Lupus (SLE) Hastalığı Nedir?
Kelebek hastalığı olarak da bilinen sistemik lupus eritematozus (SLE), kişinin genetik yapısının çevresel faktörlerle etkileşimi sonucu oluşan otoimmün bir hastalıktır.
Lupus hastalığında kimi çevresel etkenler genetik yatkınlıkla birleşerek hastalığın oluşumunun tetiklenmesine neden olabilir. Bu tip tetikleyici etkenler arasında en yaygın olarak bilinenler sigara kullanımı, ultraviyole ışınları, kimyasal maruziyeti ve Eppstein-Barr Virüsü (EBV) başta olmak üzere bir takım viral ve bakteriyel enfeksiyonlardır. Bağışıklık sisteminin, bu etkileşime anormal yanıt vermesi halinde çeşitli hücre ve dokularda tahribat meydana gelir. Çevresel faktörler, duyarlı genlerle etkileşir ve anormal immün yanıta yol açar. Lupus hastalığı bu anormal immün yanıtın gelişmesidir.
Lupus Hastalığı Neden Olur?
Ultraviyole ışınlarına yani güneşe aşırı maruziyet, virüsler, özellikle çocuk ve yetişkinlikte karşılaşılan EBV (Ebstein-Barr virüsü ), bilerek ya da bilmeyerek vücudumuza aldığımız her türlü kimyasal madde, , katkı maddeleri ve ilaçlar immün sistem olarak da bilinen bağışıklık sistemini harekete geçirip, kişide zaten var olan duyarlı genler ile etkileşerek, lupus hastalığına yol açabilir. Bu etmenlere maruziyetin etkileri aniden oluşmaz, zamanla gelişir. Kronik bir yangı, yani inflamatuar bir süreç başlar. Bu inflamatuar süreç genetik zeminde bir yatkınlık olması durumunda tetiklenirse ciltte, eklemlerde, böbreklerde, tüm damarlarda, akciğerlerde ve diğer birçok dokuda geri dönüşümü olmayan bir doku hasarı oluşabilir.
Lupus Organları da Etkiler
Daha çok (%90) 15-45 yaş arasındaki kadınlarda görülen lupus, her yaşta, her cinste ve her etnik grupta görülebilir. SLE’nin iki türü vardır. Bunlar şöyle ikiye ayrılır:
Diskoid Lupus Eritematozus: Daha çok cildi etkiler.
Sistemik Lupus Eritematozus: Daha ciddi sonuçlar doğurur. Zira iç organları etkiler. Böbrek, kalp, akciğerler, cilt, eklemler en çok etkilenen organlardır.
Lupus Belirtileri
Bulaşıcı olmayan bu hastalıkta cilt döküntüleri görülür. Özellikle elmacık kemikleri üzerinde kelebek tarzında döküntü tipiktir. Saç dökülmesi görülebilir. Eklemlerde şişlik, kızarıklık, hareket kısıtlılığı da olabilir. Enfeksiyonlara yatkınlık, yüksek ateş, kilo kaybı, karın ağrısı gelişebilir. Hastaların yüzde 70 gibi büyük çoğunluğunda böbrek tutulumu görülür ve bu konunun atlanmaması çok önemlidir. Böbrek tutulumu olursa üre ve kreatinin gibi böbrek testlerinde yükseklik, hatta diyaliz ihtiyacı bile olabilir. Merkezi sinir sistemi tutulumu meydana gelirse kişide hafıza problemleri, halüsinasyonlar, nöbet geçirmeye hatta komaya kadar değişen bulgular meydana gelebilir.
Lupus Nasıl Teşhis Edilir?
Kişinin detaylı muayenesi ve bu hastalığa özgü, hekimlerin bildiği klinik belirtilere ek olarak yapılacak laboratuvar testleri ile tanı konulur. Bu hastalık için belirlenmiş 11 tanı kriteri vardır. Bu kriterlerden 4 ve daha fazla kriterin pozitif olması SLE hastalığını düşündürür. Birçok kişide kriterler zamanla oluşur. Anti-nükleer antikor (ANA) testi hastalığın gidişatı sırasında yüzde 95 pozitiftir. Tekrarlayan negatif testler, diğer antikorlar pozitif olmadıkça, tanıyı SLE’den uzaklaştırmalıdır. ANA dışında başka birçok antikora daha bakılır.
Lupus Hastalığı Tedavisi
SLE hastalığının tedavisi, hastalığın şiddetine ve yarattığı şikayetlere göre belirlenir. Bu nedenle SLE hastalarının düzenli doktor takipleriyle atakları kontrol edilmeli, semptomları kabul edilebilir düzeyde baskılanmalı ve ileride organ hasarlarının gelişmesine yönelik tedbir stratejileri geliştirilmelidir. Halsizlik, yaygın ağrı gibi şikayetlere yol açan SLE ile ilgili oto-antikorları pozitif olan ancak majör organ tutulumları olmayan kişilerde tedavi, direkt semptomu baskılamaya yönelik olabilir. Analjezik ve anti-inflamatuarlar bu amaçla kullanılır. Özellikle eklem ağrılarında NSAİİ’ler (non-steroid anti inflamatuar ilaçlarlar) yararlıdır. Bu kişiler, analjezik ilaca bağlı aseptik menenjit, hipertansiyon, böbrek fonksiyon testleri ve karaciğer enzim yükseklikleri açısından daha risklidirler. Bu yüzden bu kişiler doktor kontrolünde bu ilaçları almalıdırlar. Doktorunuz, sıtma hastalığı tedavisinde kullanılan anti-malaryal ilaçları kullanmanızı önerebilir. Bu ilaçların gözün retina tabakasına olası yan etkilerinden dolayı, kullananlar mutlaka yıllık göz muayenesine gitmelidir. Hastalığın kontrol altında tutulabilmesi için çocuklarında lupus hastalığı olanların doktor kontrollerini düzenli olarak yaptırmaları gerekir.
İleri Derecede Organ Tutulumu Varsa…
Hayati derecede organ tutulumu olan lupus vakalarında doktorunuzun önerisiyle kortizon kullanmanız gerekebilir. Şiddetli lupus vakalarında tedavinize kortizona ek olarak, bağışıklık sistemini baskılayacak immunsupresif/sitotoksik ilaçlar eklenebilir.
Yaşam Tarzı Değiştirilmeli
Her hastalıkta olduğu gibi lupus hastalığında da moral ve hastanın psikolojisi çok önemlidir. Hasta ve yakınlarının hastalık hakkında bilinçlendirilmeleri gerekir. Aile ve kişinin katılacağı seminerler, toplantılarla farkındalık ve bilinçlenme olacaktır. Kişi yaşamını lupus hastalığa göre şekillendirmelidir. Düzenli uyku, stresten uzak bir yaşam tarzı, güneşin çok dik geldiği saatlerde tam koruma sağlamak, enfeksiyonlara karşı dikkatli olmak, düzenli bir beslenme ve egzersiz programı, hekimle iletişimde olmak lupus hastalığının kontrol altında tutulması için çok önemlidir. Lupus hastalığı riski taşıyan kişilerin eğer kullanıyorlarsa sigarayı mutlaka bırakmaları gerekir. Bunun nedeni ise sigara kullanımının hem tetikleyici çevresel faktörlerden biri olması, hem de tedavide yer alan ilaçların etkinliğini azaltmasıdır.
