Mazoşist Nedir?
Ruhsal bozukluklar, psikolojik rahatsızlıklar bireylerin yaşamlarında önemli etkilere neden olur. Kişinin fiziksel ve duygusal durumunu etkileyen rahatsızlıklar, farklı belirtilerle ortaya çıkabilir. Mazoşizm de bu ruhsal bozukluklardan biridir. Farklı şekillerde ortaya çıkabilen mazoşizmin ne olduğunun, ne gibi belirtiler gösterdiğinin ayrıntılı biçimde ele alınması gerekir.
Mazoşist Kişilik Bozukluğu Nedir?
Mazoşist kişilik bozukluğunun derinlerine inmeden önce mazoşizm nedir, detaylarıyla bahsedelim. Mazoşizm kelime karşılığı olarak acı verici bir olaydan veya aktiviteden keyif duyulması durumudur. Kelimenin kökeni araştırmacı yazar Avusturyalı Chevalier Leopold von Sacher-Masoch'a dayanmaktadır ve kendisi tarafından literatüre kazandırılmıştır.
Konu hakkında kapsamlı yazılar kaleme alan yazar, mazoşizmi fiziksel şiddet görmekten ve itaatkâr olmaktan duyulan haz olarak tanımlamıştır.
“Özezer” olarak da dilimize kazandırılan mazoşist kavramı kendi kendini ezmekten, bir nevi kendine acı çektirmekten hoşlanan kişi olarak açıklanabilir.
Bahsi geçen acı konseptinde miktar ve şiddet değişebilir. Kimi zaman bu aşağılanma veya küfür şeklinde psikolojik bir şiddetken kimi zaman vurma veya darbe gibi fiziksel şiddete kadar varabilir. Psikodinamik Tanı Kılavuzu mazoşizmi 4 alt başlıkta gruplandırarak ifade eder. Bunlar:
- Bağımlı Mazoşizm: Kişi kendini ilişkide olduğu kişiye karşı bağımlı hisseder ve acı çekmeyi bağlanmanın bir gerekliliği olarak nitelendirir. Karşıdaki kişiyi kaybetmekten korkar. Gelen her türlü isteğe teslim olur ve kendi duygusal ihtiyaçlarını bir kenara atarak partnerinin ihtiyaçlarına hizmet eder. İtaatkâr tavırların yanı sıra karşıdaki bireyin agresyonunu tetikleyecek pasif agresif tavırlar sergiler.
- Yardımı Reddeden (Şikâyetçi) Mazoşizm: Çekilen acı ve sıkıntının kişiyi âdeta zafere ulaştıracak bir araç olarak değerlendirilmesi durumudur. Çektiği acı oranında ödüllendirileceğini düşünen birey gösterilen tüm yardım yollarına kendini kapatır.
- Ahlaki (İçe Dönük) Mazoşizm: Özverili olmayı ve acı çekmeyi ahlakla bağdaştırmak söz konusudur. Burada önemli olan nokta sınırsız ve koşulsuz şekilde gösterilen fedakârlığın bireyin kendi değerlerinin önüne geçmesidir. Kişi kendini ihmal ederek acı çekmeyi ahlaki bir başarı olarak değerlendirebilir.
- Paranoid Mazoşizm: Kişiler umut verici olayların sonucunda kötü şeyler yaşanacağına dair keskin bir inanışa sahiptir. İyi başlayan şeylerin felaketle sonuçlanmasını beklemek kişiyi yoğun bir endişeye sürükler. Bu süreci kısaltmak ve kötü sonuca hemen ulaşmak için kişi süreci hızlandırmaya çalışır.
Bir psikoseksüel bozukluk olarak da değerlendirildiğinden cinsel mazoşizm nedir, sorusu sıklıkla sorulur. Cinsel mazoşizm kişinin gösterilen fiziksel veya psikolojik saldırı sonucu duyduğu acıyı temel alarak cinsel hazza ulaşmasıdır. Cinsel olarak uyarılmak adına sıkça bu durumu ortaya çıkaran faaliyetlerde bulunur ve çoğu zaman riskli durumlarla karşı karşıya kalır. Bu riskli durumlar bireyi fiziksel veya duygusal açıdan tehlikeye sokuyor, beraberinde kişiye zarar vermeye başlıyorsa mental bir rahatsızlıktan söz etmek mümkündür.
Acının zevke eşit kabul edildiği durumların birçoğunda hem mazoşizm hem sadizm davranış biçimleri bir arada yer alabilir. Kişi artık başkalarına acı çektirerek de cinsel tatmin sağlayabilir hâle gelir. Çoğu zaman bu roller arasında gidip gelinebilir ve kişi bazen acıyı deneyimleyerek bazen de acıyı deneyimleten kişi olarak cinsel doyuma ulaşır.
