Koronavirüs takıntısı tüm yaşamınızı etkileyebilir
Obsesif Kompulsif Bozukluk toplumda sık psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Bu rahatsızlıkta kişi, anlamlı derecede kaygı ve sıkıntı oluşturan düşünce, imge ve dürtüleri zihninden uzaklaştıramaz. Bu rahatsız edici düşüncelerin oluşturduğu kaygıyı ve sıkıntıyı azaltmak ya da korkulan sonuçtan kaçınmak amacıyla bazı yineleyici davranışlar ve zihinsel eylemler yapar. Tüm bu davranış ve zihinsel eylemlere Obsesif Kompulsif Bozukluk denir.
Herkes koronavirüsü konuşuyor
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ilk Covid-19 vakasının görülmesiyle hastalık en önemli gündem maddeleri arasında yerini aldı. Sosyal medyada, sokakta, evlerimizde, okullarda kısacası her yerde bu konu ile karşı karşıyayız. Kimi zaman sosyal medyada ortaya çıkan, kaynağı belirsiz, güvenilir olmayan haberler toplumsal olarak bir panik durumunun oluşmasına neden oldu. Bu haberlerin kulaktan kulağa yayılmasıyla birlikte kişiler bu kaygılarını azaltabilmek amacıyla, gelecekte ön gördükleri olumsuz durumlara karşı çok fazla önlem almaya başladılar.
Koronavirüs takıntı haline gelebilir
Yaşamı tehdit eden koronavirüs ile ilgili hepimizin aklına zaman zaman bazı düşünceler gelebilir. Genellikle bu olumsuz düşünceleri zihnimizden uzaklaştırabilir ve yaşamımıza devam edebiliriz. Ancak Obsesif Kompulsif Bozukluk rahatsızlığı olan kişiler akıllarına gelen bu düşünceleri atmakta zorlanır ve bu düşüncelerin sonucunda oluşabilecek sonucu felaketleştirirler. Bu düşünceler ile başa çıkamama ile birlikte yoğun bir korku ve kaygı hissi oluşur ve artan bu his ile birlikte kişide sorumluluk duygusu artar. Bu da onların bu durumdan diğer insanlar ile kıyaslandığında daha fazla etkilenmesine neden olur.
Temizlik takıntınız varsa…
Kirlenme, bulaşma, yıkanma tipi olan takıntı grubunun koronavirüs takıntısı geliştirmek için risk grubundadır diyebiliriz. Çünkü bu tip gruba dahil olan kişilerde yaşamı tehdit edici herhangi bir durum olmadığında dahi kendisine ya da çevrelerine mikrop bulaşması yönünde düşünceleri, kaygıları ve bu kaygıları azaltmak amacıyla bir takım eylemleri vardır.
Sosyal medya ve dedikodulara kapılmayın
Takıntıya meyilli kişiler; Covid 19 ile alakalı olarak bilgi kirliliği oluşturulabilecek sosyal medya, kişiler arası konuşmalar gibi kaygı düzeylerini artıracak ve tetiklenmesine neden olacak ortamlardan kaçınmalıdır. Hatta sosyal medyaya bakmaktan kendilerini alıkoyamıyorsa hesaplarını bir süre kapatmaları faydalı olacaktır. Korunma yöntemleri olarak bilimsel kaynakları ve resmi duyuruları takip etmeleri gerekir.
Ellerinizi yara olacak kadar yıkıyorsanız…
Koronavirüsün bulaşması ile kendisine ve çevresine zarar vereceğinden korkarak sık sık el yıkayıp ellerinde yara oluşanlar, aşırı temizlik yapanlar, günlük işlerini yapamaz hale gelenler bir hekim ve terapiste başvurarak profesyonel yardım almalıdır.
Koronovirüs takıntısı belirtileri nelerdir?
Covid-19 ile ilgili bulaşma ve can kaybı vakalarını abartılı şekilde takip edenler, bu konuya aşırı zaman harcayanlar, yaşadıkları endişe ile günlük yaşamındaki faaliyetlerini yapamayanlar, uyku süresinde azalma, dikkatte bozulma gibi belirtiler gösterebilir.
Bu kişilerin tedavisi ne şekilde yapılabilir?
Öncelikle kişi bu belirtilere sahip ise bir hekime ve terapiste başvurması gerekmektedir. Tedavide kullanılan yöntemler ilaç tedavisi ve bilişsel davranışçı terapidir. Bilişsel davranışçı tedavi yönteminde; kişinin kompulsif davranışlarını gerçekleştirmeden korkuları ile karşı karşıya gelmeleri ve bunun sonucunda kaygılarının azalması ve hastanın kendi düşüncelerini daha az tehdit edici bir biçimde yorumlamasını sağlayacak yeni bir bakış açısı geliştirmesi hedeflenir. İlaç tedavilerinde ise serotanin geri alım engelleyiciler grubundaki ilaçlar tedavide etkin sonuç verir.
