Klor ve Klor Zehirlenmesi Nedir?
Zehirli bir gaz olan klorun kullanımı hem endüstriyel alanda hem evlerde oldukça yaygındır. Ancak klorun belirlenen miktarların üzerinde ya da yanlış kullanımı klor zehirlenmesi denen ciddi bir duruma neden olabilir.
Klorun Tanımı ve Kullanım Alanları
Klor, periyodik tabloda 3. periyodun 17. grubunda yer alan bir elementtir. "Cl" sembolüyle gösterilen klor, oda sıcaklığında gözle görülebilen, yeşilimsi sarı renkte bir gazdır. Zehirli bir gaz olan klor, doğada saf hâlde bulunmaz. Genellikle tuz yataklarından elde edilir. Klor çok çeşitli kullanım alanlarına sahiptir.
Günümüzde klor bazı ilaçlarda etken madde ve pencere pervazı, su borusu gibi maddelerin temel maddesi olarak kullanılır. Ayrıca PVC'nin üretiminde, çeşitli temizlik malzemelerinin içeriğinde de klor bulunur. Bunlara ek olarak klor öldürücü etkisi bulunduğundan içme suyunda ya da yüzme havuzlarında suyun dezenfeksiyonu için de tercih edilir.
Klor Zehirlenmesi Nasıl Olur?
Klor zehirlenmesi, bireyin aşırı miktarda klora maruz kalması sonucunda ortaya çıkan ve tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur. Klor, vücuttaki mukozal yüzeylerle reaksiyona girerek hidroklorik ve hipokloröz asit oluşumuna sebebiyet verir. Bu maddeler insanlar için son derece zehirlidir. İnsanlar klora genellikle yüzme havuzlarında, evde kullanılan temizlik maddelerinde ve şebeke sularında maruz kalır. Ancak buralarda bulunan klor belli oranlarda olduğu için çoğunlukla zehirlenmeye neden olmaz.
Klor zehirlenmelerinin birçoğu, özellikle temizlik malzemeleri yanlış veya aşırı kullanıldığında ya da yutulduğunda ortaya çıkar. Özellikle çamaşır suyunun temizlik sırasında diğer toz temizleyicilerle ya da amonyakla karıştırılması sonucunda açığa çıkan kloromin gazının solunması, klor zehirlenmelerinin en önemli nedenidir. Çamaşır suyunun yanlışlıkla içilmesi ya da yutulması da klor zehirlenmesine neden olur.
Klor zehirlenmesi nadiren de olsa yüzme havuzları ya da şebeke sularında kullanılan klordan dolayı da meydana gelebilir. Bu durum genellikle suyun dezenfeksiyonu için kullanılan klorun suya gereğinden fazla miktarda karıştırılması sonucunda meydana gelir.
Klor Zehirlenmesinin Belirtileri Nelerdir?
Klor zehirlenmesi, klora ne miktarda ve nasıl maruz kalındığına bağlı olarak vücutta birçok farklı semptomun ortaya çıkmasına neden olabilir. Peki, klor zehirlenmesi nasıl anlaşılır?
Akut Belirtiler
Klor gazının solunması ya da klorun yutulması sonucunda vücutta meydana gelen akut klor zehirlenmesinin belirtileri şunlardır:
- Boğazda ve gözlerde tahriş,
- Boğazda şişme,
- Öksürük,
- Nefes darlığı,
- Göğüs ağrısı,
- Hırıltılı nefes,
- Gözlerde, burunda veya ağızda yanma hissi.
Cilt ve Göz Teması Belirtileri
Klorun cilt ve göz teması sonucunda ortaya çıkan belirtiler şunlardır:
- Ciltte ve gözlerde kızarıklık, yanma ve kaşıntı,
- Ciltte ya da cilt altı dokularda delikler (nekroz),
- Gözlerde sulanma ve bulanık görme,
- Görme kaybı.
Sindirim Sistemi Belirtileri
Klor gazının solunması ya da klor yutulması sonucu sindirim sisteminde görülen zehirlenme belirtileri şunlardır:
- Mide bulantısı ve kusma,
- Şiddetli karın ağrısı,
- Yemek borusu yanıkları,
- Kan kusma,
- Dışkıda kan.
Bunların dışında klor zehirlenmesinde şu semptomlar da görülebilir:
- Kandaki pH seviyesinde değişiklikler,
- Kan basıncının düşmesi,
- Şok,
- Akciğerlerde ödem ve sıvı birikmesi.
Klor Zehirlenmesinde İlk Yardım ve Tedavi Yöntemleri
Klor zehirlenmesi oldukça ciddi bir durumdur. Klor zehirlenmesi durumunda bireye acilen müdahale edilmesi ve ilk yardımın ardından en yakın sağlık kuruluşuna tıbbi tedavi için başvurulması gerekir.