Mazoşist Kadın Özellikleri
- Mazoşist kişilerin sergilediği davranışlar ve bulundurduğu özellikler her iki cinsiyette de benzerdir. Kadınlarda ve erkeklerde ortaya çıkan mazoşizm özellikleri de bu sebeple net bir çizgiyle ayrılmaz. Ancak birtakım nüanslardan bahsetmek mümkündür. Örneğin mazoşist kadınlarda ortaya çıkabilen ortak özellikleri sıralamak gerekirse:
- Duygusal açıdan aşağılanma gibi psikolojik şiddeti hazza giden bir araç olarak kullanmak.
- Partneri de dâhil olmak üzere çevresindeki insanlara kontrol yetisi vererek kontrol edilen konumuna geçmek.
- Yoğun hissedilen kaybetme korkusu sebebiyle sağlıksız ilişkileri sürdürme isteği duymak.
- İlişkilerindeki sorunları kendine mâl etme eğilimi.
Mazoşist Erkek Özellikleri
Mazoşist erkeklerde karşılaşılan özellikler kadınlarda görülen özelliklere birçok yönden paralellik gösterir. Bu benzerlikler de dâhil olmak üzere toplum genelinde gözlemlenen mazoşist erkek özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Fiziksel ve psikolojik dayanıklılıklarını test edecekleri riskli davranışlarda bulunmak ve bundan zevk almak.
- Güç uygulanan dayak, tokat ve türevi cezalandırma yöntemlerini tatmin edici bir unsur olarak görmek.
- Baskı altında olacağı, sınanacağı ve suçluluk duyacağı tercihler yapmak.
- İtaat etmeye ve kontrol edilmeye karşı duyduğu hazla hayatının yönetimini çevresindeki insanlara vermek.
Mazoşist Kişilik Bozukluğunun Belirtileri
Mazoşist bireylerde görülen belirtiler bireyin durumuna ve mazoşizm türüne göre değişkenlik gösterebilir. Bireyde gözlemlenen belirtilerin mazoşist kişilik bozukluğuna dayandırılması uzman hekim gözetiminde olmalıdır.
Yaygın görülen mazoşizm belirtilerinden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kişi hissedilen fiziksel veya zihinsel acı karşısında zevk duyar,
- Tercihlerini hayal kırıklığına uğrayabileceği veya üzülebileceği seçimlerden yana kullanır,
- Karşısındaki kişiyi otoriter bir figür olarak kabul ederek kontrol edilmeyi ister,
- Çevreden gelebilecek her türlü yardımı veya yardım fikrini reddeder,
- Yaşanılan olumlu gelişmeler karşısında kendini kötü hisseder ve yoğun bir suçluluk duyar,
- Bulunduğu duygu durumunu ve acıdan aldığı keyfi genellikle inkâr eder,
- Karşı tarafın talebi olmadığı hâlde sınırsız fedakârlık sergiler,
- Yeteneği ve imkânları olmasına rağmen belirli bir amaç uğrunda hareket etmekten kaçınır,
- Kendini cezalandırabileceği çeşitli bahaneler üreterek rahatlamaya çalışır,
- Çevresindeki kişileri kışkırtarak fiziksel veya ruhsal hasar alabileceği ortamlar yaratmaya çalışır.
Mazoşizm Kimlerde Görülür?
Mazoşizm çocukluktan itibaren her yaş grubundan ve her cinsiyetten insanda görülebilir. Toplum tarafından baskılanan, kendini ifade edemeyen, cinsel kimliğini özgürce yaşayamayan ve cinsel arzularını bastıran kişilerde mazoşizm görülme ihtimali yüksektir. Yasaklanan cinsel arzular narsist mazoşist davranışları tetikleyebilen etmenlerden biridir.
Yasaklanan arzuların gerçekleştirilmesi bireyde var olan suçluluk duygusunu besler. Baskın hâle gelen suçluluk duygusu ve beraberinde yarattığı haz mazoşist kişilerde itici bir güç olarak kabul edilir. Acıya maruz kalan çoğu kişi bu davranış örüntüsünü devam ettirmek ister.
Mazoşist Çocuk Özellikleri
Psikopatolojik tanısı bulunan ebeveynlere sahip çocuklar istek ve ihtiyaçlarının değersiz olduğu düşüncesiyle yetişebilir. İlerleyen yaşla birlikte de çevresindeki kişilerle olan ilişkilerinde yanlış bağlanma stilleri geliştirebilirler. Bu sebeple ortaya çıkabilecek özelliklerden bahsetmek gerekirse:
- Kendisine alan ayırmakta zorlanmak ve bu alanı başkalarını tatmin ederek kullanmak.
