Kordon kanı saklama
‘Hayat kurtaran bağ’ olarak nitelendirilen kordon kanı, anne-babalar için büyük bir güvence oluşturuyor. Çocuklarının ileride ciddi hastalıklara yakalanma ihtimallerine karşın kordon kanı ile önlem alan aile sayısı gün geçtikçe artıyor. Kordon kanı saklama bilinci artarken pek çok ailenin yüzü bu sayede gülüyor. Peki kordon kanı nasıl saklanır, kordon kanı ne işe yarar, kordon kanı kimler için uygundur? Kordon kanı ile ilgili merak edilen 11 soru…
1. Kordon kanı nedir?
Kordon kanı doğum sonrasında bebek kordonunun klemplenmesini (kesilmesi) takiben göbek bağından toplanan kana verilen isimdir.
2. Kordon kanı nasıl saklanır?
Kök hücrelerce zengin olan kordon kanı alındıktan hemen sonra laboratuvarda gerekli enfeksiyon tarama testlerinin yapılmasının ardından kabul edilir. Kordon kanı bankaları bünyesinde azot buharı içeren tanklarda slow freezing (yavaş dondurma) yöntemi ile dondurulur ve saklanır.
3. Kordon kanı saklamak neden önemlidir?
Kordon kanı sayesinde kan hastalıklarının çözülebildiğini bilmek tek neden bile olabilir ve kök hücredeki gelişmeleri düşününce kordon kanı en büyük hayat sigortamızdır.
4. Kordon kanı hem normal hem de sezaryen doğumda alınabilir mi?
Her iki doğum yönteminde de kordon kanı alınıp saklanabilir. Doğum yolu vajinal veya sezaryen ile de olsa kordon kanı alınma ve saklama tekniği değişmez.
5. Kordon kanı alma işlemi ne kadar sürer?
Bebek kordonu klemplenmesini takiben kordon kanı geliş miktarına göre değişmekle birlikte süre beş dakikayı geçmez.
6. Kordon kanı ne kadar süre saklanabilir?
Kordon kanı saklamada aslında kısıtlama yoktur. Dondurulan doku yıllarca saklanabilir. Literatürde 24-25 yıl sonra dondurulmuş kordon kanı ve kök hücrenin kullanılabildiğini gösteren yayınlar vardır. Dolayısıyla ailenin ihtiyacına ve talebine binaen saklama süresi uzatılabilir.
7. Kök hücre nedir ve ne için kullanılır?
Kök hücre vücuttaki tüm hücrelerden farklı, uzun zaman diliminde bölünebilen, kendini yenileyebilen, farklı hücrelere kaynaklık edebilen hücrelerdir. Kordon kanında da bulunan kök hücreler, hasar görmüş bir dokuyu tekrardan çoğaltabilir. Doku hasarı olmasa bile farklılaşması sayesinde yenilenmeye katkı sağlayabilir.
8. Kök hücre tedavisi hangi hastalıklarda uygulanır?
Şu anda kök hücreler özellikle kanser tedavisi nedeniyle (kemoterapi/radyoterapi almış hastalarda) bağışıklık sistemi çöken hastalarda kan hücrelerini yeniden canlandırmak için kullanılır. İlaveten kalıtsal kan hastalıkları tedavisinde de kullanılır. Deneysel tedavi protokolleri; istemik beyin ve kalp hasarlarında, Alzheimer, Parkinson gibi hastalıklarda da kök hücrenin yeri olduğunu gösteriyor. Hatta kök hücre yeni deneysel modellerde indüklenerek (indüklenmiş kök hücre: induced pluripotent stem cell) organ oluşturma modellerine kadar uzanan tedavi seçeneklerinin ortaya çıkmasına sebep olacaktır. Bu sayede organ yetmezliği olan kişiler kendi kök hücreleri ile doku uyuşmazlığı yaşamadan yeni organlara kavuşabilecek. Ayrıca kendi kök hücresinin kullanılması sayesinde kişiler, çok sayıda ilaç almaktan da kurtulacaktır.
9. Kök hücre nakli nedir?
Kök hücre kişinin göbek bağından, cilt altı yağ dokusundan, kemik iliğinden ve embriyonun iç hücre kitlesinden elde edilebilir. Ancak klinik uygulamalarda göbek bağından ve kemik iliğinden alınan kök hücreler kullanılabilir. Kimyasal uyaranlara maruz kalma riski olan, nükleer sahada çalışan ve ağır kemoterapi/radyoterapi alan kişilerde kemik iliği kök hücreleri önceden dondurulup saklanır ve hasar görme durumunda hastaya nakil işlemi gerçekleştirilir. Nakil ile ilgili yapılan Faz3 çalışmalarda kök hücre naklinin özellikle iskemi yaşanan dokuları rejenere ettiğini(yenilenme) göstermiştir. Nakil için hazırlanacak kök hücrelerin hazırlanma periyodu 4-6 hafta arasında değişmektedir.
10. Kök hücre sadece aynı aileden kişilere mi transfer edilebilir?
Hastalara kök hücre nakli doku uyumu tam olduğu sürece yabancı kişiler tarafından da yapılır. Buna allojeneik kök hücre nakli denir. Hastanın kendi kök hücreleri önceden saklanıp sonra kendisine tekrar nakil ediliyorsa buna otolog nakil denir. Göbek kordonu kanından alınan kök hücrelerin çoğalma ve doku uyum yeteneğinin çok iyi olması ve tam HLA uyumu gerektirmemesi bu noktada önemli bir parametredir.
11. Kordon kanı ve göbek kordonundaki kök hücreler farklı hastalıkların tedavilerinde mi kullanılır?
Kordon kanındaki kök hücreler, göbek bağına göre kemik iliğindeki hücrelere yani hematopoetik hücrelere benzer. Göbek bağındaki kök hücreler ise daha çok embriyonik karakterdeki hücrelere benzer. Embriyonik kök hücreler pluripotenttir yani üç germ yaprağına ayrılan hücrelerdir. Bu nedenle bütün dokulara öncelik edebilir. Ama hematopoetik kök hücreler multipotenttir. Yani çok yetili hücrelerdir. Eskiden kemik iliği kök hücrelerinin başka dokulara ait hücrelere dönüşemeyeceği düşünülürdü ama sonra farklı doku tiplerine transforme olma; yani plastisite yeteneği sayesinde diğer hücrelere de dönüşme potansiyeli tespit edilmiştir.
