiğini gösteriyor. 2 bin 500 kadını, 8 yıl takip eden bir çalışmaya göre; sigara içen kadınlar, menopoza 2 yıl erken giriyor. - Hatalı Beslenmek
Vücuttaki yağ kitlesi belli bir kilonun altına inerse adet sekteye uğrayıp, kesilir. Zayıf olmak ve hızlı kilo vermek adetten kesilme nedenidir. Yağlanma miktarı belli bir noktaya gelince kadın yeniden adet görme başlayabilir. Yağ kitle indeksi yüzde 12’nin altına inince hipotalamik amenore, yani adet görmeme meydana gelir. Bu kadınların 3te 1’i de erken menopoza girer. - Stresli Bir Yaşam Sürmek:
Stres tek başına erken menopoz nedeni olmasa da, diğer etkenlerle bir araya gelerek erken menopozu tetikleyen önemli bir etkendir. - Hareketsiz Bir Yaşam Sürmek: Hareketsiz yaşam ve sağlıksız beslenme sonucu ortaya çıkan obezitenin erken ergenliğe yol açtığı bilinir. Erken ergenliğe giren kız çocukları erken menopoz sorunuyla da karşılaşabilir.