Hemen Yapılması Gerekenler
Klor zehirlenmesi durumunda ilk müdahale oldukça önemlidir. Zehirlenme gerçekleştiğinde ilk adımda uygulanması gerekenler şunlardır:
- Klor gazının bulunduğu alandan hemen uzaklaşmak,
- Mümkün olduğunca temiz hava almak,
- Ortamı havalandırmak,
- Gazın bulunduğu ortamdan uzaklaşma şansı yoksa klor gazı havadan ağır olduğu için mekândaki en yüksek noktaya çıkmak,
- Bol suyla cildi ve gözleri yıkamak.
Tıbbi Müdahale
Klor zehirlenmelerinde klora maruz kalma miktarına, süresine ve bireyin sağlık durumuna göre tıbbi müdahale gerekebilir. Bireyde nefes almada zorluk, bilinç kaybı ve şok gibi semptomlar görüldüğünde vakit kaybetmeden acil yardım çağırılması gerekir. Acil müdahalede bireyin vücut ısısı, nabzı, solunum hızı ve kan basıncı gibi hayati değerleri ölçülür. Ardından semptomlara uygun tedavi uygulanır.
Klor zehirlenmesi tedavisi bazı tıbbi tetkiklerden sonra planlanır. Hastadan öncelikle kan ve idrar testleri alınabilir. Gerekiyorsa akciğerlere ventilatörle solunum desteği verilir. İleri tetkik gerektiren durumlarda bronkoskopiyle akciğerlerdeki hasar tespit edilir. Klor yutulmasıyla oluşan zehirlenmelerde sindirim sisteminde hasar meydana gelip gelmediği endoskopiyle kontrol edilebilir.
Aşırı miktarda klor yutulması hâlinde kloru mideden uzaklaştırmak için mide aspire edilir. Cilt tedavisindeyse ciltte yanma varsa debridman işlemi yapılarak doku temizlenir. Cildin belirli aralıklarla yıkanması da uygulanacak tedavi yöntemlerindendir. Bunların dışında damar yoluyla sıvı takviyesi ve zehirlenme semptomlarını iyileştirecek ilaç tedavileri de uygulanan yöntemler arasında yer alır.
Evde Uygulanabilecek İlk Yardım
Söz konusu klor zehirlenmesi olduğunda en çok merak edilen "Klor zehirlenmesi durumunda ne yapmalıyım?" sorusunun cevabını şu şekilde verebiliriz:
- Bol su veya süt içilebilir. Ancak eğer birey yutmakta güçlük çekiyorsa kusmasını önlemek için sıvı verilmemesi önemlidir.
En yakınınızdaki sağlık kuruluşu gelene kadar aksi belirtilmediği takdirde bireyin kusturulmaması gerekir.
Klorun Zararlı Etkilerinden Korunma Yolları
Klorun zararlı etkilerinden korunmak için uygulanabilecek bazı yöntemler bulunur.
Güvenli Su Tüketimi
Klor sudaki bakterilerin öldürülmesi için kullanılır. Ancak aşırı kullanımı klor zehirlenmelerine neden olabilir. Az miktarda klora uzun süreli maruz kalmak da bazı sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle şebeke suyu kullanımında bu risk bulunur. Klorun zararlı etkilerinden korunmak için ev tipi su arıtma sistemleri kullanılabilir. İçme suyu olarak şebeke suyu yerine şişelenmiş su tercih edilebilir.
Havuzda ve Su Parklarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yüzme havuzları ve su parkları klor maruziyetinin en fazla olduğu alanlardır. Bu gibi yerlerde klorun zararlı etkilerinden korunmak için havuzdaki klor seviyesi kontrol edilebilir. Böyle bir imkân yoksa havuza girmeden önce duşa girerek klorun cilt tarafından emilme miktarı azaltılabilir.
Aynı zamanda bone ve gözlük takmak, su geçirmez bir güneş kremi kullanmak, Hindistan cevizi yağı gibi yağlarla cilt bariyerini korumak da etkili olabilir. Havuzdan çıktıktan sonra yine duş alarak havuz suyunu vücuttan uzaklaştırmak ve cildi nemlendirmek önemlidir. Kapalı yüzme havuzları yerine açık havuzları tercih etmek de daha az klor maruziyeti sağlar.
Doğal Korunma Yöntemleri
Klordan korunmak için klorun mümkün olduğunca işleme tabi tutulmasına, doğal kaynak suları tüketmeye ve kullanmaya dikkat edilebilir.
Klor Zehirlenmesi Risk Grupları ve Önlemler
Herkes klordan zehirlenebilir. Ancak bazı gruplar daha yüksek seviyede risk altındadır.