- Büyüme sürecinde yaşadığı sıkıntılar sebebiyle acı duygusunu sıkça tattığı için bu hisse sıkı sıkıya tutunmak.
- Anne-babadan intikam alma dürtüsüyle yanlış tercihler yapmak.
- Hırçın hareketlerde bulunarak kendine alışık olduğu huzursuz bir ortam yaratmak.
Mazoşist Çocuk Özellikleri
Psikopatolojik tanısı bulunan ebeveynlere sahip çocuklar istek ve ihtiyaçlarının değersiz olduğu düşüncesiyle yetişebilir. İlerleyen yaşla birlikte de çevresindeki kişilerle olan ilişkilerinde yanlış bağlanma stilleri geliştirebilirler. Bu sebeple ortaya çıkabilecek özelliklerden bahsetmek gerekirse:
- Kendisine alan ayırmakta zorlanmak ve bu alanı başkalarını tatmin ederek kullanmak.
- Büyüme sürecinde yaşadığı sıkıntılar sebebiyle acı duygusunu sıkça tattığı için bu hisse sıkı sıkıya tutunmak.
- Anne-babadan intikam alma dürtüsüyle yanlış tercihler yapmak.
- Hırçın hareketlerde bulunarak kendine alışık olduğu huzursuz bir ortam yaratmak.
Mazoşizm Nedenleri
Mazoşizm biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler başta olmak üzere birçok faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir. En önemli sebepleri ise:
- Huzursuz bir ortamda büyümek,
- Ergenlik döneminde yalnızlık çekmek,
- Cinsel açıdan bastırılmak,
- Ebeveyn tarafından istismara uğramaktır.
Çocuğun bilişsel sürecini olumsuz yönde etkileyen bu tür davranışlar ilerleyerek yetişkinlikte de tezahür edebilir ve kişi mazoşist davranışlarda bulunabilir.
Özellikle çocuk yaştan itibaren ebeveyn davranışları ve aile yapısı çocuğun bilişsel gelişim sürecinde çok etkilidir. Örneğin kontrolcü ebeveynler tarafından yetiştirilen kişilerin mazoşist davranışlarda bulunma eğilimi yüksektir. Bu tür ebeveynler çocukların harfiyen uymasını beklediği katı kurallara sahiptir. Kurallara uyulmadığı taktirde aşağılama, tehdit etme veya fiziksel şiddete başvurma gibi cezalandırma davranışları sergileyebilirler.
Bu tarz davranış kalıpları mazoşizm tetikleyicilerinin başında gelir.
Yine benzer şekilde sosyal statü, arkadaş ortamı veya yetişilen çevre yapısı itibarıyla çevresel faktörler de mazoşizm nedenleri arasında yerini alır. Yalnızlık çekmek, zorbalığa maruz kalmak, travma yaşamak gibi etmenler mazoşizmin temelleri arasında yer alabilir.
Mazoşizm Tedavisi
Mazoşizm, psikoterapi gibi çeşitli tıbbi yöntemler sayesinde tedavi edilebilir. Sağlıklı bir tedavi süreci geçirilebilmek için tedavide istikrarı sağlamak son derece önemlidir. Mazoşist olarak tanı alan kişilerin mevcut durumu fark etmesi ve iyileşmeye yönelik kararlılık göstermesi ilk ve en önemli adımdır.
İlk akla gelen ve sıkça tercih edilen tedavi yöntemi terapidir. Terapistler çocukluktan itibaren bireyi mazoşist davranış kalıplarına iten duyguların kökenine inilmesine yardımcı olur. Bireyin acıyı tercih etmesine sebep olan ve suçluluk duygusunu besleyen olumsuz kalıpları fark etmesi sağlanır. Bu farkındalık sayesinde olumsuz kalıpları yıkmak ve yerine yenilerini inşa etmek daha kolay hâle gelir.
Mazoşist kişilerin gösterilen yardım yollarına kapalı olduğundan yazımızın başında bahsetmiştik. Bu durumun önemli sebeplerinden biri de kişinin yaşayacağı değişimden kaygı duymasıdır. Terapi süreci bu kaygının nasıl yönetileceği konusunda da size yol gösterir. Hekim gerek gördüğü yerde kontrol edilemeyen kaygıya yönelik ilaç tedavisine başvurabilir.
Tedavinin ardından birey, hayatında yavaş yavaş sorumluluklar almaya başlayabilir, daha bilinçli tercihler yapmaya yönelebilir. Terapi süreciyle birlikte mazoşist kişilik bozukluğu belirtilerinin yavaş yavaş ortadan kalktığı görülebilir.
