Kolesterol nedir?
Kalp damar sağlığını korumak sağlıklı bir beslenme düzeniyle kolesterolü dengede tutmakla mümkün olabilir. Kalp damar hastalıkları ömür boyu sinsice ilerleyen ve belirtiler ortaya çıktığında genellikle ileri bir aşamaya gelmiş olan kronik hastalıklardır. Kalp damar hastalıklarına bağlı ölümlerinin azalması yüzde 50 risk faktörlerindeki değişikliklere, yüzde 40 ise tedavideki iyileşmelere bağlı olur. İşte kolesterol ve kalp sağlığına ilişkin bilmeniz gereken sorular ve cevapları…
Kolesterol yüksekliği nedir?
Vücut dokularındaki hücre zarlarında bulunan ve kan plazmasında taşınan bir sterol olan kolesterol, özellikle hayvansal gıdalarda bulunur. Kolesterol vücudun her hücresinde barınır ve çeşitli hormonları, D vitaminini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir. Ancak bu işlemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunması yeterlidir. Çünkü kolesterolün kanda normalden fazla bulunması damar sertleşmesine yol açar. Bu birikim sonucu damarlarda daralma ve tıkanma ortaya çıkar. Kalbi besleyen atardamarlarda koroner arter hastalıklarına, böbrek damarlarında yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine, beyin damarlarında inmeye, göz damarlarında bulanık görme veya körlüğe, penis damarlarında ise cinsel işlev bozukluklarına yol açabilir. Ayrıca safra kesesinde biriken kolesterol taş oluşumuna da neden olabilir.
Kötü kolesterol kalp krizi nedeni mi?
Halk arasında kötü kolesterol olarak bilinen LDL, kandaki en önemli kolesterol taşıyıcısıdır. LDL’nin kanda yüksek düzeyde olması, plak denilen tortuların oluşmasına neden olur. Bu plaklara kolesterol dışındaki bazı maddelerin eklenmesiyle damarlarda tıkanıklık meydana gelir. Tıkanıklığın kalp damarlarında oluşması kalp krizine, beyin damarlarında oluşması ise felce zemin hazırlar. LDL değerlerindeki normalin üzerindeki her 10 mg/dl’lik artış, kalp krizi riskini yaklaşık yüzde 20 oranında artırır.
İyi kolesterol kalbi nasıl etkiler?
Kandaki kolesterolün bir bölümü iyi kolesterol olarak bilinen HDL ile taşınır. HDL, damarlarda kolesterol birikimini önler. Araştırmalar, HDL kolesterolü yüksek kişilerde kalp hastalığı görünme oranının çok daha az olduğunu gösteriyor. HDL’de görülen her 1 mg/dl’lik artış kalp damar hastalığı gelişme riskini yüzde 2-3 oranında azaltır.
Total kolesterol nedir?
Total kolesterol değeri; LDL, HDL ve VLDL denilen bir diğer lipoproteinin matematiksel toplamıdır. İçerisinde hem iyi hem de kötü kolesterol bulunduğundan değerlendirmede asıl önemli olan iyi ve kötü kolesterol değerleridir.
Çocuklarda kolesterol olur mu?
Gerek genetik nedenler, gerekse dengesiz beslenme ve hareketsiz yaşam çocuklarda kolesterol yüksekliğine neden olabilir. Günümüzde çocuklarımızın sağlığını tehdit eden en önemli sorunlardan biri obezitedir. Çocukların fast-food denilen hazır gıdalardan fazla miktarda tüketip, bilgisayar başında hareketsiz bir hayat sürmeleri hem kilo almalarına hem de iyi kolesterollerinin düşüp kötü kolesterollerinin yükselmesine neden olur. Sonuç olarak henüz çok küçük yaşta olan çocuklarda bile yüksek kolesterol ve buna bağlı olarak bazı damar hastalıkları meydana gelebilir.
Kolesterol yüksekliği nasıl anlaşılır?
Kolesterol yüksekliği sadece kan tahlili ile anlaşılabilir. Ancak çok yüksek kolesterol, bazen göz kapaklarındaki ince deride, kasların kemiğe tutunma yerlerinde kirli beyaz renkte kabarık, yassı, yağ birikimlerine ve 20’li yaşlarda göz bebeği etrafında beyaz halkalara neden olabilir. Bu gibi belirtileri yaşayanların hiç zaman kaybetmeden kolesterol ölçümü yaptırmaları gerekir.
Kolesterol ne zaman ölçtürülmeli?
20 yaşından sonra her sağlıklı bireyin kolesterol değerlerini ölçtürmesi gerekir. Sonuçlar normal çıktığı takdirde 5 yılda bir kan tahlili tekrar edilmelidir. Ancak ailesinde erken yaşta kalp hastalığı veya kalıtsal kolesterol yüksekliği öyküsü olanlarda durum biraz daha farklıdır. Bu kişilerin çok daha erken yaşta kan tahlili yaptırmaları, sağlıklı bir hayat sürebilmeleri açısından gereklidir. Kilo problemi yaşayan çocukların mutlaka kolesterol ölçümü yaptırmaları da gerekir.
Kolesterolü dengede tutan beslenme şekli nasıldır?
- Doymuş yağ asitlerinin yerini çoklu doymamış yağ asitleri almalı.
- Doymuş yağ asitleri toplam enerji alımının yüzde 10’nundan azını oluşturmalı.
- Trans-doymamış yağ asitleri mümkün olduğunca azaltılmalı, işlenmiş gıdalarla hiç alınmamalı.
- Doğal kaynaklardan alınan yağ asitleri toplam enerjinin yüzde 12’sinden azını oluşturmalı.
- Tuz günde 5 gramdan daha az tüketilmeli.
- Kepekli ürünler, meyve ve sebzelerden alınan lif miktarı günde 30-45 g olmalı.
- Günlük 2-3 porsiyon sebze ve meyve yenmeli.
- Biri yağlı olmak üzere, haftada en az 2 kere balık tüketilmeli.
- Alkol rutin tüketimi tavsiye edilmez. Alkollü içecekleri tüketen erkeklerin günde 2 bardak, kadınların günde 1 bardağı geçmemeleri gerekir.