Çocuklar ve Yaşlılar
Çocuklar ve yaşlılar klor zehirlenmeleri açısından risk grubundadır. Klor maruziyetini fark edememe veya yanlışlıkla çamaşır suyu içilmesi bu grupta en sık görülen zehirlenme nedenleridir. Bu durumları önlemek için çamaşır suyu gibi klor içeren temizlik maddelerini çocukların ulaşamayacağı alanlarda saklamak önemlidir. Yaşlılar içinse bu gibi maddeleri ayırt edilmesi kolay şekilde depolamak önemlidir.
Evcil Hayvanlar
Evcil hayvanları klor maruziyetinden korumak oldukça önemlidir. Kedi ve köpek gibi evcil hayvanlar insanlara göre yer seviyesine daha yakın oldukları için özellikle yer temizliğinde kullanılan klor içerikli maddelerden daha fazla etkilenir. Bu nedenle temizlik sırasında daha az klor içeren madde kullanmak, iyi durulama yapmak ve yanlışlıkla yutma riskine karşı bu tür ürünleri hayvanların erişemeyeceği alanlarda saklamak gerekir.
Hamileler
Hamilelik hem anne hem bebek için çok hassas bir dönem oluğundan bu süreçte klora mümkün olduğunca az maruz kalmak son derece önemlidir. Bu nedenle hamilelerin hem enfeksiyon hem klor maruziyeti riskine karşı yüzme havuzlarından uzak durması ve ev temizliğinde çamaşır suyu kullanımını mümkün oldukça azaltmaları gerekir. Kullanılması gereken durumlardaysa maske ve eldiven takmak gibi önlemler alınabilir.
Klorlu Suyla İlgili Mitler ve Gerçekler
Klorlu suyla ilgili doğru bilinen pek çok yanlış vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Klorlu Suyun Güvenliği
İçme suyunun dezenfekte edilebilmesi adına içine katılan klor miktarı insan sağlığı için güvenli sınırlar içerisindedir. Doğru miktarlarda katılan klorun uzun vadede sağlık sorunlarına yol açmasıysa olası değildir. Ancak klor suyun içindeki organik maddelerle birleşerek dezenfeksiyon yan ürünleri oluşturur. Bu maddeler uzun vadede sağlık problemlerine yol açabileceği için suların belli aralıklarla test edilmesi gerekir.
Klorun Sağlık Üzerindeki Etkileri
Klorlu suya uzun süre maruz kalmanın cilt üzerinde kalıcı renk değişikliğine neden olduğu ve cildi beyazlattığı gibi bir inanış vardır. Ancak bu durumun doğruluğunu kanıtlayan kesin bir veri yoktur. Aksine klorlu sudaki pH tükürüktekinden daha yüksek olduğu için dişlerde sararmaya sebebiyet verebilir.
Uzun süre ve yüksek miktarda klora maruz kalmak ciltte tahrişe neden olabilir. Özellikle hassas cilde sahip bireylerde egzama ya da dermatit gibi sorunlara yol açabilir. Bunların dışında klor gözlerde tahrişe, saçta kuruluğa ve solunum problemlerine sebep olabilir. "Klorlu suyun sağlığa zararları nelerdir?" sorusunun cevabını da kısaca bu şekilde verebilirsiniz.
Su Arıtma Cihazlarının Etkinliği
Su arıtma cihazları şebeke suyundaki kloru filtrelemede oldukça etkilidir. Bu cihazlar musluk suyunda klorun neden olduğu tadı ve kokuyu da hafifleterek daha keyifli bir içim sağlar.
Güvenli ve Sağlıklı Su Tüketimi İpuçları
Güvenli su tüketimi için uygulanabilecek bazı yöntemler bulunur.
Su Arıtma Yöntemleri
Şebeke suyundaki kloru filtrelemek için farklı arıtma yöntemleri bulunur. Karbon filtreler, ters ozmoz sistemleri, KDF filtreler, aktif alümina sistemleri ve UV filtreler bu yöntemler arasında sayılabilir. Sağlıklı ve güvenli su tüketimi için bu sistemlerden birini kullanarak şebeke suyu arıtılabilir.
Şişelenmiş Su Seçimi
Şebeke suyunun güvenliğinden endişe edildiğinde daha sağlıklı ve güvenli su tüketimi için şişelenmiş su tercih edilebilir. Şişelenmiş su tercihindeyse suyun pH seviyesinin kontrol edilmesi önemlidir.
Evde Su Depolama
Evde depolanacak suyun temiz kaynaktan doldurulması ve uygun sıcaklıkta muhafaza edilmesi gerekir. Depolama alanının uygun aralıklarla dezenfekte edilmesi de kritiktir. Depolanan suyun güneş ışığı almamasına, güneş alıyorsa depo malzemesinin güneş ışığını geçirmemesine özen gösterilebilir.