Covid-19 korkusu agorafobiye dönüşebilir
Agorafobi; kişinin yardım alamayacağını düşündüğü ve kaçmanın güç olabileceği pek çok durumla alakalı olarak belirgin bir biçimde korku ve kaygı durumunun eşlik ettiği bir bozukluktur. Bu bozukluğa sahip kişiler; bu gibi ortamlarda bulunduğunda ya da bulunduğunu düşündüklerinde başlarına bir şey geleceğine, kontrolü kaybedeceklerine, rezil olacaklarına dair yoğun kaygıları bulunmaktadır. Bu kaygı durumunun eşlik ettiği çarpıntı, titreme, terleme gibi bedensel duyumları vardır. Bu bozukluğa sahip kişiler kalabalık ortamlarda bulunma, sinema, asansör, toplu taşıma araçları gibi yerlerde bulunduğunda girdiğinde bir daha çıkamayacağı yönünde korkuları bulunmaktadır. Koronavirüsün yayılma durumu göz önüne alındığında kabalık ortamlarda bulaş olasılığı daha fazla olması sebebiyle bu hastalığa dair kaygı seviyesi çok yüksek kişilerde bu gibi ortamlara dahil olduğunda başlarına kötü bir şey geleceği ve kontrolü kaybetme düşüncesi oluşabilir. Bu düşünce sebebi ile kişi bu gibi ortamlardan kaçınarak günlük yaşamını devam ettirmekte zorlanabilir.
Takıntı hastalarının yakınları onlara nasıl yaklaşmalı?
Kişinin obsesif düşünceleri sebebiyle güvence aramak için yapmış olduğu kompulsif davranışlara yönelik nötr kalmalı ve güvence arayışı desteklenmemesi gerekmektedir. Örnek olarak kişinin “Oraya dokunmadım değil mi? Daha demin kapıya dokunmuştum hastalık bulaşmamıştır değil mi?” Gibi söylemlerine karşılık “hayır bir şey olmaz, bulaşmamıştır” gibi özünde zararsız görünen cevaplar bu takıntıya sahip olan kişinin anlık olarak kaygısını azaltır ve kaygıyı tolere etmeyi öğrenmesine engel olur. Aile bireyleri kendi içerisinde bu takıntıya sahip kişi için benzer tutum içerisinde olmalı, takıntısını artıracak sosyal medya görüntüleri ya da çeşitli bilimsel söylemlerden uzak yazıları onunla iken paylaşmamalı ve takıntı sebebi ile kaygıyı azaltmak amacıyla yapılan davranışlarında azalma gözlemlediklerinde cesaretlendirmeli, olumlu geri bildirim vermeleri gerekir.
OKB tipleri ve belirtileri
Obsesyon ve kompulsiyonlar kişiye, topluma ve kültüre göre değişkenlik göstermekle beraber aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
a) Kirlenme-Bulaşma-Yıkanma tipi
Kişi, bedenine ve giysilerine mikrop veya kir bulaştığına dair takıntılı düşünceleri sahiptir. Kendine veya başkalarına zarar verme kaygısı ve bu kaygıyı gidermek için sürekli el yıkamak gibi davranışlar yapar.
b) Şüphe ve kontrol tipi
Kişinin kapı, doğalgaz, elektrik, araba gibi nesnelerin açık kaldığından şüphe duyması ve bu şüpheyi gidermek amacıyla tekrarlı bir biçimde kontrol etme davranışını içerir.
c) Simetri - Düzen obsesyon ve kompulsiyonları
Kişinin tüm yaşamında hakim olan; çevredeki nesnelerin belli bir düzende durmasına gereksinim duyması halidir.
d) Dini içerikli obsesyonlar
Kişinin dini inanç ve görüşüne zıt bir biçimde sıkıntı uyandıracak şekilde takıntılı dini şüpheler, kutsal değerlere karşı hakaret içerikli düşünce ve imajlar, kompulsif biçimde yapılan “dini” ritüeller, onay arayıcı davranış ve kaçınmaları içerir.
e) Cinsel obsesyonlar
Kişinin kendine, değerlerine uygun bulmadığı ve toplum içinde hoş karşılanmayacak seksüel bir davranış, uygunsuz partnerlerle cinsel ilişki imgelerini içerir.
f) Agresyon veya zarar verme obsesyonları
Küçük çocuklar, yaşlılar veya sevilen kişi ve akrabalara zarar verme ile ilgili takıntılı düşünceleri içerir.
g) Düşünce kompulsiyonları
Kişinin takıntılı düşünce sebebiyle oluşan kaygıyı azaltmak amacıyla dua etme, sayma, listeleme, zihinsel olarak tekrar etme gibi davranışlarını içerir.
